Buweyhi
| Buweyhi | |
|---|---|
| Desmal û Arma | |
 | |
| Melumat | |
| Ware | Xanedani |
| Erd | Environ 1 600 000 km2 |
| Hıkumet | Hereditary monarchy |
| Zıwano resmi | Pehlewki û Erebki |
| Xerita | |
 | |
Buweyhi ya zi Dewleta Buweyhiyan (be Farski: آل بویه āl Būya, be İngılızki: Buyids) yew dewleta verêna. Xanedanê Buweyhiyan eslen Deylemıcê.[1] Dewleta Buweyhiyan serra 934ıne de İranê Veroci u Iraq de saz biya. Mabênê 930-1055 de İran, Iraq u Uman de hıkum kerdo.[2]
Tarix
Raveri Buweyhi be 3 dewletan ra (letê Farsi, letê İraq u Reyi) mıntıqa verocê İrani de saz biyo. Serra 983ıne de hıkumdar Fena Xusrewi nê 3 dewleti kerdê yew u dewlete biya qewetıne. Buweyhi raveri 930 de merkezê İraqi feth kerdo. Bahdo mıntıqanê Kırman (945), Uman (967), Cêzire (979), Taberıstan (980) u Vergani (981) feth biyo. Serra 970ıne de xıdudê Buweyhiyan zıme de Deryayê Xezeri u Tırkiya, veroc de Uman, rocawan de Suriya, rocvetışi de Sistan biyo. Dewleta Buweyhiyan serra 1055ıne de biya xırabe.[3]
Kultur
Kulturê Buweyhiyan zaf qewetın biyo. Dewrê Fena Xusrewi İraq de camiy, kutıbxaney, mektebi, xestexaney u bazari vıraştê.[4]
Hıkumdari
Letê Farsi
- Imamudewle934-949
- Fena Xusrew949-983
- Şeref ud dewle 983-989
- Samsâm ud dewle 989-998
- Behâ ud dewle 998-1012
- Sultân ud dewle 1012-1024
- Ebu Kalıcar 1024-1048
- Abu Mansur Fulad Sutun 1048-1055
Letê Reyi
- Rıkn ud dewle 935-976
- Fexrud dewle 976-980
- Muayyad ud dewle 980-983
- Fahr ud dewle 984-997
- Mecd ud devle 997-1029
Letê Iraqi
- Muezz ud dewle 945-967
- Izz ud dewle 966-978
- Fena Xusrew(Edud ud dewle) 978-983
- Samsâm ud dewle 983-987
- Şeref ud dewle 987-989
- Behâ ud dewle 989-1012
- Sultân ud dewle 1012-1021
- Muşerref ud dewle 1021-1025
- Celal ud dewle 1025-1044
- Ebu Kalicar 1044-1048
- El Melik er Rahim 1048-1055