Najib Mahfuz

Najib Mahfuz

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakنجيب محفوظ عبد العزيز إبراهيم أحمد الباشا
JaiotzaKairo, 1911ko abenduaren 11
Herrialdea Otomandar Inperioa  (1911 -  1914)
Egiptoko sultanerria  (1914 -  1922)
Egiptoko Erresuma  (1922 -  1953)
Egiptoko Errepublika  (1953 -  1958)
 Arabiar Errepublika Batua  (1958 -  1971)
 Egipto  (1971 -  2006ko abuztuaren 30a)
Lehen hizkuntzaarabiera
HeriotzaGizako gobernadore-herria, 2006ko abuztuaren 30a (94 urte)
Hobiratze lekuaKairo
Heriotza moduaberezko heriotza: giltzurrun-gutxiegitasun kronikoa
pneumonia bakterianoa
Familia
Ezkontidea(k)Atiyatullah Ibrahim (en) Itzuli
Hezkuntza
HeziketaKairoko Unibertsitatea
Hizkuntzakarabiera
Jarduerak
Jarduerakeleberrigilea, gidoilaria, itzultzailea, antzerkigilea, idazlea, intelektuala, kazetaria, ipuingilea eta autobiografialaria
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
InfluentziakTaha Hussein, Salama Musa (en) Itzuli, James Joyce, Franz Kafka eta Marcel Proust
KidetzaArteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Ameriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia
Genero artistikoaeleberria
kontakizun laburra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioaislama
IMDB: nm0536914 Allmovie: p318102
Musicbrainz: 801e60fc-0695-4e8f-a463-304552bf39e3 Discogs: 3447666 Find a Grave: 15552987 Edit the value on Wikidata

Naguib Mahfouz Abdelaziz Ibrahim Ahmed Al-Basha (egiptoar arabieraz: نجيب محفوظ عبد العزيز ابراهيم احمد الباشا‎, næˈɡiːb mɑħˈfuːzˤ; ahoskatua; Kairo, Egipto, 1911ko abenduaren 11 – 2006ko abuztuaren 30a), Najib Mahfuz deitua, Egiptoko arabierazko idazlea izan zen. Egile oparoa izan zen, 34 eleberri, 350 istorio labur baino gehiago, dozenaka pelikula gidoi eta 5 antzezlan plazaratu baitzituen.

1957an Egiptoko Literatura Sari Nazionala irabazi zuen Bayn al-Qasrayn (arabieraz: بين القصرين‎‎) lanarekin, eta 1968an Nazio Domina Literatur Merezimenduei.[1] 1988an Literaturako Nobel Saria irabazi zuen, eta bera da, orain artean, sari hori eskuratu duen arabierazko idazle bakarra.

Bizitza

Lehen urteak

Mahfouz Antzinako Kairoko behe klaseko egiptoar familia musulman batean jaio zen 1911n. Bere izenaren lehen zatia Naguib Pasha Mahfouz obstetra ezagunaren omenez aukeratu zen, hark gainbegiratu baitzuen bere jaiotza zaila[2]. Mahfouz zazpigarrena eta txikiena zen, lau anaia eta bi arrebarekin, denak bera baino askoz zaharragoak. (Esperientziaz, seme bakar bezala hazi zen). Familia Kairoko bi auzotan bizi izan zen: lehenik, Bayt al-Qadi auzoan, hiri zaharreko Gamaleya auzoan, eta, handik, Abbaseyara joan ziren 1924an (gero Kairoko auzune berri bat hiri zaharretik iparraldera), Mahfouzen geroko idatzi askoren nondik norakoa hornituko zuten lekuak. Bere aita, Abdel-Aziz Ibrahim, (Mahfouzek modaz pasatua zela esaten zuen), funtzionarioa zen, eta Mahfouzek bere urratsak jarraitu zituen 1934an. Mahfouzen ama, Fatimah, Mustafa Qasheesharen alaba zen, Al-Azhareko xeke bat, eta ama analfabetoa izan arren, Mahfouz mutikoa leku kulturaletara eraman zuen, hala nola Egiptoko Museora eta Piramideetara[3].

Mahfouz familia musulman elizkoiak ziren, eta Mahfouzek heziketa islamiko zorrotza jaso zuen. Elkarrizketa batean, haurtzaroan etxean bizi izandako erlijio giroan sakondu zuen. «Inoiz ez zenuen pentsatuko familia horretatik artista bat aterako zenik»[3].

1919ko Egiptoko Iraultzak eragin handia izan zuen Mahfouzengan, garai hartan zazpi urte besterik ez zituen arren. Leihotik, soldadu britainiarrak ikusi zituen manifestarien aurka tiro egiten haiek sakabanatzeko ahaleginean[4]. Mahfouzen arabera: «Esan liteke... nire haurtzaroko segurtasuna gehien astindu zuen gauza 1919ko iraultza izan zela» esan zuen geroago.

Bere lehen urteetan, Mahfouzek asko irakurri zuen, eta Hafiz Najib, Taha Hussein eta Salama Moussa Fabian intelektualen eragina izan zuen[5].

Bigarren mailako ikasketak amaitu ondoren, Mahfouz Egiptoko Unibertsitatean onartu zuten 1930ean (gaur egun Kairoko Unibertsitatea), non filosofia ikasi zuen, eta 1934an graduatu zen. 1936an, urtebete filosofiako M.A. batean lanean eman ondoren, ikasketak utzi, eta idazle profesional bihurtzea erabaki zuen. Bere lehen lana Al Majalla Al Jadida aldizkarian argitaratu zuen Salama Musak 1929an argitaratzen hasitako aldizkarian[6]. Mahfouz, orduan, Arrissalahko kazetari izan zen, eta kontakizun laburrak eman zizkien Al-Hilal eta Al-Ahram aldizkariei.

Funtzio Publikoa

1934an Kairoko Unibertsitatean Filosofian lizentziatu ondoren, Mahfouz Egiptoko Funtzio Publikoan sartu zen, eta hainbat kargu eta ministeriotan jarraitu zuen lanean 1971n erretiroa hartu zuen arte. Kairoko Unibertsitatean enplegatu gisa aritu zen lehenik, gero, 1938an, Hornidura Islamikoen Ministerioan (Awqaf), Hornidura Islamikoen Ministroaren idazkari parlamentario gisa. 1945ean, Al-Ghuri Mausoleum liburutegira lekualdatzea eskatu zuen, non bere haurtzaroko auzoko bizilagunak elkarrizketatu zituen Mailegu onen proiektuaren barruan[7]. 1950eko hamarkadan, zentsura-zuzendari aritu zen Arteen Bulegoan, Zinema Laguntzeko Fundazioaren zuzendari, eta, azkenik, Kultura Ministerioaren aholkulari[8].

Idazle ibilbidea

Mahfouzek 34 eleberri, 350 ipuin labur baino gehiago, dozenaka gidoi, eta bost antzezlan argitaratu zituen 70 urteko ibilbidean. Beharbada bere lanik ospetsuenak, Kairoko trilogiak, Kairoko familia ezberdinetako hiru belaunaldiren bizitza irudikatzen du, Lehen Mundu Gerratik 1952ko kolpe militarraren ondoren Faruk erregea agintetik bota zuen arte. Dar el-Ma'aref argitaletxeko zuzendaritzako kide izan zen. Bere leberrietako asko Al-Ahram aldizkarian serializatu ziren, eta bere idazkiak asteroko Ikuspuntua zutabean ere agertzen ziren. Nobel Sariaren aurretik, bere eleberri batzuk baino ez ziren argitaratuak Mendebaldean.

Idatz estiloa eta gaiak

Mahfouz 1960an

Mahfouzen lehen lan gehienak Kairon gauzatuak ziren. Abath al-Aqdar (1939), Rhadopis (1943) eta Kifah Tibah (1944) eleberri historikoak izan ziren, bete gabeko 30 eleberriko proiektu handiago baten barruan idatziak. Sir Walter Scottek (1771 – 1832) inspiratuta, Mahfouzek Egiptoko historia osoa liburu sail batean biltzeko asmoa zuen. Hala ere, hirugarren liburukiaren ondoren, bere interesa egungo esparru eta arazoetara aldatu zen, baita gizarte-aldaketak jende arruntarengan duen eragin psikologikora ere[9].

Mahfouzen prosaren ezaugarri nagusia bere ideien adierazpen sendoa da. Bere idazlanek gai ugari jorratzen dituzte, besteak beste, sozialismoa, homosexualitatea eta Jainkoa. Egipton debekatu egin zuten gai horietako batzuei buruz idaztea[9].

Mahfouzen lanak XX. mendeko Egiptoren bilakaeraz arduratzen dira askotan, eta Ekialdeko zein Mendebaldeko eragin intelektual eta kulturalak uztartzen zituzten. Gaztetan, Marcel Proust, Franz Kafka eta James Joyce bezalako idazle modernisten, errusiar klasikoen eta mendebaldeko detektibeen istorioen kontsumo sutsuarekin hasi zuen atzerriko literaturarekiko bere agerpena. Mahfouzen istorioak Kairoko hirigune jendetsuetan daude girotuta ia beti, non bere pertsonaiak, normalean jende arrunta, gizartearen modernizazioari eta mendebaldeko balioen tentazioei aurre egiten saiatzen diren[9].

Mahfouzen obra nagusia, 50eko hamarkadan, Kairoko Trilogia izan zen, Uztaileko Iraultzaren aurretik osatu zuena. Nobelek Palace Walk, Palace of Desire eta Sugar Street zituzten izenburu. Mahfouzek hazi zen Kairoko inguruetan kokatu zuen istorioa. Nobelek el-Sayyed Ahmed Abdel Gawad patriarkaren eta bere familiaren bizitza irudikatzen dute hiru belaunalditan zehar, Lehen Mundu Gerratik 50eko hamarkadara, Faruk I.a erregea agintetik bota zutenean. Mahfouzek, urte batzuetan, idazteari utzi zion trilogia amaitu ondoren.

1952an monarkia eraitsi zuen Nasserren erregimenarekin atsekabeturik, 1959an berriro argitaratzen hasi zen, orain nobelak, kontakizun laburrak, kazetaritza, memoriak, saiakerak eta gidoiak erruz zabalduz[9]. 1998ko elkarrizketa batean adierazi zuenez: «aspaldi sentitu nuen Nasser historia modernoko buruzagi politiko handienetako bat zela; Suezko kanala nazionalizatu ondoren hasi nintzen estimatzen»[10]. Haren ez-fikzioa, kazetaritza eta saiakerak barne, eta literaturari eta filosofiari buruzko idazkiak lau liburukitan argitaratu ziren 2016tik aurrera[11].

1966an idatzi zuen Tharthara Fawq Al-Nīl (Nora ezean, Nilon) bere lanik ezagunenetako bat da. Geroago, Chitchat on the Nile filma egin zen, Anuar al-Sadaten agintaldian. Istorioak Nasserren garaiko Egiptoko gizartearen gainbehera kritikatzen du. Sadatek debekatu egin zuen Nasser presidente ohia maite zuten egiptoarrak ez zirikatzeko. 90eko hamarkadaren amaiera baino lehen, debekatutako liburuaren kopiak aurkitzea zaila zen.

Gebelawiren semeek (1959, Kalezuloko Haurrak bezala ere ezaguna), Mahfouzen lanik ezagunenetako bat, Gebelaawi patriarka eta bere seme-alabak erretratatu zituzten: Kain eta Abelen, Moisesen, Jesusen eta Mahomaren bizitzak bizi zituzten batezbesteko egiptoarrak. Gebelawik etxe bat eraikitzen du oasi batean, basamortu idor baten erdian; bere etxaldea belaunaldiz belaunaldi irauten duen familia-disputaren eszenatoki bihurtzen da: «Norbait lur jota, sufritzen edo umiliatzen den bakoitzean, basamortura ematen duen kalezuloaren goialdeko etxaldea seinalatzen du, eta tristuraz esaten du: "Hori gure arbasoaren etxea da; denok gara haren seme-alabak, eta eskubidea dugu haren jabetzarako. Zergatik gaude goseak? Zer egin dugu?"» Liburua mundu arabiar osoan debekatu zen (Libanon izan ezik) 2006. urtera arte, orduan argitaratu baitzen lehen aldiz Egipton. Obra, Jainkoaren erretaula alegorikoaren bitartez, judaismoaren, kristautasunaren eta islamaren fede abrahamandar monoteistei egindako ustezko biraoengatik debekatu zen.

60ko hamarkadan, Mahfouzek, bere nobela existentzialistetan, gizateria Jainkoarengandik urruntzen ari den gaia gehiago garatu zuen. The Thief and the Dogs (Lapurra eta txakurrak) (1961) lanean, kartzelatik atera eta mendekua hartzeko asmoa duen lapur marxista baten patua irudikatu zuen[9].

1960ko eta 1970eko hamarkadetan, Mahfouz bere eleberriak askatasun handiagoz eraikitzen hasi zen, eta barne bakarrizketak erabili zituen. Miramarren (1967) lehen pertsonako narrazio ugari erabili zituen. Lau narratzailek, horien artean sozialista bat eta nasserita oportunista bat, ikuspegi politiko ezberdinak dituzte. Istorioaren erdian, neskame erakargarri bat dago. Arabian Nights and Days (1979) eta The Journey of Ibn Fatouma (1983) lanetan, narrazio tradizional arabiarrak hartu zituen azpi-testu gisa. Akhenaten: Dweller in Truth (1985), egia erlijioso zahar eta berrien arteko gatazkaz dihardu.

Bere eleberrietako asko modu serializatuan argitaratu ziren lehen aldiz, horien artean Children of Gebelawi eta Midaq Alley, zeina Salma Hayek protagonista zuen El callejón de los milagros film mexikarrean egokitu zen.

Eragin politikoa

Mahfouzen idazki gehienak politikari buruzkoak dira batez ere, eta aitortu zuen: «Nire idazki guztietan aurkituko duzu politika. Maitasunari edo beste edozein gairi jaramonik egiten ez dion istorio bat aurki dezakezu, baina ez politikari, horixe baita gure pentsamenduaren ardatza»[12].

Egiptoko nazionalismoa azaleratu zuen bere lan askotan, eta elkartasuna adierazi zion Mundu Gerraren osteko Wafd alderdiari[13]. Ideal sozialista eta demokratikoek ere erakarri zuten gaztetan. Ideal sozialisten eragina bere lehen bi eleberrietan islatzen da: Al-Khalili eta New Cairo, baita bere ondorengo lan askotan ere. Sozialismoarekiko eta demokraziarekiko zuen begikotasunarekin batera, islamiar estremismoarekiko zuen antipatia zen[9].

Bere gaztaroan, Mahfouzek pertsonalki ezagutu zuen Sayyid Qutb, Qutb fundamentalismo islamiarrarekiko baino literatur kritikarekiko interes handiagoa erakusten zuenean; Qutb, beranduago, Anaia Musulmanengan eragin garrantzitsua izan zuen. 40ko hamarkadaren erdialdean, Qutb izan zen Mahfouzen talentua ezagutu zuen lehen kritikarietako bat, eta 60ko hamarkadan, Qutben bizitzaren amaieratik gertu, Mahfouzek ospitalean bisitatu zuen. Baina, geroago, Mirrors eleberri erdi autobiografikoan, Mahfouzek Qutben erretratu negatibo bat marraztu zuen. 1952ko iraultzarekin eta 1967ko Sei Eguneko Gerran Egiptok jasandako porrotarekin desilusionatu zen. Iraultzaren printzipioen alde egin zuen, baina desliluratu egin zen esanez, praktikak ez zirela jatorrizko idealetara iristen.

Mahfouzen idazkiak eragina izan zuten Egiptoko legelari belaunaldi berri batean, Nabil Mounir eta Reda Aslan barne[12].

AEBko kritikaren onarpena

Mahfouzen itzulitako lanek AEBko kritikarien laudorioak jaso zituzten:

«Kalezuloak, etxeak, jauregiak, meskitak eta haien artean bizi den jendea, Londresko kaleak Dickensek konjuratu zituen bezain bizi gogoratzen dira Mahfouzen obran». —Newsweek[9].

«Naguib Mahfouzen fikzioan zehar, metafora-sentsazio sarkorra dago, artista literario batena; bere fikzioa bere herrialdearen egoerari, zuzenean eta zalantzarik gabe, hitz egiteko erabiltzen ari da. Bere obra Egiptori eta bere herriari dion maitasunez betea dago, baina baita guztiz zintzoa eta sentimendurik gabea ere». —Washington Post[9].

«Mahfouzen obra ñabardura berria da, baita lirikoa ere. Nobel Sariak bere fikzioaren esanahi unibertsala aitortzen du». —Los Angeles Times[9].

«Mahfouz jaunak Kairoko giza-inurritegi ubeldura, zartada eta kaotikoa posible egiten duenaren esentzia gorpuzten du». —The Economist[9].

Literatura Nobel Saria

1988ko Literaturako Nobel Saria eman zioten Mahfouzi, saria irabazi duen idazle arabiar bakarra. Saria irabazi eta gutxira, Mahfouz honela mintzatu zen:

« Nobel Sariak, nire bizitzan lehen aldiz, nire literatura nazioartean estima daitekeelako sentsazioa eman dit. Arabiar munduak Nobel Saria irabazi zuen nirekin. Nazioarteko ateak ireki direla uste dut, eta, hemendik aurrera, literatura arabiarra ere, aintzat hartuko dutela. Merezi dugu aintzatespen hori[14]. »

Suediarrek Mahfouzi bidalitako gutunak haren «obra aberats eta konplexua» goraipatzen zuen:

« Bizitzako oinarrizko gauzak berriz aztertzera gonbidatzen gaitu. Denboraren izaera eta maitasuna, gizartea eta arauak, ezagutza eta fedea bezalako gaiak hainbat egoeratan errepikatzen dira, eta modu iradokitzaile, oroitarazle eta argiki ausartetan aurkezten dira. Eta zure prosaren poetikotasuna hizkuntzaren hesiaren gainetik senti daiteke. Saritutako aipuan, arabierazko arte narratiboa, gizadi osoari aplikatzen zaiona, eratu izana aitortzen zaizu[15]. »

Mahfouzi, bere adinean, Suediara bidaiatzea zail zitzaionez, ez zen sari banaketara joan.

Inplikazio politikoa

Mahfouzek ez zion eztabaidari uko egin bere lanaz kanpoko. 1978an, Sadatek Camp Daviden Israelekin egindako bake hitzarmenari emandako babesaren ondorioz, bere liburuak debekatuta egon ziren arabiar herrialde askotan, Nobel Saria irabazi zuen arte. Egiptoko idazle eta intelektual asko bezala, Mahfouz islamiar fundamentalista heriotz zerrenda baten zegoen.

Salman Rushdie idazle britainiar-indiarra defendatu zuen Ruholah Khomeini aiatolak Rushdie hiltzera kondenatu zuenean 1989ko fatua batean, baina Rushdieren The Satanic Verses eleberria ere kritikatu zuen islamarentzat iraingarria zelakoan. Mahfouzek adierazpen askatasunean sinesten zuen, eta, Rushdieren lanarekin, zuzenean ados ez bazegoen ere, fatuak heriotzara kondenatzearen aurka mintzatu zen.

1989an, Khomeini aiatolak Rushdie eta bere editoreak hiltzeko eskatu ondoren, Mahfouzek terrorista deitu zion Khomeiniri[16]. Handik gutxira, Mahfouz beste 80 intelektualekin elkartu zen esanez: «birao bakar batek ere ez diola islamari eta musulmanei kalte egiten idazle bat hiltzeko deiak bezainbeste»[17].

Hilketa saiakera eta ondorioak

Bertso satanikoen argitalpenak Mahfouzen Gebelawiren semeek eleberriaren inguruko eztabaida berpiztu zuen. Ondoren, Mahfouzen aurkako heriotza-mehatxuak etorri ziren, tartean xeke itsuaren Omar Abdul-Rahmanen bat, egiptoarra jaiotzez. Mahfouzi poliziaren babesa eman zioten, baina, 1994an, estremista batek 82 urteko nobelagileari eraso egin zion Kairoko bere etxearen kanpoaldean, labankada bat emanez[18].

«Naguiz Mafuz labankadaz eraso dute. Alak bere eginbehar jainkotiarrarekin jarraitzen du», halaxe laburbildu zuen Saramagok, modu bikainean, bere Cuadernos de Lanzaroten urriaren 14ko sarreran.

1995eko martxoan, Mohamed Nafi Mustafa eta Mohamed Al Mahlaui, atentatuaren ustezko egileak, Kairoko kartzela batean urkatu zituzten.

Eraso horrek ondorio larriak utzi zizkion, eta, ondorioz, begiak eta belarriak kaltetu zizkion, baita eskuineko besoaren paralisia ere. Ondorioz, ezin izan zuen normaltasunez idazten jarraitu. Hala eta guztiz ere, fisioterapia-prozesu luze baten ondoren, Mahfuzek kontakizun oso labur batzuk idaztea lortu zuen, japoniar haikuen antzera, eta horietako batzuk Egiptoko Misfildunia aldizkarian (Munduaren erdia) argitaratu ziren Eriondoko ametsak izenburupean. Azkenik, 2006ko hasieran, idazten ari zen eleberria argitaratu zen Egipton, Ahmad Kamal Aboul-Magdek idatzitako hitzaurre batekin. Mehatxuen ondoren, Mahfouz Kairon geratu zen Nabil Mounir Habib abokatuarekin. Mahfouz eta Mounirrek, hala, Mounirren bulegoan igaroko zuten denbora gehiena; Mahfouzek Mounirren liburutegia erabiltzen zuen bere liburu gehienen erreferentzia gisa. Mahfouz Mounirrekin egon zen hil arte[19].

1996an, talde erradikal islamikoek heretiko gisa katalogatu zuten, eta heriotz-zigorra ezarri zioten. Orduz geroztik, etxean gelditu zen; noizean behin ateratzen zen poliziaren babespean. Hala ere, Mahfuzek, ahal zuen neurrian, bizitza literario aktiboarekin jarraitu zuen, Kairoko zentro literarioetako bileretan parte hartuz eta, ostegunero, Al-Ahram Weekly astekarian elkarrizketa formako zutabe bat argitaratuz, non gaurkotasun politiko eta sozialeko gaiak jorratu ohi zituen.

Bere bizitza

Mahfouz ezkongai izan zen 43 urte bete arte, uste baitzuen (bere murrizketa eta muga ugariekin) ezkontzak zaildu egingo ziola etorkizun literarioa. «Ezkontzaren beldur nintzen... batez ere nire neba-arrebak zein lanpetuta zeuden beren lagunarteko eginbeharrekin ikusten nuenean. Honako hau jendea bisitatzera joaten zen; beste hark jendea gonbidatzen zuen. Ezkon-bizitzak denbora guztia hartuko zidala uste nuen. Bisita eta festetan itotzen ikusten nuen neure burua. Askatasunik gabe»[20].

1954an, ordea, lasai asko ezkondu zen Alexandriako emakume ortodoxo kopto batekin, Atiyyatallah Ibrahimekin[21], eta bi alaba izan zituzten, Fatima eta Umm Kalthum. Hasiera batean, bikotea Kairoko Agouzan ur gaineko etxe batean bizi zen, Niloren mendebaldeko ertzean, eta, ondoren, ibaiaren ondoko apartamentu batera joan ziren, eremu berean. Mahfouz ez zen jendaurrean azaltzen, batez ere bere bizitza pribatuari buruzko ikerketak egiten ari zirenen aurrean, zeina, hark esan bezala, «aldizkari eta irratsaioetan gai ergel bat» bihur zitekeen[9].

Mahfouzi, argi eta garbi, ez zitzaion bidaiatzea gustatzen. Belgrad izan zen pozik joan zen hiri bakarrenetako bat, eta begirune handia adierazi zion Serbiari[22].

Heriotza

2006ko uztailaren 19an, 94 urte zituela, Kairoko ospitale batean sartu zuten buruan bost jostura-puntu emateko, etxean alfonbra batekin estropezu egin eta min hartu ondoren. Geroago, arnas konplikazio batzuk izan zituen, eta, beraz, arnasgailu artifizial baten laguntza behar izan zuen. Abuztuaren 23an, bi ordu eta erdiko ebakuntza egin zioten berriro koloneko ultzera baten ondorioz. Ultzera odoletan hasi zen, eta 2006ko abuztuaren 30ean hil zen arte egon zen ospitalean. Bitartean, familiak ukatu egin zuen telebistaz emandako informazioa, hau da, Estatu Batuetan zegoela eta aurreko gaitz baten ondorioz[23].

Ondarea

1996az geroztik eta urtero abenduaren 11n, idazlearen jaiotzaren urteurrenean, Literaturako Naguib Mahfuz Domina ematen da[24]. Hizkuntza horretan idatzitako eleberri garaikide onenaren arabiar literaturako lehiaketa da. Liburu irabazlea ingelesera itzuli, eta American University in Cairo Pressek argitaratzen du[24].

2011. urtean, Egiptoko iraultzaren ondorioz, ezohikoa izan zen lehiaketarako. Kairoko Unibertsitate Amerikarraren campusean eragina izan zuen operatiboki, eta, saria aurkeztu beharrean, erakundeak 2011ko urtarrilaren 25ean hasi zen Egiptoko herriaren sormen iraultzaileari eta herri-altxamenduari eman zion saria[25].

Sariak

Egileak Literaturako Nobel Saria jaso zuen 1988an. 1972an, Egiptoko Letren Sari Nazionala jaso zuen, eta, horrekin batera, Aberriaren ohorerik handiena: Errepublikako Lepokoa. 1995ean, Jorge Fons zuzendari mexikarrak El callejón de los milagros lana zinemara eraman zuen, baina Mexikon girotuta. Asturiasko Printzea sarirako hautagaia izan zen 2000. urtean.

Ohoreak

Ikurra Herrialdea Ohorea
 Egipto Niloko Ordenaren Kordoi Handia
 Egipto Egipto Errepublikako Ordenaren Kordoi Handia
 Egipto Egiptoko Merituaren Ordenaren Gurutze Handia
Orden al Mérito Docente y Cultural Gabriela Mistral (Chile)  Txile Gabriela Mistral Hezkuntza eta Kultura (Txile) Merezimendu-Ordenaren Lehenengo maila
Ordre des Arts et des Lettres Commandeur ribbon  Frantzia Frntziako Arte eta Letra-Ordenaren Komandantea
Grande ufficiale OMRI BAR  Italia Italiako Errepublikako Meritu-Ordenaren Ofizial nagusia
TN Order Merit Rib  Tunisia Tunisiako Meritu-Ordenaren Kordoi Handia.

Idazlanak

Ikus zerrenda: «Zerrenda:Najib Mahfuzen lan nagusiak»

Hogeita hamahiru nobela eta hamalau ipuin bilduma argitaratu zituen.

Bere obran etapa nagusi hauek azaltzen dira:

  • Lehenengo etapa',[13] 1939tik 1944ra, nobela historikoena. Egiptoko Antzinako Historiari buruzko lanak. Bere lehen nobela historikoa 1939 argitaratu zuen: Abath al-aqdâr (arabieraz: عبث الأقدار‎, Patuaren josketak), Radôbîs (arabieraz: رادوبيس‎) 1942an.
  • Bigarren etapa errealista[13] 1945etik (Jan al-Jalili nobela argitaratu zenetik) 1957ra arte luzatu zen. Urte hauetako Egiptoko gizartearen gorabeherez idazten du eta maila baxuenetakoak dira batez ere bere heroiak. Garai honetakoak dira Mirarien kalezuloa (1947) eta Thulathiat alqahr (arabieraz: ثلاثية القاهرة‎) (1956-1957).
Eleberri horiek dira idazlea eleberrigile arabiar onena izendatu zutenak. Hirugarren etapa Kairoko Trilogiarekin amaituko da. Trilogia horren barruan, 1956 eta 1957 artean argitaratutako Bi jauregi artean (القصرين بين), Desiraren jauregia (الشوق قصر) eta Gozogilea (السكرية) izenburuak daude.
Gure auzoko semeak (أولاد حرتنا), 1959an argitaratu bazen ere, Mahfuzen ekoizpenaren hirugarren fasea iragartzen du. Eleberria Kairon girotuta dago, baina, Pentalogia errealistatik kanpo, askoz espiritualagoa eta erlijiosoagoa da.
  • Hirugarren etapa: sinbolismoa eta filosofia. 1961etik 1967ra. [13]. 1959an Awlâd hâratinâ (arabieraz: أولاد حارتنا‎) idatzi zuen, errealismoaren eta sinbolismoen arteko zubi den nobela. Hurrengo lanetan gogoeta metafisikoak agertuko dira: ongia, amodioa, zoriontasuna, askatasunaren bilaketan izandako ezintasuna erakusten du. Aipatzekoak dira Al-Liss wa-l-kilâb (arabieraz: اللص والكلاب‎) (1961) eta Alhabu taht almatar(arabieraz: الحب تحت المطر‎) (1973), Protagonistak bakartiak eta ulertezinak dira.
  • Laugarren etapa 1968tik 1972ra “absurdoaren” garaia da[13], ipuin oniriko eta surrealistak idatziko ditu. Narrazioak elkarrizketari uzten dio leku. Gizartearen ezkortasuna nabaritzen da bere lanetan: 1967an Israelen aurkako gerra galdu dute arabiar nazioek. Khamarat alqati al'aswad (arabieraz: خمارة القط الأسود‎) (1969) aldi honetakoa da.
  • 1972tik aurrera, bere lanetan nahastu egingo dira aurreko ezaugarri desberdinak.

Euskaratuak[26]

Erreferentziak

  1. ↑ (Gaztelaniaz) El mundo de Naguib Mahfuz. Madrid, Instituto Egipcio de estudios Islámicos, 218 or. ISBN 84-505-8895-2..
  2. ↑ حياة نجيب محفوظ Archived 22 July 2015 at the Wayback Machine
  3. ↑ a b (Ingelesez) El-Enany, Rasheed. (2003-12-17). Naguib Mahfouz: The Pursuit of Meaning. Taylor & Francis ISBN 978-0-203-41680-8. (Noiz kontsultatua: 2023-04-12).
  4. ↑ Stock, A Mummy Awakens: The Pharaonic Fiction of Naguib Mahfouz, 13-14. or.
  5. ↑ (Ingelesez) The Art of Fiction No. 129. 1992 ISSN 0031-2037. (Noiz kontsultatua: 2023-04-12).
  6. ↑ Hafez, Sabry; حافظ, صبري. (2017). «Cultural Journals and Modern Arabic Literature: A Historical Overview / المجلات الثقافية والأدب العربي الحديث : عرض تاريخي» Alif: Journal of Comparative Poetics (37): 9–49. ISSN 1110-8673. (Noiz kontsultatua: 2023-04-12).
  7. ↑ El-Enany, Rasheed. "Naguib Mahfouz: His Life and Times". Cairo:AUC Press, 2007. 170–174 or.
  8. ↑ (Ingelesez) Fr„ngsmyr, Tore; All‚n, Sture. (1993). Literature: 1981-1990. World Scientific ISBN 978-981-02-1177-6. (Noiz kontsultatua: 2023-04-12).
  9. ↑ a b c d e f g h i j k «About Naguib Mahfouz» web.archive.org 2017-06-02 (Noiz kontsultatua: 2023-04-12).
  10. ↑ Hamad, Mahmoud. (2008) When the Gavel Speaks: Judicial Politics in Modern Egypt Archived 22 May 2016 at the Wayback Machine. p. 96 (Hamad cites an interview of Mahfouz by Al-Ahram Weekly in September 1998.)
  11. ↑ Mahfouz, Naguib (2020). The Non-Fiction Writing of Mahfouz 1930–1994. London: Gingko Library. ISBN 9781909942523
  12. ↑ a b Rasheed El-Enany, Naguib Mahfouz: The Pursuit of Meaning, Routledge, 1992, 23. or.
  13. ↑ a b c d e (Gaztelaniaz) María Luisa Prieto, Nuria Nuin,. (1999). Introducción de: Espejos, Naguib Mahfuz.. Madrid, Cátedra, 44,49,62,74 or. ISBN 84-376-1724-3..
  14. ↑ «Saudi Aramco World : A Nobel for the Arab Nation» archive.aramcoworld.com (Noiz kontsultatua: 2023-04-13).
  15. ↑ (Ingelesez) «The Nobel Prize in Literature 1988» NobelPrize.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-13).
  16. ↑ Deseret Morning News editorial (7 September 2006). "The legacy of a laureate". Deseret News. Archived from the original on 28 June 2009. Retrieved 20 September 2007
  17. ↑ Le Monde, 8 March 1989
  18. ↑ (Ingelesez) President pays tribute to Mahfouz. 2006-08-30 (Noiz kontsultatua: 2023-04-13).
  19. ↑ (Ingelesez) «The Nobel Prize in Literature 1988» NobelPrize.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-13).
  20. ↑ (Ingelesez) The Art of Fiction No. 129. 1992 ISSN 0031-2037. (Noiz kontsultatua: 2023-04-13).
  21. ↑ El-Enany, Rasheed. "Naguib Mahfouz: His Life and Times". Cairo:AUC Press, 2007. 172. or.
  22. ↑ (Serbieraz) «Магазин» РТС (Noiz kontsultatua: 2023-04-13).
  23. ↑ adnmundo.com: Muere el Nobel egipcio Naguib Mafhuz. Publicado el 30 de agosto de 2006. Consultado el 23 de diciembre de 2010.». Archivado desde el original el 9 de agosto de 2011. Consultado el 23 de diciembre de 2010.
  24. ↑ a b Naguib Mahfouz Medal for Literature, official website
  25. ↑ "This year’s Naguib Mahfouz Medal award goes to … you", M. Lynx Qualey, Almasry Alyoum, 12 desembre 2011.
  26. ↑ «NorDaNor | EIZIE» nordanor.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-13).

Bibliografia

Ikus gainera

Kanpo estekak