Касіты

Вавілонія падчас кіравання касітаў, XIII стагоддзе да н.э.

Касіты (акад. кашу) — старажытныя плямёны, якія насялялі горныя мясцовасці Заходняга Ірана, у вярхоўях ракі Дыялы і яе прытокаў ля паўночна-заходніх межаў Элама. Ці былі яны тут аўтахтонамі ці прышлымі — невядома. Генетычныя сувязі вельмі бедна захаванай касіцкай мовы не ўсталяваны. Л. С. Клейн прыводзіць аргументы на карысць тоеснасці гэтай мовы з мітанійскай арыйскай[1].

Гісторыя

Касіты першапачаткова былі жывёлагадоўчым пастухоўскім племем і жылі ў Заходнім Іране (Заграс) ля паўночна-заходніх межаў Элама. У якасці ўдарнай сілы свайго апалчэння яны выкарыстоўвалі калясніцы[2]. Мяркуецца, што да касіцкіх вершнікаў узыходзіць выява кентаўраў[3]. Па даліне ракі Дыялы касіты здзяйснялі набегі на Месапатамію ў канцы перыяду I Вавілонскай дынастыі.

Адна з груп касіцкіх плямёнаў яшчэ ў XVIII стагоддзі да н.э. прасунулася нават у Паўночную Месапатамію і выйшла да прытоку сярэдняга Еўфрата Хабура. Трохі ніжэй упадзення Хабура ў Еўфрат у сувязі з іх уварваннем было адноўлена старое Ханейскае царства з цэнтрам у г. Тарцы. Мясцовая дынастыя, відаць, першапачаткова была акадска-амарэйскай і толькі абапіралася на ўзброеныя сілы касітаў, але затым касіты самі захапілі ўладу і зрабіліся царамі.

Дзякуючы нашэсцю хетаў, касітам у 1595 г. да н.э. удалося зрынуць амарэйскую дынастыю[4], усталяваць кантроль над Вавілонам і кіраваць ім у XVI—XII стст. да н.э. У XV ст. да н.э. касіцкі цар Улам-Бурыяш захоплівае паўднёвую Месапатамію і называе сябе «царом Вавілона, царом Шумера і Акада, царом касітаў і царом Кар-Дуніяша». Царскія ўказы высякаліся на камянях кудуру[5]. У XIV ст. да н.э. з'явілася небяспека з боку Асірыі. У Касіцкі перыяд касіты ператварыліся ў прывілеяваны клас вавілонскага грамадства, якія падзялілі краіну на дамы (біту), на чале дому стаяў гаспадар (бэл біці), які кіраваў сістэмай мясцовага падаткаабкладання і арганізоўваў грамадскія працы па абслугоўванні сістэмы ірыгацыі. Важныя ролі адыгрывалі саслоўі жрацоў і купцоў[6]. Узмацняецца культ бога Мардука. Развіваюцца адносіны з Егіптам (дынастычныя шлюбы, гандаль, ліставанне)[7].

Канец касіцкай дынастыі паклала нашэсце эламітаў. Апошні касіцкі цар Эліль-надзін-ахэ быў палонены. Намеснікам Вавілона быў прызначаны эламскі стаўленік, а эламіты працягвалі ваенныя паходы на поўдзень і поўнач краіны[8].

Кіраўнікі дзяржавы Кардуніяш (кіраўнікі касітаў)

Цары Ханы (сталіца горад Тарка)

  • Гандаш (каля 1741—1726 да н.э.)
  • Агум I Вялікі (каля 1726—1704 да н.э.)
  • Каштыліяш I (каля 1704—1683 да н.э.)
  • Каштыліяш II (каля 1683—1674 да н.э.)
  • ?Ушы?
  • Абіраташ
  • Урзікурумаш
  • Кхарбашыкхі
  • Тыптакзі
  • ?Атра?

Цары Вавілоніі (сталіца горад Вавілон)

(сталіца горад Дур-Курыгальзу)

(сталіца горад Вавілон)

  • Кадашман-Эліль I (каля 1375—1360 да н.э.)
  • Бурна-Бурыяш II (каля 1376—1347 да н.э.)
  • Караіндаш II (каля 1347—1346 да н.э.)
  • Назі-Бугаш (каля 1346—1346 да н.э.)
  • Курыгальзу II (каля 1346—1324 да н.э.)
  • Назі-Маруташ (каля 1324—1297 да н.э.)
  • Кадашман-Тургу (каля 1297—1280 да н.э.)
  • Кадашман-Эліль II (каля 1280—1265 да н.э.)
  • Кудур-Эліль (каля 1265—1256 да н.э.)
  • Шагаракці-Шурыяш (каля 1256—1243 да н.э.)
  • Каштыліяш IV (каля 1243—1231 да н.э.)
  • Эліль-надзін-шумі (каля 1231—1226 да н.э.)
  • Кадашман-Харбэ II (каля 1226—1224 да н.э.)
  • Адад-шум-ідзін (каля 1224—1219 да н.э.)
  • Адад-шум-уцур (каля 1219—1188 да н.э.)
  • Мялі-Шыху (каля 1188—1174 да н.э.)
  • Мардук-апла-ідзін I (каля 1174—1161 да н.э.)
  • Забаба-шум-ідзін (каля 1161—1160 да н.э.)
  • Эліль-надзін-ахэ (каля 1160—1157 да н.э.)

Зноскі

  1. ↑ Клейн Л. С. Древние миграции и происхождение индоевропейских народов. 2007. Стр. 39-40.
  2. ↑ Касіцкая дынастыя(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 кастрычніка 2012. Праверана 27 студзеня 2015.
  3. ↑ Міфічныя коні — Кентаўр
  4. ↑ Касіцкае кіраванне і ўзвышэнне Асірыі
  5. ↑ Заваяванне Вавілона касітамі
  6. ↑ Распад Стара-Вавілонскага царства. Касіцкае царства
  7. ↑ Вавілонскае царства пры касіцкай дынастыі
  8. ↑ Гісторыя Вавілоніі Архівавана 22 верасня 2008.

Спасылкі