Бундэсрат (Германская імперыя)

Бундэсрат
ням.: Bundesrat
Герб
Дзяржава

Паўночнагерманскі саюз Паўночнагерманскі саюз (1867—1871)

Гісторыя
Дата заснавання 1867
Дата скасавання 1919
Пераемнік Рэйхсрат
Структура
Членаў 43 (1867—1871 гг.)
58 (1871—1911 гг.)
61 (1911—1919 гг.)

Бундэсрат (ням.: Bundesrat, даслоўна: «саюзны савет») — адзін з федэральных органаў дзяржаўнай улады Паўночнагерманскага саюза і Германскай імперыі, які дзейнічаў з 1867 па 1919 год і які выконваў заканадаўчыя, выканаўчыя і судовыя функцыі. Саюзны савет не быў насуперак досыць распаўсюджанай думцы верхняй палатай германскага парламента, нават калі яго ўдзел у заканатворчай дзейнасці і мог прывесці да такіх высноў. Бундэсрат — прадстаўнічы орган дзяржаў-удзельніц саюза на федэральным узроўні, які першапачаткова складаўся з 43 членаў, а з утварэннем імперыі — з 58. Пасля таго, як 31 мая 1911 года ў яго склад былі ўведзены тры прадстаўніка Эльзаса-Латарынгіі, якая стала з імперскай зямлі (ням.: Reichsland) новай саюзнай дзяржавай, склад бундэсрата павялічыўся да 61 члена. Пасяджэнні саюзнага савета былі закрытымі і па заканчэнні будаўніцтва будынка Рэйхстага праводзіліся ў яго паўднёва-ўсходнім крыле.

Гісторыя

Папярэднікі бундэсрата

Да гістарычных папярэднікаў бундэсрата можна аднесці[1]:

а таксама нерэалізаваныя на практыцы праекты:

  • палаты дзяржаў (ням.: Staatenhaus) з канстытуцыі Германскага рэйха 1849 года
  • саюзнага савета (ням.: Bundesrat) з прапаноў Аўстрыі па рэфармаванню Германскага саюза (ням.: Reformakte des Deutschen Bundes) 1863 года.

Канстытуцыя Паўночнагерманскага саюза і ўвядзенне бундэсрата

Эканамічнае, палітычнае і ваеннае узмацненне Прусіі, якая стала пасля перамог над Даніяй у 1864 годзе і над Аўстрыйскай імперыяй у 1866 годзе дамінуючай дзяржавай на тэрыторыі Цэнтральнай Еўропы, вырашыла германскае пытанне на карысць яго малагерманскага варыянту[2]. Падпісаны 18 жніўня 1866 года дагавор[de] паміж Прусіяй і іншымі паўночнагерманскімі дзяржавамі прывеў да стварэння часовага Жнівеньскага альянсу (ням.: Augustbündnis)[3], які быў ператвораны ў Паўночнагерманскага саюз пасля ўступлення ў сілу канстытуцыі гэтага дзяржаўнага ўтварэння 1 ліпеня 1867 года[4]. У Асновах новай саюзнай канстытуцыі (ням.: Grundzüge einer neuen Bundesverfassung), 10 чэрвеня 1866 года дасланых Бісмаркам, тады міністр-прэзідэнтам Прусіі, урадам Германскага саюзу для азнаямлення і якія сталі падмуркам асноўнага закона ствараемага саюза, будучы саюзны савет яшчэ не згадваўся[5]. Аднак, ужо ў прадстаўленым на разгляд канстытуцыйнага рэйхстага праекце канстытуцыі Паўночнагерманскага саюза ўпершыню з’яўляецца паняцце «саюзны савет»[6]. Сам Бісмарк хацеў, каб па сваёй форме прадстаўнічы орган саюзных дзяржаў у максімальнай ступені нагадваў бундэстаг Германскага саюза, заўважыўшы, што «чым больш абапіраешся на старыя формы, тым лягчэй будзе зрабіць усю справу»[7]. Пазней, пры ўтварэнні імперыі ў 1871 годзе, ён настаяў супраць перайменавання бундэсрата ў «рэйхсрат» (ням.: Reichsrat, г. зн. імперскі савет), бо хацеў падкрэсліць саюзны характар гэтага органа[8].

Германская федэрацыя, у якой пяць шостых насельніцтва былі прускімі грамадзянамі, атрымала назву «саюз няроўных»[9] або — больш іранічна — «саюз сабакі і блох на яе спіне». Размеркаванне галасоў у бундэсраце паміж асобнымі дзяржавамі саюза было выраблена не па колькасці іх жыхароў, а па іх плошчы і арыентавалася на прадстаўніцтва ў пленуме былога Германскага саюза (арт. 6 канстытуцыі). Пры гэтым ад Прусіі, плошча і насельніцтва якой складалі больш за 80 % ад саюзных[10], у ім было толькі 17 прадстаўнікоў ад агульнага ліку ў 43, г. зн. менш за 40 %. Бісмарк прызнаваўся, што размеркаванне згодна насельніцтву прывяло б да таго, што ў астатніх саюзных дзяржаў не было б цікавасці ў падобным органе. Але хоць у саюзным савеце Прусія і не валодала большасцю галасоў, а з далучэннем паўднёвагерманскіх дзяржаў яе доля стала яшчэ менш, у рэальнасці ж ні па адным важным пытанні яе пазіцыя не была заблакаваная іншымі членамі бундэсрата.

Бундэсрат у канстытуцыі Германскай імперыі

Палажэнні канстытуцыі Паўночнагерманскага саюза за выключэннем нязначных дэталяў былі цалкам перанятыя ў канстытуцыю Германскай імперыі, у якой бундэсрату прысвячаўся асобны раздзел і шматлікія згадкі ў астатняй частцы тэксту, у тым ліку:

  • артыкул 5 абвяшчаў, што заканадаўства ў імперыі ажыццяўляецца бундэсратам і рэйхстагам. Для прыняцця закона неабходна простая большасць галасоў у абодвух гэтых органах.
  • арт. 6 вызначаў прадстаўніцтва дзяржаў-членаў імперыі ў саюзным савеце
  • арт. 11 патрабаваў ад імператара пры аб’яўленні вайны атрымліваць згоду бундэсрата (акрамя выпадкаў адлюстравання нападу на імперыю)
  • арт. 15 паказваў, што старшынёй саюзнай савета і кіраўніком яго справамі з’яўляецца імперскі канцлер
  • арт. 19 надзяляў бундэсрат паўнамоцтвамі прымаць рашэнні па прымусу дзяржаў-удзельнікаў да выканання іх абавязацельстваў у рамках імперскай канстытуцыі
  • арт. 72 абавязваў канцлера штогод прадстаўляць саюзнаму савету справаздачу аб выдатках імперскага бюджэту
  • арт. 76 адносіў да кампетэнцыі бундэсрата вырашэнне канфліктаў паміж дзяржавамі ўнутры імперыі.

Пры ваціраваніі асобныя дзяржавы маглі аддаваць усе належныя ім галасы толькі адзіным пакетам: альбо «за», альбо «супраць» (арт. 6). Усе рашэнні прымаліся простай большасцю, пры роўнасці галасоў вырашальнай станавілася пазіцыя канцлера — старшыні савета (арт. 7).

Бундэсрат утвараў наступныя пастаянныя камітэты (арт. 8):

  1. для арміі і крэпасцяў,
  2. для марскіх спраў,
  3. для мытных спраў і падаткаў,
  4. для гандлю і абмену,
  5. для чыгунак, пошты і тэлеграфаў,
  6. для юстыцыі,
  7. для падліковай часткі,
  8. для замежных спраў.

Прадстаўнікі дзяржаў у бундэсраце атрымлівалі дыпламатычную абарону і права выступу ў Рэйхстагу, пры гэтым адначасова быць членамі абодвух гэтых органаў не дазвалялася (арт. 9 і 10). Абразы бундэсрата або яго членаў пераследваліся па законе (арт. 74). Любое змяненне ў канстытуцыю Германскай імперыі пры яго разглядзе ў саюзным савеце магло быць заблакавана 14 галасамі, пададзенымі «супраць» (арт. 78).

Галерэя

  • Германскі саюз у 1866 годзе
    Германскі саюз у 1866 годзе
  • Раздзел канстытуцыі Паўночнагерманскага саюза аб Бундэсраце
    Раздзел канстытуцыі Паўночнагерманскага саюза аб Бундэсраце
  • Ота фон Бісмарк, першы саюзны канцлер і старшыня бундэсрата
    Ота фон Бісмарк, першы саюзны канцлер і старшыня бундэсрата
  • Раздзел канстытуцыі Германскай імперыі аб бундэсраце
    Раздзел канстытуцыі Германскай імперыі аб бундэсраце
  • Аблатка для запячатвання карэспандэнцыі бундэсрата
    Аблатка для запячатвання карэспандэнцыі бундэсрата
  • Зала пасяджэнняў бундэсрата (каля 1894 г.)
    Зала пасяджэнняў бундэсрата
    (каля 1894 г.)

Зноскі

  1. ↑ Ines Härtel. Handbuch Föderalismus - Föderalismus als demokratische Rechtsordnung und Rechtskultur in Deutschland, Europa und der Welt: Band I: Grundlagen des Föderalismus und der deutsche Bundesstaat — С. 652—654 (ням.). Springer-Verlag.
  2. ↑ Bardo Fassbender. Der offene Bundesstaat: Studien zur auswärtigen Gewalt und zur Völkerrechtssubjektivität bundesstaatlicher Teilstaaten in Europa — С. 93—96 (ням.). Mohr Siebeck.
  3. ↑ Bündnisvertrag Preußens mit den Norddeutschen Staaten (ням.). www.verfassungen.de.
  4. ↑ Norddeutscher Bund 1866-1870 (ням.). www.deutsche-schutzgebiete.de.
  5. ↑ Grundzüge einer neuen Bundesverfassung (ням.). www.verfassungen.de.
  6. ↑ Der Entwurf der Verfassung des Norddeutschen Bundes beleuchtet vom nationalen und liberalen Standpunkte (ням.). Staats- und Universitätsbibliothek Dresden.
  7. ↑ Власов, Николай. Великий Бисмарк. «Железом и кровью» (ням.). Litres.
  8. ↑ Handbuch der baden-württembergischen Geschichte, Band 1,Teil 1 — С. 357 (ням.). Klett-Cotta.
  9. ↑ Прудников М. Н. История государства и права зарубежных стран. — М. : Юрайт, 2013. — С. 493
  10. ↑ Чубинский В. В. Бисмарк. Политическая биография. — М. : Мысль, 1988. — С. 226.