Pinulongang Persiyano

Ganghaan:Pinulongan
 Ganghaan:Pinulongan

Ang Pinersyano (gikan sa Initalyanong per·sia·no; Pinersyano: فارسی, Fārsi Kinatsila: persa) maoy pinulongang Indo-Uropanhon. Opisyal kini nga pinulungan sa Iran, Apganistan sa ngalang Dinari (دری, Dari), ug Tayikistan sa ngalang Tinayiko (Тоҷикӣ, Tājiki). Ang Akademya sa Pinulongan ug Katitikang Persyano mao ang regulador niini.

Ang Pinersyano ug nga pinulongang nisubang gikan ini maoy mga opisyal nga mga pinulongan sa Iran, Apganistan, ug Tajikistan. Sumala sa CIA World Factbook, nga gikan sa karaang kahibalo, naay mga mokabat og 72 ka milyon ka mga lumadnong manggamitay sa Iran,[1] Apganistan,[2]Tajikistan[3] ug Uzbekistan[4] ug sa maong gidaghanon sa mga taw nga manggamitay sa tibuok kalibotan. Ang UNESCO gisugyotan sa pagpili sa Persiyano isip usa sa mga pinulongan niini niadtong 2006.[5]

Ang Pinersyano dunay daghang pulong gikan sa Prinanses ug Inarabiko. Ang Pinersyano gigamit nga pinulongan alang sa dagang ug siyentipikong kontribusyon ngadto sa Kalibotang Islamiko ingon man usab sa Kasadpan. Naa kini mga impluwensya sa ubang mga silingang pinulongan, sama sa Pinulongang Turko sa Tunga-tungang Asya, Caucasus, ug Anatolya usab sa Urdu. Naa usab kiniy mas gamay nga impluwensya sa Inarabo ug ubang pinulongan sa Mesopotamya.

Sa lima ka gatos ka tuig sa wa pa ang kolonisasyon sa mga British, ang Persiyano gigamit nga ikaduhang pinulongan sa Indiyanong subkotinente; nahimo kining usa ka pinulongan sa kultura ug pang-edukasyon sa mga Muslim nga korte sa Habagatang Asya ug nahimong "opisyal nga pinulongan" ilalom sa mga Mughal nga mga emperador. Sa tuig ra nga 1843 nagsugod na sa subkontinente nga Iningles ang gigamit nga pinulongan.[6] Ang mga pamatuod sa Persiyanong makasaysayanong impluwensya sa rehiyon makita sa mga impluwensya sa mga pinulongang Hindustani, ug ubang mga pinulongan sa Indiyanong subkontinente, ug usab sa kainila sa Persiyanong literatura nga makita gihapon sa dapit. Labi na sa Urdu nga resulta sa impluwensya sa Pinersyano uban sa ubang mga pinulongan sama sa Inarabo ug Pinulongang Turko sa Habagatang Asya ug usa ka pinulongang gigamit pagmaayo sa mga Muslim nga mga dapit sa Indiyanong Imperyong Mughal

Pananglitan

Pinersyano Transliterasyon Sinugboanon[7]
همه‌ی افراد بشر آزاد به دنیا می‌آیند و از دید حیثیت و حقوق با هم برابرند، همه دارای اندیشه و وجدان می‌باشند و باید دربرابر یکدیگر با روح برادری رفتار کنند Hameye afrād bashar āzād beh doniyā miyāyand o az dide ḩeysiyat o ḩoquq bā ham barābarand. Hameh dārāye andisheh o vejdān mibāshand o bāyad dar barābare yekdigar bā ruḩe barādari raftār konand. Ang tanang katawhan gipakatawo nga may kagawasan ug managsama sa kabililhon. Sila gigasahan sa salabutan ug tanlag og mag-ilhanay isip managsoon sa usa’g-usa diha sa diwa sa espiritu.

—Unang artikulo sa Malukpanong Deklarasyon sa Tawhanong mga Katungod

Mga reperensya

  1. ↑ CIA Factbook: Iran Archived 2012-02-03 at the Wayback Machine
  2. ↑ CIA Factbook: Afghanistan Archived 2017-09-20 at the Wayback Machine
  3. ↑ CIA Factbook: Tajikistan Archived 2001-03-31 at the Wayback Machine
  4. ↑ CIA Factbook: Uzbekistan Archived 2016-07-09 at the Wayback Machine
  5. ↑ BBC
  6. ↑ Clawson, Patrick (2004). Eternal Iran. Palgrave Macmillan. p. 6. ISBN 1403962766.
  7. ↑ http://www.unhchr.ch/udhr/lang/ceb.htm

Mga sumpay sa gawas

Hinubad sa Pinersyano sa Wikipedya, ang gawasnong ensiklopedya