Лістоўніца

Лістоўніца
Лістоўніца еўрапейская (Larix decidua)
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Хвойныя Клас:  Хвойныя Парадак:  Хвоі Сямейства:  Хваёвыя Род:  Лістоўніца
Міжнародная навуковая назва
Larix Mill., 1754
Тыпавы від
Larix decidua Mill., 1768, nom. nov. — Лістоўніца еўрапейская
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   183409 NCBI   3325 EOL   34193 IPNI   31974-1 FW   83628

Лістоўніца^[1] (Larix) — род голанасенных хвойных раслін сямейства хваёвых.

Хвойныя лістападныя аднадомныя дрэвы вышынёй 35–50 м, дыяметрам ствала да 1 м. Каранёвая сістэма моцна разгалінаваная, глыбокая, са стрыжнёвым коранем. Ствол прамы, поўнадраўнінны. Драўніна з вялікім чырванаватым ядром і вузкай светлай абалонай, цвёрдая, высокатрывалая, устойлівая да гніення. Крона конусападобная або цыліндрычная. Парасткі падоўжаныя і ўкарочаныя. Лісце (ігліца) мяккае, плоскае, на падоўжаных парастках размяшчаецца спіральна, на ўкарочаных — пучкамі па 20–40 шт. Лісце распускаецца рана вясной, перад восеньскім лістападам жоўкне і ападае. Лістоўніца адрозніваецца ад іншых хваёвых дрэў тым, што кожную восень поўнасцю скідвае ігліцу.

Мужчынскія і жаночыя шышкі з’яўляюцца адначасова з ігліцай. Мужчынскія каласкі дробныя, 5–8 мм у дыяметры, авальныя або шарападобныя, жаўтаватыя, размешчаны на ўкарочаных парастках. Пылок без паветраных мяшкоў. Жаночыя шышкі акруглыя або прадаўгаватыя, ад 1 да 10 см даўжынёй, маладыя — чырванаватыя, ружовыя, зялёныя, спелыя — бурыя, прамастаячыя, спеюць восенню ў год апылення. Пасля выспявання застаюцца на дрэве 2–4 гады і ападаюць цалкам. Насенне дробнае, крылатае.

Налічваецца 10–15 відаў, вельмі шырока распаўсюджаных у халодных і ўмераных абласцях Еўразіі і Паўночнай Амерыкі. Многія віды з’яўляюцца важнейшымі лесаўтваральнымі пародамі. Вырошчваюць у лясных культурах і як дэкаратыўнае дрэва ў садах і парках. На Беларусі 13 інтрадукаваных відаў, найбольш пашыраныя: лістоўніца еўрапейская (Larix decidua), сібірская (Larix sibirica), японская (Larix kaempferi). Цвіце лістоўніца ў сакавіку—маі, адначасова з распусканнем пупыршак.

Малапатрабавальная да ўрадлівасці і вільготнасці глебы, святлалюбная, марозаўстойлівая. Адчувальная да забруджвання, але ў параўнанні з іншымі хваёвымі лепш вытрымлівае гарадскія ўмовы.

Жывуць дрэвы да 450 і больш гадоў, у аптымальных умовах да 950 гадоў.

Драўніна моцная, трывалая да гніення. Выкарыстоўваецца для падводных збудаванняў (Венецыя стаіць на лістоўнічных па́лях), у караблебудаванні, для вырабу паркету, мэблі і інш. Пры падсочцы ствол дае каштоўную жывіцу (тэрпенцін), з якой атрымліваюць шкіпінар і каніфоль. Шырока прымяняецца ў дэкаратыўным азеляненні і ахоўным лесаразвядзенні.

• ЛІСТОЎНІЦА на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларуская энцыклапедыя»
• Larix (Лиственница) у базе біяразнастайнасці на сайце інфармацыйна-аналітычнай сістэмы «ООПТ России». (руск.) (Праверана 7 ліпеня 2023)