Caerffili (sir)

Bwrdeistref Sirol Caerffili

Arwyddair	Gweithio'n Gytun Er Lles Pawb
Math	prif ardal
Prifddinas	Caerffili
Poblogaeth	181,019
Daearyddiaeth
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	277.3879 km²
Yn ffinio gyda	Dinas a Sir Caerdydd, Blaenau Gwent, Casnewydd, Merthyr Tudful, Rhondda Cynon Taf, Powys, Torfaen
Cyfesurynnau	51.656°N 3.183°W
Cod SYG	W06000018
GB-CAY
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Mae Bwrdeistref Sirol Caerffili yn fwrdeistref sirol yn ne-ddwyrain Cymru ac yn un o 22 awdurdod unedol. Fe'i enwir ar ôl ei ganolfan weinyddol, tref Caerffili. Yn y Cyfrifiad diwethaf, roedd y boblogaeth yn 181,019 (2018)^[1]. Caiff y sir ei llywodraethu gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili.

Ei phrif dref a'r dref fwyaf yw Caerffili a cheir adeiladau sirol hefyd yn Ystrad Mynach sy'n fwy canolog. Y trefi eraill yn y fwrdeistref hon yw: Bedwas, Rhisga, Trecelyn, Coed Duon, Bargod, Tredegar Newydd a Rhymni.

Ffurfir rhan ogleddol y fwrdeistref gan ehangder Cwm Rhymni. Mae Afon Rhymni yn tarddu yn y bryniau yn y gogledd ac yn llifo tua'r de am tua deng milltir ar hugain, gan droelli i'r dwyrain, ychydig i'r gogledd o Gaerffili cyn cyrraedd Môr Hafren. Mae'r dyffryn hefyd yn cynnwys cymunedau Abertyswg, Fochriw, Pontlotyn, Tir-Phil, Brithdir, Tredegar Newydd, Aberbargod, Rhymni ac Ystrad Mynach, a threfi Bargoed a Chaerffili.^[2]

Gorwedd y fwrdeisdref sirol ar gyrion Maes Glo'r De. Dechreuodd droi o fod yn gymuned o amaethwyr i fod yn ddiwydiannol gyda datblygiad y diwydiant haearn ar ddechrau'r Chwyldro Diwydiannol. Ym 1752, rhoddwyd prydles 99 mlynedd ar gyfer darn o dir yng Nghwm Rhymni a roddodd yr hawl i'r prydleswyr gloddio am lo a mwyn haearn. Dilynwyd hyn gyda chytundebau cloddio eraill, cloddiwyd siafftiau pyllau a datblygodd y diwydiant glo.^[3] Erbyn dechrau'r 20g, roedd deugain o lofeydd yn y dyffryn.^[4]

Un o'r pyllau a suddwyd ar ddiwedd y 19g oedd Glofa Elliot. Yn ei anterth, cyn y Rhyfel Byd Cyntaf, roedd yn cynhyrchu dros filiwn o dunelli o lo y flwyddyn ac yn cyflogi bron i dair mil o bobl. Yn 1967 disbyddwyd y glo a chaeodd y lofa. Cliriwyd y rhan fwyaf o’r safle ond mae’r Cyt Winshio'r Gorllewin (East Winding House) wedi goroesi ac mae bellach yn adeilad rhestredig Gradd II, gydag amgueddfa'n canolbwytio ar y diwydiant glo yn yr ardal wedi agor ar y safle.^[5] Yr oedd holl byllau'r dyffryn wedi eu cau erbyn diwedd yr 20g; cliriwyd llawer o'r tomenni sbwriel fel nad yw'n amlwg bellach fod y dyffryn wedi cartrefu prif ddiwydiant glofaol y byd.^[6]

Ffurfiwyd y fwrdeistref sirol ar 1 Ebrill 1996 trwy uno Cyngor Dosbarth Cwm Rhymni ym Morgannwg Ganol â bwrdeistref Gwent a arferai fod yn Islwyn.^[7] Yn 2008, o ganlyniad i gynrychiolaethau o wahanol gymunedau yn y fwrdeistref, cyflwynwyd cynllun drafft yn cynnig sawl newidiad i'r ffiniau rhwng y cymunedau.^[8]

• Tommy Cooper

• Castell Caerffili
• Tref Caerffili
• Etholaeth Caerffili
• Caws Caerffili

• Cyngor Caerffili Archifwyd 2004-02-15 yn y Peiriant Wayback
• Menter Iaith Sir Caerffili Archifwyd 2016-05-01 yn y Peiriant Wayback
• Ymweld â safle Twristiaeth Caerffili gan yr awdurdod lleol
• Papur newydd Caerphilly Observer ar gyfer y fwrdeistref.

gw • sg • go Siroedd a dinasoedd Cymru Siroedd, bwrdreistrefi sirol a dinasoedd presennol (1996–) Abertawe Blaenau Gwent Bro Morgannwg Caerdydd Caerffili Casnewydd Castell-nedd Port Talbot Ceredigion Conwy Gwynedd Merthyr Tudful Pen-y-bont ar Ogwr Powys Rhondda Cynon Taf Sir Benfro Sir Ddinbych Sir Fynwy Sir y Fflint Sir Gaerfyrddin Torfaen Wrecsam Ynys Môn Siroedd cadwedig (1974–1996) Clwyd De Morgannwg Dyfed Gorllewin Morgannwg Gwent Gwynedd Morgannwg Ganol Powys Siroedd Cymru hynafol Sir Aberteifi Sir Benfro Sir Drefaldwyn Sir Ddinbych Sir Fynwy Sir Faesyfed Sir Feirionnydd Sir Fôn Sir Forgannwg Sir Frycheiniog Sir y Fflint Sir Gaerfyrddin Sir Gaernarfon

Eginyn erthygl sydd uchod am fwrdeistref sirol Caerffili. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato