Planet
| Dialäkt: Markgräflerisch (Ebringe) |
E Planet isch im wittere Sinn e Himmelskörper, wo nit selber lüchtet un sich in ere keplersche Umlaufbahn um e Stern beweggt. Dr Namme stammt vum grichische „plánetes“ un bedütet „die Umherschweifende“ bzw. „der Wanderer“ (altgrichisch). Früeher sin Planete au Wandelstern gnennt worre, wil si sich vorem Hindergrund vu dr Fixsterne bewege.
Astronomi
Definition
Durch d'Entdeckig vu immer mehr Objekte hinter dr Neptunbahn, wo in d'Grösseornig vum 1930 entdeckte Pluto falle, isch am 24. August 2006 het die International Astronomisch Union (IAU) e Nöidefinition vum Begriff Planet beschlosse. Im Pluto isch debi dr Planetestatus entzoge worre. Scherzhaft nenne d'Astronome d'Ifüehrig vu dr Neidefinition au Prager Planetesturz.
E Himmelskörper isch e Planet[1], wenn er …
- … sich uf ere Bahn um d'Sunne befindet un
- … iber gnueg Masse verfügt, um dur si Eigegravitation e näherigswis rundi Form (hydrostatischs Glichgwicht) z'bilde un
- … d'Umgäbig vu sinere Bahn bereinigt het.
Bereinigt im Sinn vu dr Definition het e Planet au Chörper, wo er in Bahnresonanze zwunge het. Säll trifft u. a. zue fier d'Plutinos ischliesslig vum Pluto im Berich vum Neptun, fier d'Trojaner in dr Jupiterbahn un fier 2002 AA29 in dr Erdbahn zue.
Wil dr Pluto d'Umgäbig vu sinere Bahn nit bereinigt het, isch er numme e Zwergplanet, ebeso wie d'Ceres un d'Eris
Sunnesystem
Gegewärtig git's im Sunnesystem offiziell acht Planete. Säll sin alles Himmelskörper, wo mindischtens 4000 km Durchmässer hän un uf ere eigene Bahn um d'Sunne chreise. Die bisherige Planete len sich in zwei Klasse - terrestrischi Planete mit Merkur, Venus, Erde un Mars sowie Gasriese mit Jupiter, Saturn, Uranus un Neptun ideile.
Exoplanet
As Exoplanet bezeichnet mer Planete wo um e andere Stern chreise. Inzwische sin bi dr Noochbersterne vu dr Sunne scho Dutzende indirekt noochgwiise worre, wo aber ufgrund vu dr Noochwiismethode fast alles massivi Planete in dr Grösseornig vum Jupiter sin.
Astrologi un geozentrischi Astronomi
In dr antike, babylonische Astrologi, wo domols noch e Deil vu dr Astronomi gsi isch, sin als Planete alli mit blossem Aug sichtbare Himmelskörper bezeichnet worre, wo ihr Lag am Himmel im Bezug uf d'Fixsterne gänderet hän, also d'Sunne un dr Erdmo sowie d'Himmelskörper Merkur, Venus, Mars, Jupiter un Saturn. Nooch sällene siibe klassische Planete hän d'Babylonier no d'Däg vu dr Wuche benennt, was sich noch hüt in viilene Sproche erhalde het.
geologischi Definition
In dr Geologi bzw. Planetologi verstoht mer under Planet praktisch jede Himmelskörper, wo nit e Stern isch un grösser wie e durs All wandernde Berg.
umgangssprochlich
In dr Umgangssproch schint s'heliozentrisch Weltbild ibrigens no nit akumme z'si, denn wenn dert der Planet erwähnt wird, isch d'Sunne demit gmeint.
Quelle
