Azaroaren 10

Azaroaren 10a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hamalaugarren eguna da, 315.a bisurteetan. 51 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Ignazio Loiolakoa Jaiotza: Loiolatarren Oinetxea, 1491, 1491, 1491 eta 1491 Heriotza: Erroma, 1556ko uztailaren 31 Jon Rahm Jaiotza: Barrika, 1994 Amets Txurruka Jaiotza: Etxebarria, 1982 La Bien Querida Jaiotza: Bilbo, 1973 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Friedrich Schiller Jaiotza: Marbach am Neckar, 1759 Heriotza: Weimar, 1805eko maiatzaren 9a William Hogarth Jaiotza: Londres, 1697 Heriotza: Londres, 1764ko urriaren 26a Ennio Morricone Jaiotza: Erroma, 1928 Heriotza: Erroma, 2020ko uztailaren 6a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 10ko jaiotzak Tim Rice • Diplo • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Armand David Jaiotza: Ezpeleta, 1826ko irailaren 7a Heriotza: Paris, 1900 Manuel Aznar Jaiotza: Etxalar, 1894ko azaroaren 18a Heriotza: Madril, 1975 Aurelio Arteta Jaiotza: Bilbo, 1879ko abenduaren 2a Heriotza: Mexiko Hiria, 1940 Juan Cruz Sol Jaiotza: Elgoibar, 1947ko irailaren 13a Heriotza: Valentzia, 2020 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Lev Tolstoi Jaiotza: Jasnaia Poliana, 1828ko abuztuaren 28a (juliotar egutegia) eta 1828 Heriotza: Astapovo (en) , 1910 (juliotar egutegia) Kemal Atatürk Jaiotza: Tesalonika, 1881 Heriotza: Dolmabahçe Palace (en) , 1938 Leonid Brezhnev Jaiotza: Kamianske, 1906ko abenduaren 19a (juliotar egutegia), 1907ko urtarrilaren 1a eta 1906ko abenduaren 19a Heriotza: Zareche (en) , 1982 Arthur Rimbaud Jaiotza: Charleville, 1854ko urriaren 20a Heriotza: Marseilla, 1891 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 10ko heriotzak Kevin Conroy • Félix Ziem • Archibald Geikie • Victor Young • Jack Williamson • Gideon Mantell • Charles William Ferdinand, Duke of Brunswick-Wolfenbüttel • Kiyoshi Itō • Miklós Radnóti • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Pakea eta Garapenaren aldeko Zientziaren Nazioarteko Eguna 1855 - Japoniako hiriburu Tokion (irudian) izandako lurrikarak 100.000tik gora gizabanako hil zituen. 1978 - Espainian adin nagusitasuna 21 urtetik 18ra aldatu zen. 1992 - Europako Alderdi Sozialista sortu zen. 1994 - Irak: Gobernuak Kuwaiten subirotasuna onartu zuen. 2007 - Espainiako errege zen Joan Karlos I.ak Hugo Chávez Venezuelako presidenteari sekulako oihartzuna izango zuen «¿Por qué no te callas?» («Zergatik ez duzu ahoa ixten?») esaldia bota zion. + Gertaera gehiago... Egutegia << Azaroa >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: Asteartea 2021: Asteazkena 2022: Osteguna 2024: Igandea 2025: Astelehena 2026: Asteartea Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Aide, Aidor, Aida eta Ninbe.

Gertaerak

Euskal Herria

• 1959 - Bilboko Iralabarriko ikastola klandestinoa itxiarazi zuen poliziak. Bi irakasle atxilotu zituzten.
• 2006 -
  • Nafarroako familia medikuek greba egin zuten.
  • Ezker abertzaleko manifestazio baten ostean egondako istilu larrietan zabor kontainerrak eta kutxazainak erre zituzten. Horrez gain, polizia munizipal bati gasolina bota zioten Bilbon.

Mundua

• 1995 - Nigeriako Sani Abacha diktadoreak Ogoni herriko bederatzi pertsona urkatu zituen, tartean Ken Saro-Wiwa idazlea. Shell petrolio konpainia kutsatzailearen aurkako ekintzaileak ziren.
• 2001 -
  • Australiako John Howard hirugarren mandatu baterako aukeratu zuten hauteskundeetan.
  • Uholdeak Aljerian, eurite gogorrek eta lubiziek 900 hildako eragin zituzten.
• 2007 - Espainiako errege zen Joan Karlos I.ak Hugo Chávez Venezuelako presidenteari sekulako oihartzuna izango zuen «¿Por qué no te callas?» («Zergatik ez duzu ahoa ixten?») esaldia bota zion.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 2012 - Hirugarren Xilaba Bertsulari Xapelketan Amets Arzallusek bere hirugarren txapela jantzi zuen.

Mundua

• 1974 - Lenny filma estreinatu zen, Bob Fossek zuzendu eta Dustin Hoffman eta Valerie Perrine aktoreek antzeztu zutelarik.

Zientzia eta teknologia

Euskal Herria

Mundua

• 1839 - "El Constitucional" egunkari bartzelonarrean argitaratu zuten Espainian egindako lehendabiziko argazkiaren albistea, Pedro Felipe Monlauk Bartzelonako lonja batean egindako dagerrotipoa.

Kirolak

Euskal Herria

Mundua

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1885 - Abelino Barriola, euskal idazle eta antzerkigilea (h. 1944).
• 1910 - Tomás Blanco, bizkaitar aktorea (h. 1990).
• 1911 - Andres Eliseo Mañarikua, bizkaitar historialaria (h. 1988).
• 1912 - Miren Gezala, Emakume Abertzale Batzako kidea, Euskal Pizkundeko partaidea, irakaslea, dantzaria eta antzezlea (h. 2003).
• 1918 - José Moreno, Eusko Gudarosteko gudaria, armada hartako azken beteranoa (h. 2019).
• 1925 - Jon Mirande, euskal idazlea, XX. mendeko olerkari esanguratsuenetakoa (h. 1972).
• 1928 - Tomas Murua, gipuzkoar eskultorea (h. 2016).
• 1941 - José Manuel Barquero, arabar irakasle eta politikaria, Ourensen.
• 1942 - Pello Zabaleta Kortaberria, gipuzkoar idazle eta itzultzailea.
• 1948 - Maria Rosario de Cruz, bizkaitar erraketista ohia.
• 1951 - Patxi Pagoaga, gipuzkoar eskubaloi jokalaria, euskal atezain onenetariko bat (h. 1995).
• 1960 - Pello Varela, arabar gidoilari eta zinema zuzendaria.
• 1975 - Fernando González Molina, nafar telebista eta zinema zuzendaria.
• 1982 - Amets Txurruka, bizkaitar txirrindularia.
• 1985 - Alain Barrón, arabar futbolaria.
• 1990 - Allen King, bizkaitar aktore porno eta abeslaria.
• 1994 -
  • Borja Mendia, bizkaitar saskibaloi jokalaria.
  • Jon Rahm, bizkaitar golf-jokalaria.

Mundua

• 1433 - Karlos Izukaitza, Borgoinako dukea (h. 1477).
• 1483 - Martin Lutero, apaiza, irakaslea eta teologoa, Elizaren erreformatzailea (h. 1546).
• 1490 - Juan de Padilla, gaztelar aristokrata (h. 1521).
• 1620 - Ninon de l'Enclos, frantziar kortesana, gutunen idazlea eta letretako emakume berritzailea (h. 1705).
• 1668 - François Couperin Handia, frantziar musikagile barrokoa (h. 1733).
• 1697 - William Hogarth, ingeles margolari, ilustratzaile eta grabatzailea (h. 1764).
• 1759 - Friedrich Schiller, alemaniar poeta (h. 1805).
• 1790 - Jean René Constant Quoy, frantziar kirurgialari, zoologo eta anatomista (h. 1869).
• 1808 - Jesse W. Fell, Illinoiseko enpresari eta lur-jabea (h. 1887).
• 1834 - Jose Hernandez, argentinar olerkari, politikari eta kazetaria (h. 1886).
• 1836 - Andrés Cáceres, Peruko presidentea (h. 1923).
• 1861 - Robert T. A. Innes, britainiar astronomoa (h. 1933).
• 1870 - Mikhail Rostovtsev, ukrainar historialaria (h. 1952).
• 1873 - Henri Rabaud, frantziar musikagilea (h. 1949).
• 1875 - Anastasija Bitsenko, errusiar-ukrainar iraultzaile eta diplomazialaria (h. 1938).
• 1879 - Patrick Pearse, irlandar maisu, olerkari, idazle, nazionalista eta ekintzaile politikoa (h. 1916).
• 1880 - Jacob Epstein, ingeles eskultorea (h. 1959).
• 1887 -
  • Elisa Leonida Zamfirescu, errumaniar ingenieri kimiko, asmatzaile, irakasle eta nazioarteko desarmearen defendatzailea (h. 1973).
  • Arnold Zweig, alemaniar idazlea, antifaxista eta gerraren aurkako mugimenduko aktibista (h. 1968).
• 1888 - Andrei Tupolev, errusiar hegazkin ingeniaria (h. 1972).
• 1889 - Claude Rains, ingeles-estatubatuar antzerki eta zinemako aktorea (h. 1967).
• 1893 - John P. Marquand, estatubatuar idazlea (h. 1960).
• 1896 -
  • Mary (Lady Heath), irlandar hegazkinlari eta atleta (h. 1939).
  • Andreas Stihl, suitzar jatorriko ingeniari eta asmatzailea, Stihl enpresaren sortzailea (h. 1973).
• 1899 - Helen Porter, britainiar botanikoa eta Imperial Collegeko lehen emakume-irakaslea (h. 1987).
• 1905 - Louis Harold Gray, britainiar fisikari eta erradiobiologoa (h. 1965).
• 1910 - Francesc de Cabo, kataluniar politikari eta iraultzailea (h. 1997).
• 1913 - Álvaro Cunhal, portugaldar politikari eta abokatu komunista (h. 2005).
• 1915 - Torcuato Fernández-Miranda, espainiar politikari eta legelaria, Espainiako trantsizioaren estrategatzat joa (h. 1980).
• 1916 - Louis le Brocquy, irlandar margolaria (h. 2012).
• 1918 - Ernst Otto Fischer, alemaniar kimikaria, 1973ko Kimikako Nobel Saria (h. 2007).
• 1919 -
  • Mikhail Kalaxnikov, kalibre txikiko armen errusiar diseinatzailea, AK-47 eraso-fusilaren diseinatzailea izateagatik ospetsua (h. 2013).
  • Moïse Tshombe, Katangako (gaur egun Kongoko eskualdea) lehen ministroa (h. 1969).
• 1925 - Richard Burton, galestar aktorea (h.1984).
• 1926 - Leon Kossoff, britainiar margolaria (h. 2019).
• 1928 - Ennio Morricone italiar zinema-musikagilea (h. 2020).
• 1931 - Marjory Gordon, erizaintzaren teoriko estatubatuarra (h. 2015).
• 1932 - Roy Scheider, estatubatuar aktorea (h. 2008).
• 1933 -
  • Don Clarke, The Boot, zeelandaberritar errugbi eta kriket jokalaria (h. 2002).
  • Ronald Evans, estatubatuar astronauta (h. 1990).
• 1938 - Josep Suriá, kataluniar txirrindulari ohia.
• 1942 - Robert F. Engle, estatubatuar ekonomialari eta unibertsitate-irakaslea, 2003ko Ekonomiako Nobel Saria.
• 1944 -
  • Askar Akaiev, lehendabiziko Kirgizistango presidentea.
  • Larry Trask, euskal hizkuntzalari estatubatuarra (h. 2004).
• 1945 - Terence Davies, ingeles aktore, zinema zuzendari, gidoilari eta eleberrigilea (h. 2023).
• 1947 - Greg Lake, ingeles abeslari, abesti egile, baxu jotzaile eta gitarra jotzailea, Emerson, Lake & Palmer taldearen sortzaileetakoa (h. 2016).
• 1948 - Ángela T. Leiva Sánchez, kubatar botanikari eta fitogeografoa (h. 2014).
• 1949 - Michio Yasuda, japoniar futbolari ohia.
• 1951 -
  • Danilo Medina, Dominikar Errepublikako presidentea.
  • Viktor Suhorukov, errusiar aktorea.
• 1955 - Roland Emmerich, alemaniar zinema-zuzendaria.
• 1956 -
  • José Luis Brown, argentinar futbolari eta entrenatzailea (h. 2019).
  • Margarita Robles, espainiar magistratu eta politikaria.
  • Sinbad, estatubatuar aktore eta umorista.
• 1959 - Andrzej Iwan, poloniar futbolaria (h. 2022).
• 1960 - Neil Gaiman, ingeles fikzio labur, eleberri, komiki, eleberri grafiko eta filmen egilea.
• 1963 -
  • Sylvie Denis, frantziar idazlea, zientzia fikziozko eta fantasiazkoa.
  • Mike Powell, estatubatuar kirolari ohia, luzera jauzian espezializatua.
• 1964 -
  • Isabel Bono, espainiar poeta eta idazlea.
  • Magnús Scheving, islandiar aktore eta gimnasta ohia.
• 1966 -
  • Vanessa Angel, ingeles aktore eta modeloa.
  • Steve Mackey, ingeles baxu-jotzailea eta disko ekoizlea, Pulp rock alternatibo taldeko kidea (h. 2023).
• 1967 - Carlos Galarreta, espainiar txirrindulari ohia.
• 1969 -
  • Jens Lehmann, alemaniar futbol atezain ohia.
  • Ellen Pompeo, estatubatuar aktorea.
• 1971 - Mario Abdo Benítez, paraguaitar enpresaburua eta politikaria.
• 1977 - Brittany Murphy, estatubatuar aktorea (h. 2009).
• 1982 - Celma Ribas, angolar abeslaria, konpositorea eta enpresaria.
• 1985 - Wu Minxia, txinatar tranpolin-jauzilaria.
• 1986 - Samuel Wanjiru, kenyar atleta, maratoian espezialista (h. 2011).
• 1989 -
  • Taron Egerton, galestar aktorea.
  • Ana Fernández García, espainiar aktorea.
• 1990 -
  • Mireia Belmonte, kataluniar igerilaria.
  • Vanessa Ferrari, italiar gimnasta artistikoa.
  • Andrea Oubiña, galiziar arraunlaria, zortzi aldiz Kontxako banderaren eta bost aldiz Emakumezkoen Traineru Ligaren irabazle.
  • Megumi Takase, japoniar futbolari ohia.
• 1994 -
  • Takuma Asano, japoniar futbolaria.
  • Andre De Grasse, kanadar atleta.
• 1995 - Lotte Kopecky, belgikar txirrindularia.
• 1999 -
  • Armand Duplantis, suediar-estatubatuar pertika jauzilaria.
  • João Félix, portugaldar futbolaria.
  • Kiernan Shipka, estatubatuar aktorea.
• 2000 - Mackenzie Foy, estatubatuar aktore eta modeloa.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1562 - Antonio I.a Nafarroakoa, Nafarroako errege ezkontidea (j. 1518).
• 1651 - Pedro Hurtado de Mendoza, bizkaitar teologoa, Madrilen (j. 1578).
• 1780 - Antonio Arriaga, arabar militarra, Ameriketan hainbat agintari postu izan zituena, Perun (j. 1727).
• 1884 - José María Goizueta, gipuzkoar erdal idazlea eta musika-kritikaria, Madrilen (j. 1816).
• 1900 - Armand David, lapurtar misiolari, zoologo eta botanikoa, Parisen (j. 1826).
• 1908 - Alejandro San Martin, nafar mediku eta politikari liberala, Madrilen (j. 1847).
• 1936 -
  • Manuela Arriola, Manuela del Sagrado Corazón, bizkaitar adorazioko moja, fusilatua (j. 1891).
  • Juana Francisca Perez de Labeaga, Blasa de María, nafar moja, Madrilen fusilatua (j. 1864).
• 1938 - José Luis Justel, bizkaitar futbolaria (j. 1920).
• 1940 - Aurelio Arteta, bilbotar margolaria, Euskal Herriko margolaritzak eman dituen artistarik garrantzizkoenetakoa, Mexiko Hirian (j. 1879).
• 1959 - Fernando Muñagorri, euskal atleta (j. 1907).
• 1984 - Carmelo Goienetxea, euskal herritar futbolaria (j. 1898).
• 1985 - Benita Ganuza, Elena Ódena, gipuzkoar politikari komunista, Madrilen (j. 1930).
• 1991 - Jean Pierre Iratxet, baxenafar idazlea (j. 1921).
• 2014 - Jesús Beltrán, nafar psikopedagogo eta katedraduna, Madrilen (j. 1936).
• 2015 - Felix Arriaran, Arriaran I.a, euskal herritar pilotaria (j. 1924).
• 2016 - Izaskun Arrue, arabar irakasle eta erizaina, Arabako ikastoletako lehenengo andereñotzat onartua (j. 1927).
• 2017 - Eduardo Vallejo de Olejua, bizkaitar politikari jeltzalea (j. 1936).
• 2020 -
  • Luis Ibero, nafar politikaria, Zizur Nagusiko alkatea (j. 1949).
  • Juan Cruz Sol, gipuzkoar futbolaria, Valentzian (j. 1947).

Mundua

• 461 - Leon I.a, Aita santua (j. c. 390).
• 765 - Junnin Enperadorea, Japoniako 47. Enperadorea (j. 733).
• 1241 - Zelestino IV.a, Aita santua.
• 1419 - Joan I.a Borgoinakoa, Borgoinako dukea (j. 1371).
• 1444 - Ladislao III.a Poloniakoa, Poloniako, Hungariako eta Kroaziako errege eta Lituaniako Dukerri Handiko duke gorena (j. 1424).
• 1549 - Paulo III.a, Aita santua (j. 1468).
• 1644 - Luis Vélez de Guevara, espainiar dramagilea eta eleberrigilea (j. 1579).
• 1673 - Mikel I.a Poloniakoa, Poloniako errege eta Lituaniako Dukerri Handiko duke handia (j. 1640).
• 1675 - Leopoldo Medici, italiar kardinala (j. 1617).
• 1705 - Justina Dietrich, silesiar emagina (j. 1636).
• 1793 - Jean-Marie Roland de la Platière, frantziar politikaria (j. 1734).
• 1843 - John Trumbull, estatubatuar margolaria (j. 1756).
• 1848 - Ibrahim Paxa, Egiptoko walia (j. 1789).
• 1861 - Isidore Geoffroy Saint-Hilaire, frantziar zoologoa, teratologian autoritatea (j. 1805).
• 1876 - Karl Eichwald, Errusiar Inperioko geologo, zoologo eta psikologoa (j. 1795).
• 1891 - Arthur Rimbaud, frantziar olerkaria (j. 1854).
• 1911 - Félix Ziem, frantziar margolaria (j. 1821).
• 1923 - Ricciotto Canudo, italiar zinema kritikaria (j. 1877).
• 1924 - Lola Rodríguez de Tió, portoricar poeta, kazetaria eta iraultzailea (j. 1843).
• 1934 - Wilhelm His, suitzar sendagilea (j. 1863).
• 1938 - Kemal Ataturk, Turkiako lehen presidentea (j. 1881).
• 1941 - Carrie Derick, kanadar zientzialaria (j. 1862).
• 1944 - Wang Jingwei, Txinako Errepublikako presidentea (j. 1883).
• 1966 - Kata Pejnović, jugoslaviar komunista eta partisanoa (j. 1899).
• 1975 - Manuel Aznar, espainiar kazetari, politikari eta diplomatikoa (j. 1894).
• 1976 - Félix Burriel, aragoiar eskultorea (j. 1888).
• 1981 - Abel Gance, frantziar zinemagilea (j. 1889).
• 1982 -
  • Leonid Brezhnev, Sobietar Batasuneko burua (j. 1906).
  • Elio Petri, italiar zinema zuzendaria (j. 1929).
• 1984 - Xavier Herbert, australiar idazlea (j. 1901).
• 1986 - Leona Woods, lehen erreaktore nuklearra eta lehen bonba atomikoa eraikitzen lagundu zuen estatubatuar fisikaria (j. 1919).
• 1987 - Seyni Kountché, Nigerko presidentea (j. 1931).
• 1991 - Montserrat Roig, kataluniar idazlea (j. 1948).
• 1992 - Chuck Connors, estatubatuar saskibaloi jokalari, beisbol jokalari eta aktorea (j. 1921).
• 1995 - Ken Saro-Wiwa, nigeriar idazle, telebista ekoizle eta ingurumen ekintzailea (j. 1941).
• 2000 - Jacques Chaban-Delmas, Frantziako lehen ministroa (j. 1915).
• 2001 - Ken Kesey, estatubatuar idazlea (j. 1935).
• 2003 - Canaan Banana, lehendabiziko Zimbabweko presidentea (j. 1936).
• 2006 -
  • Vera Atseva, mazedoniar politikari komunista eta jugoslaviar partisanoen kidea (j. 1919).
  • Jack Palance, estatubatuar aktorea (j. 1919).
• 2007 - Norman Mailer, estatubatuar idazlea (j. 1923).
• 2008 - Dorothy Vaughan, afroamerikar matematikaria, NASAn aritutakoa (j. 1910).
• 2009 - Robert Enke, alemaniar futbol atezaina (j. 1977).
• 2010 - Dino De Laurentiis, italiar zinema ekoizlea (j. 1919).
• 2015 -
  • Gene Amdahl, informatikako proiektuen estatubatuar diseinatzailea, informatikako aitzindarietako bat (j. 1922).
  • Klaus Friedrich Roth, alemaniar-britainiar matematikaria (j. 1925).
  • Helmut Schmidt, Alemaniako kantzilerra (j. 1918).
  • Allen Toussaint, estatubatuar kantaria, pianojolea, abeslaria, ekoizle eta konpositorea (j. 1938).
• 2016 - Francisco Nieva, espainiar idazlea (j. 1924).
• 2020 -
  • Saeb Erekat, palestinar politikari eta diplomazialaria, Palestinaren Askapenerako Erakundeko idazkari nagusia (j. 1955).
  • Amadou Toumani Touré, Maliko presidentea (j. 1948).
• 2022 - Henri Anglade, frantziar txirrindularia (j. 1933).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Aide, Aidor, Aida eta Ninbe.
• Pakea eta Garapenaren aldeko Zientziaren Nazioarteko Eguna

Kanpo estekak