Эдуард Людвігавіч Рэгель

Эдуард Людвігавіч Рэгель
ням.: Eduard August von Regel
Дата нараджэння	13 жніўня 1815(1815-08-13)[1]
Месца нараджэння	Гота, Саксен-Гота-Альтэнбург[d], Германскі саюз, Германія[2]
Дата смерці	27 красавіка 1892(1892-04-27)[1] (76 гадоў)
Месца смерці	Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя[3]
Месца пахавання	Смаленскія лютэранскія могілкі[d]
Грамадзянства	Саксен-Кобург-Гота  Расійская імперыя
Бацька	Friedrich Ludwig Andreas Regel[d]
Дзеці	Albert von Regel[d], Robert Regel[d], Arnold Regel[d] і Vasily Regel[d]
Род дзейнасці	батанік, садавод
Навуковая сфера	батаніка[4], садаводства[4] і батанічны сад[4]
Месца працы	Пецярбургская акадэмія навук Батанічны сад БІН РАН[5]
Альма-матар	Бонскі ўніверсітэт
Член у	Баварская акадэмія навук Расійская акадэмія навук[6] Леапальдзіна
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Эдуард Людвігавіч (Эдуард Аўгуст) Рэгель (ням.: Eduard August von Regel, 1815—1892) — доктар філасофіі, батанік і вучоны садоўнік. Па паходжанні немец. Член-карэспандэнт Пецярбургскай Акадэміі навук. Тайны саветнік (з 1887 года).

Аўтар шматлікіх даследаванняў флоры Усходняй Сібіры, Сярэдняй Азіі, Сахаліна, Усурыйскага краю. Ім апісана звыш 1 000^[7] відаў раслін, апублікаваныя манаграфіі паводле сістэматыкі родаў Цыбуля (Allium), Цюльпан (Tulipa), Гусіная цыбуля (Gagea), Бяроза (Betula) і інш. Рэгель адным з першых стаў займацца вывучэннем сістэматыкі флоры Туркестана па калекцыях, сабраных і дастаўленых рускімі падарожнікамі.

На працягу амаль 37 гадоў (1855—1892) Рэгель быў супрацоўнікам, а з 1875 года^[8] да канца жыцця-дырэктарам Імператарскага батанічнага саду ў Санкт-Пецярбургу. Заснавальнік Памалагічнага саду доктара Э. Л. Рэгеля і Я. К. Кесельрынг.

Бацька Альберта  (руск.) (бел., Арнольда  (руск.) (бел., Андрэаса  (руск.) (бел. і Роберта  (руск.) (бел. Рэгеляў.

Вучыўся ў Гоцкай гімназіі і ўжо ў той час вольны час праводзіў у занятках садоўніцтвам, якому прысвяціў затым усё сваё жыццё.

З 1832 па 1837 год быў вольным слухачом ў гётынгенскім Батанічным садзе і вывучаў батаніку пад кіраўніцтвам прафесара Ф. Бартлінга  (руск.) (бел..

Затым працаваў і вучыўся ў батанічных садах Бона і Берліна. Сачыненне, напісанае ім у гэты час, «Фізіялагічнае тлумачэнне работ па садоўніцтву», прынесла яму вядомасць і месца галоўнага садоўніка ў батанічным садзе ў Цюрыху  (руск.) (бел. (1842). Тут ён атрымаў навуковую ступень доктара філасофіі і чытаў лекцыі ў мясцовым універсітэце.

У 1852 годзе Рэгель заснаваў батанічны часопіс «Gartenflora», у якім апублікаваў мноства прац з апісаннем новых відаў раслін. Разам з О. Хеерам  (руск.) (бел. выдаваў Швейцарскі часопіс для сельскай гаспадаркі і садоўніцтва (ням.: Schweizerische Zeitschrift für Land und Gartenbau).

Восенню 1855 года Рэгель прыбыў у Санкт-Пецярбург і стаў працаваць у Імператарскім батанічным садзе, дзе ў 1875 годзе заняў месца вучонага дырэктара. Рэгель не толькі зрабіў батанічны сад адным з лепшых у Еўропе, але і ўнёс вялікі ўклад у рускае садоўніцтва. У 1871 годзе Рэгель па заданні Батанічнага саду, галоўным батанікам якога ён у той час быў, здзейсніў працяглую паездку па краінах Заходняй Еўропы з мэтай вывучэння вопыту работы замежных батанічных садоў, а таксама набыцця раслін для патрэб саду. Ён наведаў Германію, Англію, Бельгію, Францыю, Аўстрыю, Швейцарыю і Італію, сабраў сам у батанічных экскурсіях 240 відаў раслін і набыў, пераважна ў абмен, 980 відаў, у асноўным, новых для саду^[9].

Ім заснаваныя: батанічны музей і Батанічная лабараторыя пры садзе, акліматызацыйны сад у Пецярбургу, які меў на мэце акліматызацыю пладовых і дэкаратыўных дрэў і кустоў, Імператарскае расійскае таварыства садаводства, у якім ён быў віцэ-прэзідэнтам, некалькі спецыяльных часопісаў па садоўніцтву, якія сам рэдагаваў.

У 1872—1874 гадах па праекце Рэгеля і пад яго кіраўніцтвам разбіты Адміралцейскі сад у Санкт-Пецярбургу^[10].

Вёў шматгадовую перапіску з валаамскім ігуменам Дамаскінам. Рэгель прывозіў на Валаам у 1856 годзе 45 саджанцаў марозаўстойлівай сібірскай ягаднай яблыні (сібіркі). Неаднаразова дапамагаў вызначаць сарты яблыкаў і прывіваць тронкі, якія адпраўлялі яму ў Пецярбург з манастыра. Манастыр дзяліўся саджанцамі з берагавымі жыхарамі. Дзякуючы гэтаму ў Старой Фінляндыі з’явіліся такія культуры раслін, якіх раней не было. Аснову харчавання манахаў складалі гародніна, і агародніцтва добра развівалася на Валааме. У пачатку мая саджалі кавуны і дыні, затым моркву, буракі, капусту, агуркі. У сярэдніне чэрвеня здымалі гарох, крыху пазней кавуны і дыні. У пачатку жніўня — цыбулю і часнок, у верасні наступала чарга бульбы, у кастрычніку — капусты. На выстаўках садаводства, пладаводства і агародніцтва, якія праводзіліся ў Фінляндыі і Санкт-Пецярбургу, абіцель за прадстаўленыя садавіну і гародніну ганаравалася некалькімі срэбнымі і адным залатым медалём^[11].

Э. Л. Рэгель распрацаваў дэндралагічную частку перапланіроўкі Екацярынінскага сквера (цяпер Плошча Астроўскага) у Санкт-Пецярбургу (1873—1880, архітэктар Д. І. Грым  (руск.) (бел.).

Жыў на тэрыторыі Батанічнага саду^[12].

Пахаваны на Смаленскіх лютэранскіх могілках.

Э. Л. Рэгель напісаў не менш за 500 твораў, артыкулаў і нататак па розных пытаннях батанікі і садоўніцтва.

• Allgemeines Gartenbuch. — Zürich, 1855, 1868. — Т. 1, 2. (ням.)
• Monographia Betulacearum… — 1861. (лац.)
• Tentamen florae ussuriensis. — 1861. (лац.)
• Русская помология, или описание признаков и способ разведения сортов плодовых растений…, ч. 1—2. — СПб., 1868.
• Animandversiones de Plantis vivis nonnullis Horti Botanici Imperialis Petropolitani(лац.) // Тр. Имп. С.-Петерб. бот. сада. — 1871—1872. — В. I. — Т. I. — С. 91—100.
• Revisio specierum Crataegorum, Dracaenarum, Horkeliarum, Laricum et Azalearum(лац.) // Тр. Имп. С.-Петерб. бот. сада. — 1871—1872. — В. I. — Т. I. — С. 103—164.
• Plantae a Burmeistero prope Uralsk collectae(лац.) // Тр. Имп. С.-Петерб. бот. сада. — 1872. — В. II. — Т. I. — С. 253—256.
• Путеводитель по Императорскому С.-Петербургскому ботаническому саду. — СПб.: Типогр. В. В. Пратс, 1873. — 147 с.
• Alliorum adhuc cognitorum monographia. — 1875. (лац.)
• Содержание и воспитание растений в комнатах, ч. 1—2. — 7-е изд. — 1898—1904.
• Русская дендрология, или перечисление и описание древесных пород и многолетних вьющихся растений…, вып. 1—2. — 2-е изд. — СПб., 1883—1889.
• Однолетние и двухлетние цветущие растения… — 3-е изд. — СПб., 1885.

У гонар Э. Регеля названыя роды раслін Regelia сямейства міртавыя (Myrtaceae) і Neoregelia B.Sm. сямейства брамеліевыя (Bromeliaceae). Таксама ў гонар яго апісаны новы від з сямейства Celastraceae — Tripterygium regelii Sprague et Takeda 1912, які быў вырашчаны Э. Л. Рэгелем з насення з вострава Кюсю (Японія) і рос у аранжарэях Пецярбургскага батанічнага саду яшчэ ў 60-х гг. XIX стагоддзя.

• Регель Эдуард Людвигович // Список гражданским чинам первых трех классов. Исправлен по 1-е февраля 1890 года. — СПб.: Типография Правительствующего сената, 1890. — С. 515—516.
• Регель Р. Э. Регель Эдуард Людвигович // Императорский Санкт-Петербургский ботанический сад за 200 лет его существования (1713—1913), ч. 3. Юбилейное изд. — Пг.: Тип. «Дело», 1913 (1915). — С. 128—132.
• Камелин Р. В. Э. Л. Регель // Швейцарцы в Петербурге : Сб. ст.. — СПб.: 2002. — С. 309—315.
• Родионенко Г. И. Эдуард Регель // Цветоводство : Часопіс. — 1986. — № 2.

• Регель, Эдуард Август // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Профіль Эдуарда Людвігавіча Рэгеля на афіцыйным сайце РАН