Tiberije

Tiberije
Car Rimskog carstva
Vladavina	18 septembar 14. - 16 mart 37.
Prethodnik	Oktavijan August
Nasljednik	Kaligula
Supružnik	Vipsanija Agripina Julija Starija
Djeca	Druz Julije Cezar Tiberilus
Dinastija	Julijevci-Klaudijevci
Otac	Tiberije Klaudije Neron
Majka	Livija Drusila
Rođenje	16 novembar 42 p.n.e. Rim
Smrt	16 mart 37 Mizenium, Rimsko carstvo

Tiberije (latinski: Tiberius Caesar Divi Augusti Filius Augustus; 16. novembar 42. p.n.e - 16. mart 37.) je bio rimski car od 14. do 37. godine. Rođen je kao Tiberije Klaudije Neron; bio je sin Tiberija Klaudija Nerona i Livije Drusile. Njegova majka se razvela od Nerona i udala za Oktavijana, kasnije poznatog kao Augustus, 39. godine p.n.e. čime postaje njegov posinak. Tiberije se kasnije oženio Oktavijanovom kćerkom (iz braka sa Scribonijom) Julijom Starijom i službeno postao Julijevac. Carevi nakon Tiberija će nastaviti ovu kombinovanu dinastiju sljedećih trideset godina; historičari su je nazvali Julijevsko-Klaudijevska dinastija. Tako je Tiberije bio posinak Augustu, stric Klaudiju, pra-stric Kaliguli i pra-pra-stric Neronu.

Tiberije je bio jedan od najvećih rimskih generala; njegovim osvajanjem Panonije, Dalmacije, Recije i dijelova Germanije su postavljeni temelji za sjevernu granicu carstva. Međutim, on je zapamćen kao tamni, povućeni i sumorni vladar koji nikada nije želio da bude car. Plinije Stariji ga je nazvao "tristissimus hominum" ("najtužniji muškarac"). Nakon smrti njegovog sina Druza Julija Cezara 23. godine, Tiberije je postao sve više povučeniji. Odlazi iz Rima 26. godine i ostavlja administraciju u rukama svojih beskrupuloznih prefekta pretorija Lucija Aeluisa Sejanusa i Quintusa Neviusa Sutoriusa Macra. Nakon smrti naslijedio ga je njegov pra-nećak i usvojeni unuk Kaligula.

Rani život

Pozadina

Tiberije je rođen u Rimu 16. novembra 42. godine p.n.e. kao sin Tiberija Klaudija Nerona i Livije Drusile. Njegova majka se 39. godine p.n.e. razvodi od njegovog biološkog oca i udaje za Oktavijana Augusta iako je bila trudna. Godine 38. p.n.e. ona rađa njegovog brata Nerona Klaudija Druza.

Malo se zna o Tiberijevom ranom životu. Tiberije je svoj prvi javni nastup imao u devetoj godini života, davajući hvalospjeve svom biološkom ocu. On i njegov brat Druz se 29. godine p.n.e. se voze u trijumfalnoj kočiji zajedno sa svojim očuhom Oktavijanom u proslavi pobjede nad Antonijem i Kleopatrom kod Akcija.

Car August je postao teško bolestan 23. godine p.n.e. i njegova moguća smrt je zaprijetila da će Rim ponovo uroniti u haos. Historičari se uglavnom slažu da je u ovom trenutku pitanje Augustovog nasljednika postalo glavni problem. Dok je sve ukazivalo na to da će ga Agripa ili Marcelus naslijediti nakon smrti, nejasnoća oko naslijeđa je postala Augustov glavni problem. Kao odgovor na to, odabrani su potencijalni nasljednici, a među njima su bili i Tiberije i njegov brat Druz. U 24. godini p.n.e. u dobi od sedamnaest godina Tiberije je dobio položaj kvestora, dobivši time pravo da bude biran za pretora i konzula. Slične odredbe su napravljene i za Druza.

Civilna i vojna karijera

Za suvladara cara Augusta Oktavijana proglašen je 13. a slijedeće godine, poslije smrti Augusta, postaje carem. Kao sposoban vojskovođa, ugušio je pobunu dalmatinskih i panonskih plemena nazvanu Batonov ustanak prema Batonu, vođi ilirskog plemena Dezitijati, zatim pobunu u Germaniji kao i u provincijama Trakiji, Galiji i Numidiji. Postao je nepopularan poslije čudnovate smrti svog nećaka Germanika 19. godine, za koju su mnogi tvrdili da je on bio odgovaran. Pošto je dao velika ovlaštenja Sejanu, zapovjedniku svoje Pretorijanske garde, povlači se na ostrvo Kapri (Capri), uz jugozapadnu obalu Italije. Sejan provodi teror po Rimu i organizira zavjeru protiv Tiberija, s namjerom da preuzme carske ovlasti, te i ubija (truje) carevog jedinog sina Druza (iz braka s prvom ženom Vipsanijom Agripinom). Zavjera propada, zahvaljujući carevoj šogorici Antoniji, i Sejan je smaknut, ali se Tiberije više nije vraćao u Rim. Pred kraj života postaje sve više sumnjičav i paraoničan te likvidira sve one koji bi mu bili mogući protivnici.

O Tiberijevoj smrti postoje dvije verzije; prema navodima rimskih historičara Svetonija i Tacita (koji nisu uvijek pouzdani, npr. navodne careve perverzne seksualne orgije na Kapriju), Tiberije je pozvao na Kapri svog pranećaka Kaligulu i unuka Gemelija da bi ih obojicu proglasio svojim nasljednicima (ali je Kaligula, čim je postao car, naredio ubistvo Gemelija). Tada je, na Kapriju, navodno, Kaligula, uz pomoć novog zapovjednika Pretorijanaca Makrija - ugušio cara jastukom. Ali historijski je vjerovatnije, i prihvaćena je verzija prema kojoj je Tiberije, drugi rimski car, mirno umro prirodnom smrću u svojoj vili u Misenumu u 16. marta 37. godine u starosti od gotovo osamdeset godina.