Macrofamilia

En llingüística histórica, una macrofamilia o superfamilia ye una unidá filoxenética conxeturada que englobaría delles families de llingües, filoxenéticamente demostraes. Ye conveniente acutar el nome familia pa grupos de llingües más estrechamente emparentaes, y pa les que ye posible reconstruyir con bayura de detalles la protollingua que dio orixe per diversificación a la familia.

Pa un ciertu númberu d'agrupaciones llingüístiques los detalles concretos de la protollingua nun paecen recuperables, ye más en ciertos casos alderica la validez de la so agrupación como familia, pa eses agrupaciones filoxenétiques conxeturaes ye meyor usar el términu macrofamilia. Esa ye la situación dominante nes llingües altaiques, dientro d'esa familia ta establecida más allá de toa dulda la esistencia de delles families: la familia túrquica, la familia mongólica y la familia tunguso-manchú y les llingües xaponeses, pero más allá d'elles la evidencia de que delles d'estes families o toes elles tienen un orixe común ye débil.

El términu superfamilia ye básicamente equivalente al de macrofamilia, anque tiende a usase pa les unidaes filoxenétiques conxeturaes más tentatives. Asina s'usa pa l'agrupaciones como les llingües nostráticas, les llingües dené-caucásiques o la macrofamilia proto-mundu, que englobaría -teóricamente- a toles llingües humanes.

Otros términos

N'inglés tán n'usu amás de superfamily y macrofamily, equivalentes de los términos superfamilia y macrofamilia (teniendo'l primeru dacuando un matiz peyorativu), los términos phylum (filu) y stock tamién s'usen dacuando pa designar agrupamientos llingüísticos filoxenéticos entá más tentativos que'l de macrofamilia. Sicasí, nun esiste un criteriu claru pa usar un términu o otru, aparte de la convención basada nel términu usáu más frecuentemente en cada casu.

En términos informales un stock ye un agrupamientu llingüísticu pal que nun se reconstruyó afechiscamente la protollingua y l'evidencia de parentescu ye razonable pero insuficiente, ente que un phylum ye una agrupación más tentativa entá, anque nun esiste un criteriu formal pa decidir cuando un grupu constitúi un stock o un phylum. Otru términu común ye un genus o xéneru, que ye un grupu de llingües claramente emparentáu, que'l so parentescu rescampla ensin usar métodos de la llingüística histórica. En términos tentativos puede establecese la xerarquía:

genus (subfamilia) < familia < stock/macrofamilia < phylum

Llista de macrofamilias

• D'Eurasia:
  • Macrofamilia nostrática, a pesar de que s'editaron diccionarios con centenares de términos supuestamente reconstruyíos casi tou son raigaños monosilábicos y esisten argumentos probabilísticos pa suxurir que dicha evidencia ye insatisfactoria^[1][2]
  • Macrofamilia ibero-caucásica formada poles trés families d'autóctones d'El Cáucasu: les llingües kartvelianas, les llingües Nakh-daghestianas y les llingües Abkhaz-Adygh.
  • Macrofamilia áustrica,^[3] que englobaría les llingües austroasiátiques, les llingües tai-kadai, les llingües austronésicas y según dellos autores inclusive al xaponés.
  • Macrofamilia altaica, que englobaría a les llingües mongóliques, les llingües tunguses, les llingües túrquiques y según dellos autores tamién el coreanu, el xaponés y l'ainu.
• D'África:
  • Macrofamilia Nilo-saḥariana, qu'inclúi les llingües nilótiques, les llingües songhay, les llingües fur, les llingües maba, les llingües koma y les llingües saḥarianes.
  • Macrofamilia Níxer-Congu, que englobaría a les llingües bantús.
• D'Oceanía:
  • Macrofamilia papú, anguaño clasificaes en más de 20 families, nun esiste una evidencia firme de que n'última instancia toes estes families tean rellacionaes.
    • Phylum tres-neoguineanu, qu'incluyiría centenares de llingües de Nueva Guinea, Timor y Moluques.
  • Macrofamilia indopacífica, qu'incluyiría tantu a les llingües papúes, como a les llingües estinguíes de Tasmania y les llingües de les islles Andamán.
  • Macrofamilia australiana, anque'l trabayu comparativu identificó unes cuantes families xenuines de llingües australianes y esisten motivos pa pensar que n'última instancia pueda esistir una rellación ente toles llingües australianes la evidencia llingüística esi fechu nun foi confirmada.
• D'América:
  • Macrofamilia amerindia, esta propuesta de Joseph Greenberg y otros basóse na comparanza léxica masiva pero non en métodos rigorosos como por casu el métodu comparativu; polo que la hipótesis amerindia ye refugada pola mayoría d'americanistes que consideren que nun esisten abonda evidencia en favor de la propuesta de Greenberg.
  • Macrofamilia hokana, que engloba delles llingües de California y Norte de Méxicu, na que dellos autores inclúin tamién llingües centroamericanes. Esta propuesta remontar a Edward Sapir que nun apurrió léxica pertienente, darréu autores como M. R. Haas y Gudinsky apurrieron dalguna evidencia adicional, considérase que les pruebes del parentescu nun son sólides.
  • Macrofamilia yê-pano-caribe, que englobaría a les llingües Macro-Ye, a les llingües pano-takanas y a les llingües caribe.
  • Macrofamilia yê-tupí-caribe, similar a l'anterior y con daqué más d'evidencia disponible, englobaría a les llingües macro-yê, a les llingües tupíes y a les llingües caribe.
  • Macrofamilia arahuacana, que englobaría a les llingües arawak, les llingües arauanes y les llingües guahibanas.
  • Macrofamilia otomangue, qu'entiende a los grupos mixteco, amuzgo, popolocano, zapotecano, chiapaneco-mangueano, otopameano, chinanteco y tlapanecano.
  • llingües macro-siux, qu'entendería hipotéticamente a les llingües iroqueses, les llingües siux y les llingües caddoanas.

Clasificación de Ruhlen

Merritt Ruhlen propunxo una clasificación completa de les families y macrofamilias del mundu bien polémica (les macrofamilias marcar con asteriscu). Anque resulta posible que dalgunes de les rellaciones de parentescu que Ruhlen propón confírmense. La so clasificación ye la siguiente:

Referencies