Цмен

Цмен
Helichrysum sanguineum
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Астракветныя Сямейства:  Астравыя Падсямейства:  Астравыя Трыба:  Gnaphalieae Род:  Цмен
Міжнародная навуковая назва
Helichrysum
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   38768 NCBI   59430 EOL   62706 IPNI   331648-2

Цмен^[1][2][3] (Helichrysum, ад грэч. helisso — «круціцца» і грэч. chrysos — «золата») — род раслін сямейства Астравыя (Asteraceae), які змяшчае каля 500 відаў. Тыпавы від — Helichrysum orientale.

аднагадовыя і шматгадовыя травяністыя расліны і кусты, вышынёй 60—90 см. У некаторых відаў уся раліна з белым або шэрым апушэннем^[2]. Лісце простае, суцэльнае, чаргаванае. Кветкі ў кошыках, сабраных у шчытападобныя суквецці, зрэдку адзіночныя. Краявыя кветкі кошыкаў песцікавыя, з ніткападобна-трубчастым вяночкам, размешаныя ў адзін рад, часам адсутнічаюць. Сярэдзінныя кветкі кошыкаў двухполыя, з пяцізубчастым вяночкам. Плод — сямянка з чубком.

Распаўсюджаны ў Афрыцы (244 віды ў Паўднёвай Афрыцы), на Мадагаскары, у Аўстраліі і Еўразіі. Ва Украіне 5 відаў, з іх самы распаўсюджаны цмен прыкветнікавы (Helichrysum bracteatum), з буйнымі белымі, жоўтымі, аранжавымі, цёмна-чырвонымі суквеццямі, вырошчваюць як дэкаратыўны адналетнік Цмен пясчаны (Helichrysum arenarium).

Расце паўсюдна на сухіх пясчаных глебах, адкрытых схілах, у разрэджаных хваёвых лясах.

Кветкі ўтрымліваюць сляды эфірнага алею, горычы, флаваноіды, дубільныя рэчывы, вітаміны C і D, арганічныя кіслоты і смолы, воск, вугляводы, тлушчы, гліказіды, караціноіды, слізі, стэрыны, солі натрыю, калію, кальцыю, жалеза і марганцу, фарбавальныя і іншыя рэчывы.

Лекавыя, дэкаратыўныя, інсектыцыдныя, фарбавальныя і таніданосныя расліны^[2].

Ужываецца ў медыцыне пры хранічных захворваннях печані, жоўцевага пузыраі і жоўцевых шляхоў — як жоўцегонны сродак у выглядзе адвару, настою, экстракту вадкага і сухога, таблетак фламіна.

• Якаўлева Г. М. Цмен // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз. — С. 277—278.

• Цмин — род Helichrysum: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
• Цмін / Українська радянська енциклопедія : у 12 томах / за ред. М. Бажана. — 2-ге вид. — К.: Головна редакція УРЕ, 1974–1985.
• Genus: Helichrysum Mill. (англ.)
• Helichrysum (англ.) // The Plant List