Urriaren 30

Urriaren 30a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hirugarren eguna da, 304.a bisurteetan. 62 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Unai López Jaiotza: Errenteria, 1995 Angela Figuera Aymerich Jaiotza: Bilbo, 1902 Heriotza: Madril, 1984ko apirilaren 2a Rubén Pérez Jaiotza: Zaldibar, 1981 Francisco Pagazaurtundua Jaiotza: Santurtzi, 1895 Heriotza: Madril, 1958ko azaroaren 18a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan John Adams Jaiotza: Braintree (Massachusetts), 1735 (juliotar egutegia), 1735 eta 1735 Heriotza: Quincy (Massachusetts), 1826ko uztailaren 4a Diego Armando Maradona Jaiotza: Lanús, 1960 Heriotza: Dique Luján (en) , 2020ko azaroaren 25a Alfred Sisley Jaiotza: Paris, 1839 Heriotza: Moret-sur-Loing, 1899ko urtarrilaren 29a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 30ko jaiotzak Ze'ev Jabotinsky • Matthew Morrison • Christian Wilhelm Ernst Dietrich • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Pío Baroja Jaiotza: Donostia, 1872ko abenduaren 28a Heriotza: Madril, 1956 Julio de Urquijo Jaiotza: Deustu, 1871ko apirilaren 3a Heriotza: Donostia, 1950 Simón Anda Jaiotza: Subilla Morillas, 1709ko urriaren 28a Heriotza: Cavite (en) , 1776 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Claude Lévi-Strauss Jaiotza: Brusela, 1908ko azaroaren 28a Heriotza: Parisko 16. barrutia, 2009 Henri Dunant Jaiotza: Geneva, 1828ko maiatzaren 8a Heriotza: Heiden, 1910 Alfredo Handia Jaiotza: Wantage (en) , 849 Heriotza: Winchester, 899 Piero della Francesca Jaiotza: Sansepolcro, 1415 eta 1416 Heriotza: Sansepolcro, 1492 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 30ko heriotzak Joseph Campbell • Clifford Geertz • Joan Mitchell • Steve Allen • Hieronymus Cock • Ferdinando Galiani • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1938 - Estatu Batuetan Orson Wellesek (irudian) kontatutako The War of the Worlds irratsaioaren transmisioak izua eragin zuen herrialdeko hiri batzuetan. 1971 - Ian Paisleyk Democratic Unionist Party (DUP) alderdia sortu zuen Ipar Irlandan (Ulster). 1975 - Espainiako errege Joan Karlos I.a estatu-buru izendatu zuten. 2003 - NBEek erakundearen kide guztiak Iraketik irtenarazi zituen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urria >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Larunbata 2022: Igandea 2023: Astelehena 2025: Osteguna 2026: Ostirala 2027: Larunbata Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Jaime, Deio, Deiane, Dei eta Dehiadar.

Gertaerak

Euskal Herria

• 1939 – Bidebietako Tiro Eremuan, orain Salvador Allende parkea dena, bost donostiar fusilatu zituzten.
• 1977 – Lehen aldiz omendu ziren publikoki 1936an Hernaniko hilerrian frankistek fusilatutako herritarrak, 300 pertsona inguru. Ordura arte isilpean egiten ziren omenaldiak.
• 1978 – ETAk Ignacio Olaiz Mitxelena autobus gidaria hil zuen Andoainen.
• 1979 – ETAk Manuel Fuentes Fontan goardia zibila hil zuen Portugaleten.
• 2006 – 70 eta 74 urteko bi anai-arreba hilik agertu ziren euren etxean, Nafarroako Uterga herrian.
• 2007
  • Espainiako Poliziak 7 gazte atxilotu zituen Donostian, ustez kale borrokarekin harremana izateagatik. Ondoren, horietako 5 espetxeratu zituen Grande-Marlaska epaileak.
  • Elkarrekin biltzeagatik, Juan Jose Ibarretxe lehendakaria, eta Patxi Lopez eta Arnaldo Otegi buruzagiak, besteak beste, epaituko zituztela jakinarazi zen.
• 2008 – ETAk jarritako bonba bat lehertu zen Nafarroako Unibertsitatean, 21 zauritu arin eraginez.

Mundua

• 1971 – Ian Paisleyk Alderdi Demokratiko Unionista (DUP) alderdia sortu zuen Ipar Irlandan (Ulster).
• 1975 – Espainiar estatuan monarkia berrezarri zuen Francisco Francok.
• 1998 – Göteborg hiriko dantzaleku batean egondako sutean 60 hildako izan ziren.
• 2000 – ETAk Madrilen hiru pertsona hil zituen.
• 2020 – 7,0ko magnitudeko lurrikara batek 114 pertsona hil eta 1.035 zauritu zituen Turkian eta bi heriotza eragin zituen Grezian.

Arte eta kultura

Euskal Herria

Mundua

• 1968 – The Lion in Winter ("Lehoia Neguan") filma estreinatu zen, Anthony Harveyk zuzendu eta Peter O'Toole, Katharine Hepburn, Anthony Hopkins, John Castle, Nigel Terry eta Timothy Dalton aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1998 – John Carpenter's Vampires ("John Carpenteren Banpiroak") filma estreinatu zen, John Carpenterek zuzendu eta James Woods, Daniel Baldwin, Sheryl Lee, Thomas Ian Griffith eta Maximilian Schell aktoreek antzeztu zutelarik.

Zientzia eta teknologia

Euskal Herria

Mundua

Kirolak

Euskal Herria

Mundua

• 1974 – Kinshasan The Rumble in the Jungle boxeo-borroka ospetsua egin zuten, noiz Muhammad Alik zortzigarren roundean George Foreman KOz irabazi zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1827 – Jacques Pradet-Balade, baxenafar politikaria (h. 1885).
• 1836 – Klaudio Otaegi, euskal idazlea (h. 1890).
• 1839 – Manuel Juambeltz, euskal apaiz, foruzale eta karlista (h. 1892).
• 1877 – Jean Etxepare Bidegorri, medikua, Argentinan jaiotako euskal idazlea (h. 1935).
• 1880 – Peio Erramuzpe, baxenafar bertsolaria (h. 1967).
• 1887 – Kindin Muxika, gipuzkoar idazle eta euskaltzalea (h. 1974).
• 1895 –
  • Francisco Pagazaurtundua, Pagaza, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. 1958).
  • Klaudio Sagartzazu, gipuzkoar olerkigilea (h. 1971).
• 1902 – Angela Figuera Aymerich, gaztelaniaz idatzi zuen bilbotar olerkaria (h. 1984).
• 1913 – Julian Alustiza, Aztiri, gipuzkoar poeta, idazle eta sermoilaria (h. 2005).
• 1916 – Marcelo Usabiaga, Francoren diktaduraren aurka borrokatu zen gipuzkoar militante komunista (h. 2015).
• 1920 – Jose Maria Etxebarria, Etxeba, Athleticeko futbolaria (h. 1966).
• 1945 – Xabier Larena, bizkaitar politikari ohi eta irakaslea.
• 1948 – Rafa Egiguren, gipuzkoar idazlea.
• 1949 – Santiago Abascal Eskuza, euskal herritar eskuin muturreko politikaria (h. 2017).
• 1956 – Jone Goirizelaia, bizkaitar abokatua eta politikari ezkertiar-abertzalea.
• 1957 – Itziar Lazkano, bizkaitar aktorea.
• 1961 – Rosa Talavera, gipuzkoar atleta.
• 1971 – Eneko Goia, Donostiako alkatea.
• 1975 – Gari Berasaluze, euskal idazlea.
• 1978 – Garazi Hach Embarek, sahararren eskubideen aldeko eusko-saharar ekintzailea, Madrilen.
• 1981 – Rubén Pérez, bizkaitar txirrundularia.
• 1995 – Unai López, gipuzkoar futbolaria.
• 1997 – Jaione López, bizkaitar irakaslea eta misiolaria
• 2003 – Oier Gastesi, nafar futbolaria.
• 2004 – Asier Otsanbela, nafar futbolaria.

Mundua

• 1563 – Sofia Brunswick-Lüneburgekoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa (h. 1639).
• 1668 – Sofia Karlota Hannoverkoa, Prusiako Erresumako lehen erregina ezkontidea (h. 1705).
• 1683 – Jurgi II.a Erresuma Batukoa, Erresuma Batua eta Britainiar Jabegoen erregea (h. 1760).
• 1698an bataiatua – Bridget Bevan, galestar hezitzailea eta ongile publikoa (h. 1779).
• 1735 – John Adams, Ameriketako Estatu Batuetako 2. Presidentea (h. 1826).
• 1741 – Angelica Kauffman, austro-suitzar margolari neoklasikoa (h. 1807).
• 1751 – Richard Brinsley Sheridan, irlandar antzerki-idazlea, antzerki-ekoizlea eta politikaria (h. 1816).
• 1762 – André Chénier, frantziar olerkaria (h. 1794).
• 1792 – Claudio Antón Luzuriaga, Errioxako legegizon eta politikaria (h. 1874).
• 1787 – Alexei Fiodorovitx Orlov, errusiar aitonen seme eta politikaria (h. 1862).
• 1825 – Adelaide Anne Procter, britainiar poeta eta filantropoa (h. 1864).
• 1839 – Alfred Sisley, frantziar-ingeles margolaria (h. 1899).
• 1861 – Antoine Bourdelle, frantziar eskultorea (h. 1929).
• 1871 – Paul Valéry, frantziar olerkaria (h. 1945).
• 1873 – Francisco I. Madero, Mexikoko presidentea (h. 1913).
• 1875 – Avetik Isahakyan, armeniar olerkari, idazle eta ekintzalea (h. 1957).
• 1878 – Arthur Scherbius, alemaniar ingeniari elektrikoa, Enigma makinaren asmatzailea (h. 1929).
• 1881 – Elizabeth Madox Roberts, estatubatuar idazlea (h. 1941).
• 1882 – Günther von Kluge, alemaniar landa mariskala Bigarren Mundu Gerran (h. 1944).
• 1885 – Ezra Pound, estatubatuar poeta eta kritikaria (h. 1972).
• 1887 – Georg Heym, alemaniar olerkari espresionista (h. 1912).
• 1894 – Jean Rostand, frantziar biologo eta filosofoa (h. 1977).
• 1895 –
  • Gerhard Domagk, alemaniar patologo eta bakteriologoa, 1939ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1964).
  • Dickinson W. Richards, estatubatuar sendagile eta fisiologoa, 1956ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1973).
• 1896 – Ruth Gordon, estatubatuar aktore eta idazlea (h. 1985).
• 1899 – Nadezhda Mandelstam, errusiar idazlea (h. 1980).
• 1900 – Ragnar Granit, finlandiar-suediar fisiologoa, 1967ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1991).
• 1906 – Giuseppe Farina, italiar auto-gidaria eta 1 Formula lehen munduko txapelduna (h. 1966).
• 1907 – Harold Davenport, britainiar matematikaria (h. 1969).
• 1908 – Marcel Béalu, frantziar poeta (h. 1993).
• 1910 –
  • Ricardo Carballo Calero, galiziar filologo eta idazlea (h. 1990).
  • Miguel Hernández, herriaren poeta, espainiar olerkaria (h. 1942).
  • Luciano Sgrizzi, italiar klabe-jotzailea, pianista, musikagilea eta musikologoa (h. 1994).
• 1912 – José Ferrater Mora, kataluniar filosofoa (h. 1991).
• 1914 – Leabua Jonathan, Lesothoko lehen ministroa (h. 1987).
• 1920 – Julio Cano Lasso, espainiar arkitektoa (h. 1996).
• 1923 – Rina Lazo, guatemalar margolari eta irakaslea, mexikar muralismoko partaidea (h. 2019).
• 1924 –
  • Jean-Michel Charlier, belgikar komikigilea (h. 1989).
  • Serge Golovine, monakoar ballet-dantzaria (h. 1998).
• 1928 – Daniel Nathans, estatubatuar mikrobiologo eta sendagilea, 1978ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1999).
• 1930 – Néstor Almendros, kataluniar argazki-zuzendaria (h. 1992).
• 1932 – Louis Malle, frantziar zinemagilea (h. 1995).
• 1935 – Agota Kristof, frantsesezko hungariar idazlea (h. 2011).
• 1936 – Polina Astakhova, sobietar gimnasta (h. 2005).
• 1937 –
  • Claude Lelouch, frantziar zinema-zuzendaria.
  • Brian Price, galestar errugbilaria (h. 2023).
• 1939 –
  • Leland Hartwell, estatubatuar biologoa, 2001eko Medikuntzako Nobel Saria.
  • Grace Slick, estatubatuar abeslari, egile abeslari, musikari, artista eta modeloa.
• 1941 – Theodor Hänsch, alemaniar fisikaria, 2005eko Fisikako Nobel Saria.
• 1944 – José-Miguel Ullán, espainiar poeta eta prosalaria (h. 2009).
• 1946 –
  • René Jacobs, belgikar kontraltoa, orkestra-zuzendaria eta musikologoa.
  • William Thurston, estatubatuar matematikaria (h. 2012).
• 1958 – Julia Zenko, argentinar abeslaria eta aktorea.
• 1959 – Zabou Breitman, frantziar aktore eta zinema zuzendaria.
• 1960 – Diego Armando Maradona, Pelusa, argentinar futbolaria, historiako futbolari hoberenetakoa (h. 2020).
• 1961 – Dmitri Muratov, errusiar kazetari eta telebista aurkezlea, 2021eko Bakearen Nobel Saria.
• 1962 – Eduardo Benavente, espainiar musikaria, Paralisis Permanente taldearen liderra (h. 1983).
• 1966 –
  • Carmen Borrego, espainiar telebista-programa zuzendaria eta laguntzailea.
  • Zoran Milanović, Kroaziako presidentea.
• 1969 – Stanislav Gross, Txekiako lehen ministroa (h. 2015).
• 1970 –
  • Xie Jun, txinatar xake jokalaria.
  • Nia Long, estatubatuar aktorea.
• 1971 – Peter New, kanadar aktore eta umorista.
• 1978 – Gael García Bernal, mexikar zinema zuzendaria eta aktorea.
• 1979 – Eriko Arakawa, japoniar futbolari ohia.
• 1980 – Lauren Bastide, frantziar kazetaria, irrati-animatzailea, saiakera-idazlea eta feminista.
• 1981 – Ivanka Trump, estatubatuar enpresaburu, socialité eta modeloa.
• 1982 – Clémence Poésy, frantziar aktorea.
• 1986 –
  • Hiba Abouk, espainiar aktorea.
  • Gulalai Ismail, giza eskubideen aldeko ekintzaile pakistandarra.
  • Thomas Morgenstern, austriar eski jauzilari ohia.
  • Jessica Walsh, estatubatuar diseinatzaile grafikoa, arte zuzendari eta ilustratzailea.
• 1987 – Ashley Graham, estatubatuar modeloa.
• 1988 –
  • Janel Parrish, estatubatuar aktore, abeslari, Broadway antzokiko antzezle, musikagile eta piano-jolea.
  • Cristina Pedroche, espainiar berriemaile, telebista aurkezle eta modeloa.
• 1992 –
  • Édouard Louis, frantziar idazle eta intelektuala.
  • Greeicy, kolonbiar aktorea eta abeslaria.
• 1999 - Maria Sander, alemaniar atleta, 4 x 100 m-ko proban aditua.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1304 – Migel Periz Legariakoa, nafar apaiza, Iruñeko apezpikua (j. c. 1240)
• 1720 – Juan Bautista Artzamendi, arabar elizgizona, inkisidore nagusi izandakoa, Madrilen (j. 1635).
• 1776 – Simón Anda, arabar abokatu, epaile eta politikaria, Filipinetan (j. 1709).
• 1866 – Joaquin Francisco Barroeta Aldamar, gipuzkoar foruzalea, Madrilen (j. 1796).
• 1878 – Ricardo Altzugarai, nafar politikari liberala, Madrilen.
• 1950 – Julio Urkixo, bizkaitar idazle, euskalari eta testu biltzaile eta editorea (j. 1871).
• 1956 – Pio Baroja, gaztelaniazko idazle gipuzkoarra, Madrilen (j. 1872).
• 1980 – Julio Franco, gipuzkoar margolaria (j. 1903).
• 2006 – Pedro Alonso, euskal herritar saskibaloi jokalaria, Getafen (j. 1910).
• 2021 – Guy Poulou, lapurtar dentista, Ziburuko auzapeza (j. 1940).
• 2022 - Jose Luis Saenz de Ugarte, arabar argazkilari, espeleologo, kazetari eta historialaria (j. 1933).

Mundua

• 1046 – Oliba abadea, Berga eta Ripollgo kondea (998-1003), Viceko gotzaina (1018-1046) eta Sant Miquel de Cuixà beneditar monasterioaren abadea (j. 971).
• 1459 – Gian Francesco Poggio Bracciolini, italiar humanista eta kaligrafoa (j. 1380).
• 1466 –
  • Johann Fust, alemaniar zilargina eta inprimatzailea.
  • Maria Borgoinakoa, Clevesko dukesa (j. 1393).
• 1611 – Karlos IX.a Suediakoa, Suediako erregea (j. 1550).
• 1626 – Willebrord Snel van Royen, Snellius, herbeheretar astronomo eta matematikaria (j. 1580).
• 1685 – Michel Le Tellier, frantziar politikaria (j. 1603).
• 1757 – Osman III.a, Otomandar Inperioko sultana (j. 1699).
• 1809 – William Cavendish-Bentinck (Portlandeko III. dukea), Britainia Handiko eta Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1738).
• 1816 – Frederiko Württembergekoa, Württembergeko erregea (j. 1754).
• 1823 – Edmund Cartwright, ingeles apaiz asmatzailea (j. 1743).
• 1893 – Karl Bodmer, suitzar-frantziar marrazkilari, margolari, litografo eta ilustratzailea (j. 1809).
• 1910 – Jean Henri Dunant, Gurutze Gorriaren sortzaile eta 1901eko Bakearen Nobel Saria (j. 1828).
• 1912 – James S. Sherman, Ameriketako Estatu Batuetako 27. presidenteordea (j. 1855).
• 1914 – Ernst Stadler, alemaniar olerkari espresionista (j. 1883).
• 1922 – Géza Gárdonyi, hungariar idazlea (j. 1863).
• 1923 – Bonar Law, Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1858).
• 1937 – Vladimir Miliutin, sobietar politikaria (j. 1884)
• 1946 – Charles Despiau, frantziar eskultore eta marrazkigilea (j. 1874).
• 1953 – Emmerich Kálmán, hungariar opereta musikagilea (j. 1882).
• 1961 – Luigi Einaudi, Italiako presidentea (j. 1874).
• 1968 –
  • Rose Wilder Lane, estatubatuar kazetaria, eleberrigilea, bidaia-idazlea eta teorialari politikoa (j. 1886).
  • Ramón Novarro, mexikar aktorea, zinemako lehenbizikoetako latindar sex symboltzat joa (j. 1899).
  • Conrad Richter, estatubatuar eleberregilea (j. 1890).
• 1975 – Gustav Hertz, alemaniar fisikaria, 1925eko Fisikako Nobel Saria (j. 1887).
• 1976 – Teodora Zuloaga, espainiar zeramikaria (j. 1886).
• 1979 – Barnes Wallis, ingeles zientzialari, ingeniari eta asmatzailea, errebote-bonba asmatzeagatik ezaguna (j. 1887).
• 1986 – Côtis-Capel, normandieraz idazten zuen normandiar poeta (j. 1915).
• 1990 – Alfred Sauvy, frantziar estatistikaria, demografoa eta ekonomista (j. 1898).
• 1994 – Nicholas Georgescu-Roegen, errumaniar matematikari, estatistikari eta ekonomialaria (j. 1906).
• 1997 – Samuel Fuller, estatubatuar zinema-zuzendaria (j. 1912).
• 1998 – Paul Misraki, greziar musikagilea (j. 1908).
• 1999 –
  • Uxío Novoneyra, galiziar idazlea (j. 1930).
  • Nise da Silveira, brasildar psikiatra eta psikoanalista (j. 1905).
  • Herbert Southworth, estatubatuar historialaria (j. 1908).
• 2000 – Henri Pichette, frantziar idazlea (j. 1924).
• 2002 – Juan Antonio Bardem, espainiar zinema zuzendaria (j. 1922).
• 2009 –
  • Claude Lévi-Strauss, frantziar filosofo eta antropologoa (j. 1908).
  • František Veselý, txekiar futbolaria (j. 1943).
• 2010 – Harry Mulisch, herbeherear idazlea (j. 1927).
• 2017 – Daniel Viglietti, uruguaiar abeslari, musikagile, gitarra-jotzaile eta politika aktibista (j. 1939).
• 2018 – Jin Yong, txinatar eleberrigile, kazetari eta historialaria (j. 1924).
• 2020 –
  • Robert Fisk, britainiar kazetaria, The Independent egunkariaren Ekialde Hurbilako berriemailea (j. 1946).
  • Nobby Stiles, ingeles futbolari eta entrenatzailea (j. 1942).
  • Mesut Yılmaz, Turkiako lehen ministroa (j. 1947).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Jaime, Deio, Deiane, Dei eta Dehiadar.

Kanpo estekak