Asto
| Asto | |
|---|---|
 | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Animalia |
| Filuma | Chordata |
| Klasea | Mammalia |
| Ordena | Perissodactyla |
| Familia | Equidae |
| Generoa | Equus |
| Espeziea | Equus africanus |
| Azpiespeziea | Equus africanus asinus |
| Datu orokorrak | |
| Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | asto haragi |
| Genomaren kokapena | ensembl.org… |
Astoa (Equus africanus asinus) etxekotutako ugaztun perisodaktiloa da, Equidae familiakoa, zaldiaren antzekoa dena baina txikiagoa, belarri-luzea eta larru-latza. Haren antzinako arbaso basatia Afrikako basa astoa (Equus africanus) da. Lehen Equus asinus asinus izena ematen zitzaion, baina 2003an Nomenklatura Zoologikoko Nazioarteko Batzordeak erabaki zuen etxekotutako espezieen izenak espezie basatiaren izenarekin bat egin behar duela.
Asto arrari astar deritzo; emeari, asteme edo astaña (bigarren hori emakumezkoak iraintzeko ere erabiltzen da); asto txikiari, astakilo (pertsonak iraintzeko ere erabilia); astoaren umeari, astakume; eta astoak zaintzen dituen pertsonari, astazain.[1]
Deskribapena
Arrazaren arabera, metro bat eta 1,60 metro arteko garaiera izan dezake. Berezitasun nabarienak hauek dira: belarri luzeak, isats luzea, ile multzo bat muturrean, ilea ia gorputz guztian kolore berekoa, eta kailuak aurreko hanketan. Animalia sendo, jan urria da. Lurralde askotan garraiorako asko erabiltzen da oraindik. Arraza asko daude, batzuk heziak, beste batzuk basatiak. Asto basatiak (edo basastoak) Afrikan bizi dira, Nubia eta Etiopiako lurraldeetan.
Historia
Gizakiak asko erabili izan du, eta K. a. 3. milurtekoan etxekoturik zegoela dokumentatua dago. Munduko leku anitzetara zabalduz joan zen, esate baterako Ameriketara, bereziki zama-abere gisa erabilia izan zenean. Horren ondorioz, eta hainbat abere bertan abandonatuak izan zirelako, basastoen populazioak sortu ziren, adibidez Ipar Amerikan.
Euskal Herriko bertoko astoak
- Euskal Herrian Enkarterriko astoa izeneko bertoko asto arraza dago. Garai batean Euskal Herri guztian Enkarterriko arrazaren antzeko astoak zeuden. Asto hauek inguruko astoak baino askoz txikiagoak dira tamainaz eta muturra eta sabelaldea zuri kolorekoak dauzkate. Egun beste arraza eta mota ezberdinetako astoak daude euskal landa eremuan, nahiz eta bertoko arraza berreskuratzeko hainbat ekimen dauden. Esate baterako, Lazkaoko "astotxo egunean" egiten den bertoko arrazako astoen txapelketa.
- Ipar Euskal Herrian Piriniar astoa delako arraza hedatua zegoen, Enkarterriko astoa motatik oso gertukoa. Galzorian dago egun.
Ikus, gainera
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q19707
Multimedia: Equus asinus / Q19707