Kašubska rěc

kaszëbsczi jãzëk kašubska rěc
kraje	Pólska, Kanada
powědarje	50-200 tysacy
znamjenja a klasifikacija
klasifikacija	indoeuropske rěcy słowjańske rěcy pódwjacornosłowjańske rěcy lechiske rěcy kašubska rěc
pismiki	łatyńske
oficielny status
oficielna rěc	Pólska
rěcne kody
ISO 639-2:	csb
ISO 639-3 (SIL):	csb
Wikipedija
Woglědaj k wikipediji csb.wikipedia.org!
Kórta
Turistiska kórta w kašubskej rěcy
p • d • w

Kašubska rěc (kaš. kaszëbsczi jãzëk) jo podwjacornosłowjańska rěc, wužywana ako regionalna rěc w Pólskej wót wušej 50 000 wužywarjow. Kašubska rěc jo jadnučki zawóstank słowjańskich pomorskich dialektow a słuša wóna k lechiskim rěcam z centralnej póddružyny, bliskej pisnej pólskej rěcy, z wliwami połobšćiny, nižonimšćiny a staropšušćiny^[1]. Kašubšćinu groni se teke w Kanaźe^[2].

Alfabet

W tym njewustupujuce w pólskej rěcy:

• ã [an] (IPA ã) (tzw. a z blewiązką)
• é [yj] (IPA e) (tzw. e ze sztriszkã)
• ë [e/a] (IPA ə) (tzw. "szwa")
• ò [łe] (IPA wɛ) (tzw. labializacëjô)
• ô [o/e] (IPA œ/ɒ) (tzw. o z dakã)
• ù [łu/łi] (IPA ɥi-wy).

Pismik u wšak so pśisamem kaž ü [u/i] wugranja.

Samske kaž w pólšćinje su:

• ą (IPA õ)
• ł (IPA w) (pśirownaj dolnoserbski ł)
• ń (IPA ɲ) (= dolnoserbski ń)
• w (IPA v}) (pśirownaj teke nimski w)
• ż (IPA ʒ) (pśirownaj dolnoserbski ž)
• cz (IPA ʧ) (pśirownaj dolnoserbski č)
• dz (IPA dz)
• dż (IPA ʤ)
• rz (IPA ʒ)
• sz (IPA ʃ) (pśirownaj dolnoserbski š)

Wósebnosći kašubskeje rěcy

Źělne zdźaržanje formy tart z prasłowjańskego tărt:

• gard "město", pólski: gród (pśirownaj dolnoserbske grod)
• parmiń, pólski: promień (pśirownaj dolnoserbske promje)

Změkcony konsonant pśez ar:

• cwiardi, pólski: twardy, (pśirownaj górnoserbske twjerdy a dolnoserbske twardy)
• czwiôrtk, pólski: czwartek (pśirownaj dolnoserbske stwórtk)

Póbrachowanje "pógibliwego" e:

• pòrénk "ranje", pólski: poranek
• kùńc, pólski: koniec (pśirownaj dolnoserbski kóńc)

Póbrachowanje změkcenjow konsonantow s,z,c,dz:

• swiat, pólski: świat (pśirownaj dolnoserbske swět)
• zëma, pólski: zima (pśirownaj dolnoserbske zyma, zymje)
• zemia, pólski: ziemia (pśirownaj dolnoserbske zemja)

Pśikład (Wóścenas)

Òjcze nasz, jaczi jes w niebie,
niech sã swiãcy Twòje miono,
niech  przińdze Twòje królestwò,
niech mdze Twòja wòlô
jakno w niebie tak  téż na zemi.
Chleba najégò pòwszednégò dôj nóm dzysô
i òdpùscë  nóm naje winë,
jak i më òdpùszcziwómë naszim winowajcóm.
A nie  dopùscë na nas pòkùszeniô,
ale nas zbawi òde złégò. Amen.

Stawizny a pšawopis

W lěse 1850 kašubski slěźaŕ Florian Ceynowa jo zestajił słownik kašubsko-rusojski.

Na zachopjeńku kašubšćinu se pisało z pólskim alfabetom, pak njejo to dawało móžnosć derje wše zuki pśedstajiś. W lěśe 1850 Florian Ceynowa naraźił w swójich knigłach Xążeczka dlo Kaszebov wósobny kašubski alfabet, pón w lěśe 1866 pśidał do njogo 12 nowych pismikow, ako znate z českego alfabeta č abo š. Nowu wersiju kašubskego alfabeta naraźił w lěśe 1919 nimski slawist Friedrich Lorentz.

Ze slěźenim kašubskej rěcy zaběra se kašubistyka.

Někotare města a jsy

W slědujucych městnach w Pólskej se Kašubšćinu powěda:

• Gdańsk (Gduńsk),
• Gdynia (Gdiniô),
• Wejherowo (Wejrowò),
• Puck (Pùck),
• Lębork (Lãbòrg),
• Bytów (Bëtowò),
• Kartuzy (Kartuzë),
• Kościerzyna (Kòscérzna)
• Chojnice (Chòjnice)
• Żukowo (Żukòwò)

Mimo togo we wužyśu jo Kašubšćina mjazy pólskeju emigraciju w Kanaźe.

Pšawny status

Wót lěta 2005 kašubšćina jo pśipóznata w Pólskej ako regionalna rěc a se smějo ju wužywaś ako pśidatnu rěc w amtach w pomorskim wójwodstwje.

Wokoło 10.000 źiśi wuknjo kašubšćinu w šulach w Pólskej.^[3] Wót lěta 2005 jo móžne pisanje abitury w kašubskej rěcy.

Wobraze

• 
  Kašubska swójźba
• 
  Kašubska chórgoj
• 
  Dwójorěcnej tofli
• 
  alfabet wót Floriana Ceynowy z lěta 1850

Žrědła

1. ↑ Gerald Stone, Cassubian [w:] Encyclopedia of the languages of Europe, Blackwell, Oxford 1998, ISBN 0-631-19286-7, b. 49-50, [1].
2. ↑ https://web.archive.org/web/20160305052233/http://gazetagazeta.com/cgi-artman/exec/view.cgi?archive=150&num=24089
3. ↑ http://www.kuratorium.gda.pl/index.php?c=347&d=6064

Wótkaze

• Informacije wó kašubšćinje (w kašubšćinje - csb)
• mjazynarodny bok za kašubskich studijach (csb, de, pl)
• Kaszëbsczi Słowôrz - Słownik Kaszubski (Kašubski słownik)