Gotiko (hizkuntza)

Gotikoa
𐌲𐌿𐍄𐍂𐌰𐌶𐌳𐌰
Datu orokorrak
HiztunakHizkuntza hila
EskualdeaJatorriz, gaurko Alemaniako hainbat eskualdetan
UNESCO sailkapena6: galdua
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza
indoeuropar hizkuntzak
germaniar hizkuntzak
East Germanic (en) Itzuli
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologiahizkuntza azentuala eta hizkuntza fusionatzailea
AlfabetoaGothic script (en) Itzuli eta alfabeto errunikoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-2got
ISO 639-3got
Ethnologuebaliorik ez
Glottologgoth1244
Wikipediagot
Linguasphere52-ADA
UNESCO358
IETFgot

Gotikoa[1] ekialdeko germaniar hizkuntza zen, gaur egun hizkuntza hila da. Burgundieratik hurbil zegoen eta godoen berezko hizkuntza zen, hala ostrogodo nola bisigodoena.

Gure garaiaren lehen mendeetan gaurko Alemaniako hainbat eskualdetan hitz egiten zen, baina IV. eta V. mendeetako inbasioen bidez bere erabilera Europako lurralde zabaletara hedatu zen Bulgaria eta Krimeatik Italia eta Iberiar penintsulara. VII. menderako desagertutzat jotzen da, salbuespen bitxi batekin: XVIII. mendera arte gotikoz mintzatzen zen gizatalde batek iraun zuen Krimean, XVI. mendean aurkitu zenez. Otomandar Inperioko flandriar enbaxadorearen gutun bat kontserbatzen da; bertan germaniar hizkuntza bat hitz egiten omen zuen eta ohitura germanikoak zituen herri bateko ordezkari birekin bildu zela adierazten zuen. Enbaxadoreak berak hitz eta esaldi lexiko txikia bildu zuen, 18 zenbaki eta abesti baten lehen hiru ahapaldiak.

Gaur egun hizkuntza hau hizkelgi ostrogotikotik zetorkeela uste da.

Hala ere, gotikoa idatzita iritsi zaigu Ufilas apezpikuaren eskutik, IV. mendean Danubio inguruan misiolari ibili zena. Ufilasek Biblia gotikora isuri zuen eta horretarako alfabeto bat sortu zuen, 27 hizkiz osatutako alfabeto gotikoa (25 alfabeto grekotik eta 2 errunikotik)[2]

Alfabeto hau ezkerretik eskumara idazten zen eta idazkera jarraian (hitz arteko banaketarik gabe). Biblia hau zatika baino ez da iritsi gaurko egunetara. Atal gehienak VI. mendean aurkitu ziren Italia iparraldean.

Alfabeto errunikoan dauden inskripzio batzuez aparte, hau da germaniar hizkuntza betetik iritsi zaigun lekukotasunik zaharrena.

Gotiko zaharra eta Krimeakoa baliatuz fideltasun handiarekin berreraiki ahal izan da hizkuntza hau.

  • Gramatika
    • Bokal luze eta laburrak ezberdintzen ziren.
    • Genero bi (maskulinoa eta femeninoa) eta numero bi (bakuna eta anitza) zeuzkan.
    • Lau deklinazio kasu zeuden (nominatiboa, akusatiboa, genitiboa eta datiboa), adjektiboetan ere islatzen zirenak.
    • Aditza indikatibo eta subjuntiboan jokatzen zen, aldi bietan (orainaldi eta lehenaldia), eta halaber hiru numerotan (bakuna, anitza eta bitarra).
  • Lexikoa
    • Arrautza ada
    • Harri ael
    • Sagar apel
    • Txar atochta
    • Bizar bars
    • Ez ni
    • Guztia allata
    • 1 ains
    • 2 twai
    • 3 theija
    • 4 fidwor
    • 5 fimf
    • 6 saihs
    • 7 sibun
    • 8 ahtau
    • 9 niun
    • 10 taihun
  • Dialektoak
    • Ostrogodoa
    • Bisigodoa
    • Krimeako godoa

Ikasketak gaiari buruz

  • W. H. Bennett, An Introduction to the Gothic Language, New York, 1980
  • W. Braune - E. Ebbinghaus, Gotische Grammatik, 1966, Tübingen
  • Fausto Cercignani, The Reduplicating Syllable and Internal Open Juncture in Gothic, Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung, 93/1, 1979, 126-132
  • Fausto Cercignani, The Development of the Gothic Short/Lax Subsystem, Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung, 93/2, 1979, 272-278
  • Fausto Cercignani, Alleged Gothic Umlauts, Indogermanische Forschungen, 85, 1980, 207-213
  • Fausto Cercignani, The Enfants Terribles of Gothic Breaking: hiri, aiþþau, etc., The Journal of Indo-European Studies, 12/3-4, 1984, 315-344
  • Fausto Cercignani, The Development of the Gothic Vocalic System, Germanic Dialects: Linguistic and Philological Investigations, Bela Brogyanyi - Thomas Krömmelbein (edd.), Amsterdam/Philadelphia, Benjamins, 1986, 121-151.
  • W. Krause, Handbuch des Gotischen, 1968, München.
  • F. Mossé, Manuel de la langue gotique, Aubier Éditions Montaigne, 1942
  • Walter William Skeat, A Moeso-Gothic glossary, London, 1868
  • Irmengard Rauch, Gothic Language: Grammar, Genetic Provenance and Typology. Readings, Peter Lang Publishing Inc., 2011
  • Wilhelm Streitberg, Die gotische Bibel , 1965, Heidelberg
  • Joseph Wright, Grammar of the Gothic language, Oxford, 1981

Erreferentziak

  1. ↑ 47. araua - Hizkuntza hilak eta klasikoak. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-12-23).
  2. ↑ Baina ikusi Fausto Cercignani, The Elaboration of the Gothic Alphabet and Orthography, Indogermanische Forschungen, 93, 1988, 165-185.

Kanpo estekak

Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu.