Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας

Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας
Ανεξαρτησία	17 Σεπτεμβρίου 1922
Αναγνώριση	1937 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως
Προκαθήμενος	σε χηρεία Τοποτηρητής ο Μητροπολίτης Κορυτσάς Ιωάννης
Έδρα	Τίρανα
Επικράτεια	Αλβανία
Κυριότητες	Αλβανία, Διασπορά
Γλώσσα	Αλβανικά, Ελληνικά
Πιστοί	792.000 (Βαλκάνια) - 1.200.000 (Διασπορά)
Επίσκοποι	8
Ιερείς	135
Ενορίες	909
Μοναστήρια	150
Δικτυακός τόπος	Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας

Η Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας (αλβανικά: Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë) είναι μία από τις δεκαπέντε Αυτοκέφαλες Εκκλησίες που συναποτελούν την Ορθόδοξη Εκκλησία και αναγνωρίστηκε ως Αυτοκέφαλη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως το 1937.

Η διάδοση του Χριστανισμού στην περιοχή ανάγεται στην εποχή του Αποστόλου Παύλου. Σαφέστερη μαρτυρία περί παρουσίας εκκλησιαστικής κοινότητας στο Δυρράχιο προσφέρει το μαρτύριο του επισκόπου Άστιου το 98 μ.Χ.

Η μητρόπολη Δυρραχίου αποτελεί ιστορική επισκοπή και τους ΙΑ' - ΙΓ' αι. υπάγεται στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Μεταξύ των αρχιερέων που τη διεποίμαναν διακρίνονται οι: Λαυρέντιος (1025), Κωνσταντίνος Καβάσιλας (1180), Ρωμανός (1240). Η τελευταία μνεία μητροπολίτου Δυρραχίου υπό τον Κωνσταντινουπόλεως είναι το 1280· έκτοτε εμφανίζεται υπό τον Αχρίδος. Από το Δυρράχιο καταγόταν ο μεγάλος βυζαντινός μουσικός Άγιος Ιωάννης ο Κουκουζέλης (ΙΒ' αι. ή κατ’ άλλους ΙΔ' αι.), ο οποίος έζησε στο Άγιον Όρος. Στον Άθω επίσης ασκήτευσαν (ΙΔ' αι.) οι Άγιοι Νήφων από το Λούκοβο Χειμάρας και Νείλος Εριχιώτης από τα Κάνινα.

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός έδρασε στην περιοχή κατά τα έτη 1775-1779, επιστεγάζοντας την ιστορική ιεραποστολική του δράση με το μαρτύριο, το 1779 στο Βεράτιο.

Από το 1899 έως το 1906 Μητροπολίτης Δυρραχίου διετέλεσε ο Άγιος Προκόπιος Λαζαρίδης, που εργάστηκε με αφοσίωση για την πνευματική κατάρτιση του ποιμνίου με ειδική μέριμνα για τη στήριξη των κρυπτοχριστιανών της περιοχής της Σπαθίας της Βορείου Ηπείρου. Ακόμη ως συνοδικός Μητροπολίτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου έθεσε το θέμα εκλατινισμού των ορθοδόξων της Βοσνίας Ερζεγοβίνης με αφορμή την εκεί εκλογή νέου επισκόπου. Η Οθωμανική Διοίκηση θορυβημένη για τη δράση του προς τους κρυπτοχριστιανούς ζήτησε και πέτυχε την απομάκρυνση του Προκοπίου από το Δυρράχιο.^[1][2]

Η εκκλησία συρρικνώθηκε κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και στην κομμουνιστική περίοδο που ακολούθησε, ιδιαίτερα μετά το 1967, όταν στην Αλβανία κηρύχθηκε αθεΐα, και δεν επιτρεπόταν η δημόσια ή ιδιωτική έκφραση της θρησκείας.

Με την αποκατάσταση της θρησκευτικής ελευθερίας το 1991, άρχισαν να δραστηριοποιούνται διάφορες Ορθόδοξες Εκκλησίες στον χώρο της αποδιοργανωμένης Εκκλησίας της Αλβανίας. Τότε το Οικουμενικό Πατριαρχείο, θεωρώντας ότι έχει το «προδικαιοδοσιακό δικαίωμα» να επιληφθεί της κατάστασης, διά του Οικουμενικού Πατριάρχη Δημητρίου, όρισε ως Γενικό Πατριαρχικό Έξαρχο στην Αλβανία τον τότε επίσκοπο Ανδρούσης Αναστάσιο Γιαννουλάτο, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, με στόχο την επανασύσταση και αναδιοργάνωση της Εκκλησίας της Αλβανίας. Έτσι, ξεκίνησε σειρά επικοινωνιών με την αλβανική κυβέρνηση, τους εναπομείμαντες κληρικούς που διασώθηκαν μέσα στο προηγούμενο αθεϊστικό καθεστώς, ώστε να αναδιοργανωθεί, ανεξαρτήτως καταγωγής και γλώσσας των πιστών, η Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας.

Συνολικά αναδιοργανώθηκαν περίπου 460 ορθόδοξες ενορίες και αναπτύχθηκε το λειτουργικό, κηρυκτικό και κατηχητικό έργο σε πόλεις και χωριά. Επαναλειτούργησαν περισσότερες από 370 εκκλησίες (ανέγερση 150 νέων ναών, αναστήλωση 60 μονών και εκκλησιών, επισκευή πλέον των 160 ναών) και χειροτονήθηκαν πάνω από 180 κληρικοί. Σήμερα περιλαμβάνει 916 ενορίες εξαπλωμένες σε όλη την Αλβανία και περίπου 792.000 πιστούς.^[3][4]

Μετά την κοίμηση (25 Ιανουαρίου 2025) του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, η Εκκλησία της Αλβανίας είναι χηρεύουσα και Τοποτηρητής του θρόνου ορίστηκε από την Ιερά Σύνοδο, ο Μητροπολίτης Κορυτσάς Ιωάννης.^[5][6]

Όνομα	Εικόνα	Έτη	Σχόλια
Αντικανονική Αυτοκεφαλία (1929 - 1937)
Βησσαρίων (Τζουβάνη)		20 Φεβρουαρίου 1929 - 26 Μαΐου 1937	παραιτήθηκε για να διευκολύνει την απόδοση Αυτοκεφαλίας
Αναγνωρισμένη Αυτοκεφαλία (1937 - 1967)
Χριστοφόρος (Κίσσι)		12 Απριλίου 1937 - 25 Αυγούστου 1949	Εξαναγκάστηκε σε παραίτηση από το Κομμουνιστικό καθεστώς, το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον αναγνώριζε ως κανονικό προκαθήμενο της Εκκλησίας της Αλβανίας ως τον θάνατό του (17 Ιουνίου 1958)
Παΐσιος (Βόδιτσα)		25 Αυγούστου 1949 - 4 Μαρτίου 1966†	Εξελέγη μετά την αντικανονική απομάκρυνση του προκατόχου του. Άνευ αναγνωρίσεως από τις Ορθόδοξες Εκκλησίας, πλην της Εκκλησίας της Ρωσίας.
Δαμιανός (Κοκονέσι)		7 Μαρτίου 1966 - 8 Οκτωβρίου 1973†	Μετά την απαγόρευση θρησκευτικής δραστηριότητας στην χώρα το 1967, συνελήφθη και τέθηκε σε κατ'οίκον περιορισμό.
Χηρεία Αρχιεπισκοπικού Θρόνου λόγω κομμουνιστικού καθεστώτος Χότζα (1967 - 1992)
Αναστάσιος (Γιαννουλάτος)		24 Ιουνίου 1992 - 25 Ιανουαρίου 2025†	Αρχικά ως Πατριαρχικός Έξαρχος (Ιανουάριος 1991 - Ιούνιος 1992) και κατόπιν από τις 24 Ιουνίου 1992 ως Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας.

• Ιερά Αρχιεπισκοπή Τιράνων και Δυρραχίου
• Ιερά Μητρόπολις Βερατίου, Αυλώνος και Κανίνης
• Ιερά Μητρόπολις Κορυτσάς
• Ιερά Μητρόπολις Αργυροκάστρου
• Ιερά Μητρόπολις Απολλωνίας και Φίερι
• Ιερά Μητρόπολις Ελμπασάν

Συνολικά με μέρμνα της Εκκλησίας της Αλβανίας και πρωτοβουλία του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου έχουν οικοδομηθεί ή αγορασθεί και ανακαινισθεί πάνω από 70 κτίρια, για να στεγαστούν νηπιαγωγεία, σχολεία, νεανικά κέντρα, κέντρα υγείας, μητροπολιτικές έδρες, ξενώνες, εργαστήρια, συσσίτια κ.ά. Αθροιστικά το έργο της Εκκλησίας ανέρχεται σε 450 κτίρια. Αναλυτικά στις υποδομές και τις δράσεις συμπεριλαμβάνονται τα εξής:

• Κλινική «Ευαγγελισμός» - Διαγνωστικό Ιατρικό Κέντρο στα Τίρανα
• Πέντε Πολυιατρεία (Καβάγιαν, Γεωργουτσάτι, Αργυρόκαστρο, Κορυτσά, Λούσνια)
• «Διακονία Αγάπης» - προγράμματα κοινωνικής ανάπτυξης
• Ραδιοφωνικός σταθμός
• Τεχνικό Επαγγελματικό Λύκειο «Απόστολος Παύλος» (Μεσοπόταμος)
• Ορθόδοξα Νηπιαγωγεία (Λειτουργούν 21 Νηπιαγωγεία σε 17 διαφορετικές πόλεις)
• Εκπαιδευτήρια «Πρωταγωνιστές» - Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο, (Τίρανα)
• Εκπαιδευτήρια «Πνοή Αγάπης» - Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο, (Δυρράχιο)
• Εκπαιδευτήρια «Πνοή Αγάπης» - Δημοτικό, Γυμνάσιο, (Αργυρόκαστρο)
• Κολέγιο «Πλάτων» (Κορυτσά)
• Ορφανοτροφείο «Ορθόδοξο Σπίτι Ελπίδος» (στους χώρους της Μονής Αγίου Βλασίου στο Δυρράχιο)
• Οικοτροφείο Μαθητριών Λυκείου (Βουλιαράτι Αργυροκάστρου)
• Περιβαλλοντικό πρόγραμμα σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια Τιράνων, Αθηνών και Θεσσαλονίκης
• Πανεπιστήμιο «Λόγος» με πέντε τμήματα: α) Οργάνωση-Διοίκηση τουριστικών επιχειρήσεων. β) Εφαρμοσμένη Πληροφορική. γ) Τεχνικών ιατρικών εργαστηρίων. δ) Οργάνωση-Διοίκηση επιχειρήσεων. ε) Λογιστική επιχειρήσεων.^[7]