Билдә

Билдә
Рәсем
Ҡайҙа өйрәнелә семиотика[d]
 Билдә Викимилектә
«Отделение»ны белдергән англосаксон шартлы билдәһе

Билдә —  нигә булһа ла билдәле бер мәғәнә биреү тураһында асыҡ йә йәшерен килешеү;   билге, тамға һалыу.

Бындай килешеүҙе   мәғлүмәт  тапшырыу өсөн ҡулланыуҙың аныҡ осрағында билдә тип йөрөтәләр. Билдә ҡатмарлы булырға, йәғни бер нисә башҡа билдәнән торорға мөмкин.   

Цифрҙар  һандарҙың билдәһе булып тора. Хәрефтәр  өндәрҙең билдәһе була һәм  һүҙҙәр менән бергә кеше теленең билдәһе була.[прояснить]

Совет һәм Рәсәй әҙәбиәт белгесе, семиотик Ю. М. Лотман раҫлауынса, билдәләр ике төркөмгә бүленә: шартлы һәм рәсемле.

  • Шартлы билдә — сағылыш менән йөкмәтке араһында эске бәйләнеш юҡ. Иң киң таралған шартлы билдә — һүҙ.
  • Рәсемле йәки икона рәүешендәге билдә —  мәғәнәне сағылдырған билдә. Иң киң таралған рәсемле билдә  — һүрәт.

Билдә  системалары тураһындағы фән  семиотика тип атала. Билдәнең барлыҡҡа килеү күренеше  семиотизация була.

Йәмғиәттә

  • Күкрәккә таҡмалы отличие билдәһе. 
Юриспруденцияла

Рәсәй империяһында Александр  II заманында суд ведомствоһы, шул иҫәптән адвокаттар өсөн билдәләр раҫлана.

Хәрби эштә
  • Офицер билдәһе;
  • Баш кейеменә таҡмалы  отличие билдәләре;
  • Айырыу билдәләре;
  • Яраланыу билдәләре;
  • Шартлы билдә — карталарҙа  формированиеларҙы,  ҡоралдарҙы, техниканы  һәм башҡаларҙы билдәләү символдары;[1]
  • Урындарға ултырыу билдәһе;
  • Хәрби һауа көстәренең танытыу билдәләре.
 полиграфияла 
  • Китап билдәһе.

 Картографияла 

  • Шартлы билдәләр.

Математикала һәм программалауҙа

  • Һан билдәһе — нулдән башҡа бөтә ысын һандарға хас булған һәм уларҙың ыңғай йә кире һандарҙың аҫкүмәклектәренә ҡарауын күрһәткән билдә. Ыңғай һандар — плюс («+»), кире һандар минус («−») билдәһе менән бирелә. Билдә киңәйтелгән һанлы күсәрҙең сикһеҙ алыҫ нөктәһенә лә бирелә ала.  
  • «Сигнум» («билдә») функцияһы — һан билдәһен индикациялау өсөн формаль ҡорал.  
  • Бөтә баҫма һәм баҫма булмаған билдәләр  бирелмәләрҙең символлы тибының алмаш дәүмәлдәрендә һаҡлана.  
  • Lisp — символлы эшкәртеү теле.   

Юл билдәләре

Юл хәрәкәте ҡағиҙәләрендә ҡулланылалар.  

Яҙмала 

Иероглифтар. 

 Сәнғәттә 

Билдәләрҙең шартлыға һәм рәсемлегә бүленеүенә нигеҙләнгән ике сәнғәт төрө бар: һүрәт төшөрөү сәнғәте һәм һүҙ сәнғәте.

Әҙәбиәттә 

Әҙәбиәт — шартлы билдәләр материалынан һүҙ менән тасуирланған образ тыуҙырырға тырышҡан һүҙле сәнғәт.

Дизайнда

Дизайнда билдә  —  логотиптың рәсемле өлөшө.  

Иҫкәрмәләр

  1. ↑ Условные знаки формирований, в России.

Әҙәбиәт

  • «Условные знаки для употребления на Топографических, Географических и Квартирных Картах и Военных планах», утверждённые начальником Главного штаба, в июне 1822 года.
  • Луков Вл. А. Знаки и символы молодежи // Знание. Понимание. Умение. — 2005. — № 3. — С. 209—211.

Һылтанмалар