Алютор чĕлхи - Чукча-камчат чĕлхĕ йышĕнчи чĕлхе.

Социолингвистика тытăмĕ

Алюторсем — Камчаткăн çурçер пайенчи тĕп халăх. Алатюр чĕлхи çырулахсăр тата пĕтекен челхесен шутĕнче (20-мĕш ĕмĕрĕн 70--мĕш çулсенче 25çултан çамрăкрах Вывенка салинче пурăанакансем амăш чĕлхине пĕлмен). Юлашки çулсенче Вывенка шкулĕнче тăван чĕлхене вĕрентеççĕ.

2010-мĕш çулхи çырупа алатюр чĕлхине Раççейре 25 çын пĕлет, вĕсем хушшинче — 2 коряк унченхи Камчатка Енĕн Коряк автономи тăрăхĕнчен^[1]^[2]

Çырулăх =

Алатюр чĕлхи валли официаллă çырулăх çук. Алатюр чĕлхипе хыпарсем çыракан «Абориген Камчатки» хаçăчĕ çак алфавитпа усă курать:

А а	Б б	В в	В’ в’	Г г	Г’ г’	Ғ ғ	Д д
Е е	Ә ә	Ё ё	Ж ж	З з	И и	Й й	К к
Ӄ ӄ	Л л	М м	Н н	Ӈ ӈ	О о	П п	Р р
С с	Т т	У у	Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч	Ш ш
Щ щ	Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

Литература

А. Е. Кибрик, С. В. Кодзасов, И. А. Муравьёва. Язык и фольклор алюторцев. М., 2000.
A. E. KIBRIK, S. V. KODZASOV and I. A. MURAVYOVA. Languages and Folklore of the Alutor People (ELPR Publication Series A2-042) 2008 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ.. Osaka Gakuin Univ., 2004.
А. А. Мальцева, Морфология глагола в алюторском языке. «Сибирский хронограф», 1998.
И. А. Мельчук, Модель спряжения в алюторском языке. М., 1973.
I. Mel’Cuk, E.N. Savvina. Toward a formal model of Alutor surface syntax: nominative and ergative constructions.Indiana Univ., 1978.
Юкари Нагаяма. Очерк грамматики алюторского языка (ELPR Publication Series A2-038) 2008 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ.. Osaka Gakuin Univ., 2003.

Каçăсем

[1]
«Языки народов Сибири, находящиеся под угрозой исчезновения»: алюторский 2007 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ.

Ӑнлантарусене малтан пӑхасси

^ Всероссийская перепись населения 2002. Т.04.04. РАСПРОСТРАНЕННОСТЬ ВЛАДЕНИЯ ЯЗЫКАМИ в РОССИИ (2002 г.) 2011 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 3-мӗшӗнче архивланӑ.
^ Всероссийская перепись населения 2002. Т.04.06. ВЛАДЕНИЕ ЯЗЫКАМИ (КРОМЕ РУССКОГО) НАСЕЛЕНИЕМ ОТДЕЛЬНЫХ НАЦИОНАЛЬНОСТЕЙ ПО РЕСПУБЛИКАМ, АВТОНОМНОЙ ОБЛАСТИ И АВТОНОМНЫМ ОКРУГАМ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ 2006 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.

[1] Всероссийская перепись населения 2002. Т.04.04. РАСПРОСТРАНЕННОСТЬ ВЛАДЕНИЯ ЯЗЫКАМИ в РОССИИ (2002 г.) 2011 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 3-мӗшӗнче архивланӑ.

[2] Всероссийская перепись населения 2002. Т.04.06. ВЛАДЕНИЕ ЯЗЫКАМИ (КРОМЕ РУССКОГО) НАСЕЛЕНИЕМ ОТДЕЛЬНЫХ НАЦИОНАЛЬНОСТЕЙ ПО РЕСПУБЛИКАМ, АВТОНОМНОЙ ОБЛАСТИ И АВТОНОМНЫМ ОКРУГАМ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ 2006 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.

[1]

[2]

п • с • т Палеоази чĕлхисем
Енисей	çурçĕртисем (кет • юг (†)) • кăнтăртисем † (арин-пумпоколь: арин † • пумпоколь † • ассан-котт: ассан † • котт †)

Чукот-камчат	чукот-коряк (алютор • карагин (†) • керек (†) • коряк (паланский • чукот) • ительмен (тухăç ительмен † • ительмен (анăç ительмен) • кăнтăр ительмен †)

Юкагир-чуван	омок † • чуван † • юкагир (çурçĕр • кăнтăр)

Эскимос-алеут	эскимос (инуит • юпик (чаплин • сиреник †) • алеут

Изолятсем	айна • нивх
† — çухалнă чĕлхесем (†) — тен, çухалнă чĕлхесем