Uztailaren 10
Uztailaren 10a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta laurogeita hamaikagarren eguna da, 192.a bisurteetan. 174 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
Euskal Herria
- 1984 – Donibane Lohitzuneko "Consolation" tabernan lehergailu bat jarri zuten, Jose Oliba Gallastegi, Bonifazio Garzia eta Juan Jauregi Aurria zaurituz.
- 1997 – ETAk Miguel Angel Blanco Alderdi Popularreko Ermuko zinegotzia bahitu zuen.
- 2006 – Petronor enpresak 2005. urteko irabazien berri eman zuen, guztira 316 milioi euroko irabazia lortuz.
- 2009 –
- Hildako bat adarkadagatik eta beste hainbat zauritu Sanferminetako entzierroan.
- ETAk lehergailua eztandarazi du Durangoko PSE-EEren egoitzan.
- Gasteizko tranbiaren Abetxuku auzorako adarra abian jarri zen.
- 2014 – Galarreta herriko elizaren dorrea erori zen.
Mundua
- 988 – Erdi Arotik Irlandako hiriburua den Dublin hiria sortu zen.
- 1936 – Andaluziako ereserkiaren aurkezpena.
- 1973 – Bahamak Erresuma Batutik independizatu ziren.
- 1978 – Moktar Ould Daddah Mauritaniako presidentea bere postutik kendu zuten estatu kolpe baten ondoren.
- 1985 – Frantziako inteligentzia agenteek Greenpeace erakundearen Rainbow Warrior ontzia hondoratu zuten Aucklandeko portuan, Zeelanda Berrian, Mururoako saio nuklearretan sar ez zitezen. Atentatu horretan Fernando Pereira argazkilaria hil zen.
- 1991 – Boris Yeltsin Errusiako presidente hautatu zuten.
- 2009 – Montenegroeraren ortografia finkatu zen.
- 2010 –
- 100 pertsona baino gehiago hil ziren Pakistan iparraldean egondako bi atentatuetan.
- Milaka eta milaka lagunek Katalunia nazio aldarrikatu zuten Bartzelonan.
- 2014 – Israelek Gazaren aurkako Hegi Babesgarria operazioa martxan jarri zuen.
Arte eta kultura
Euskal Herria
- 1968 – Ama Lur filma Donostiako zinemaldian estreinatu zen, Fernando Larrukert eta Nestor Basterretxeak filmatua, lehendabiziko euskarazko filma izan zelarik.
Mundua
- 1985 – Mad Max Beyond Thunderdome ("Mad Max Trumoidomotik Haratago") filma estreinatu zen, George Miller eta George Ogilviek zuzendu eta Mel Gibson, Tina Turner eta Bruce Spence aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1998 – Lethal Weapon 4 ("Arma Hilkorra 4") filma estreinatu zen, Richard Donnerek zuzendu eta Mel Gibson, Danny Glover, Rene Russo, Jet Li, Joe Pesci eta Chris Rock aktoreek antzeztu zuten.
- 2009 – Brüno filma estreinatu zen, Larry Charlesek zuzendu eta Sacha Baron Cohenek antzeztu zutelarik.
- 2013 – The World's End ("Munduaren Amaiera") filma estreinatu zen, Edgar Wrightek zuzendu eta Simon Pegg, Nick Frost, Paddy Considine, Martin Freeman, Eddie Marsan eta Rosamund Pike aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
- 2016ko Europako Futbol Txapelketa – Portugalgo futbol selekzio nazionalak finalean Frantziako futbol selekzio nazionalari luzapenean 1-0 irabazi eta txapeldun bilakatu zen.
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1370 – Joana Nafarroakoa, Nafarroako infanta (h. 1437).
- 1615ean bataiatua – José Moret, Aita Moret, elizgizon jesuita eta historialari nafarra (h. 1687).
- 1756 – Jose Antonio Larrunbide Urkidizar, gipuzkoar politikari liberala (h. 1827).
- 1818 – Migel Joakin Eleizegi, Altzoko Erraldoia, 2,27 metroko gipuzkoar erraldoia (h. 1861).
- 1835 – Eduardo Victoria de Lezea, bizkaitar politikari liberal eta abokatua, Bilboko alkatea (h. 1907).
- 1898 – Cristobal Altube, Txindurri, gipuzkoar opera abeslaria, tenorra (h. 1951).
- 1903 – Domingo Zaldua, euskal herritar futbolaria (h. 1986).
- 1904 – Ticiana Iturri, medikua, higienearen dibulgatzailea, haurdunaldian eta pediatrian espezialista, Bizkaiko lehenengo emakume medikua (h. 1969).
- 1905 – Ernestina Champourcin, 27ko belaunaldiko gasteiztar idazlea (h. 1999).
- 1931 –
- Abilio Barbero, gipuzkoar historialaria (h. 1990).
- Juan Gorospe, bizkaitar futbolaria eta Alaveseko entrenatzaile eta lehendakaria (h. 2009).
- 1935 – Anton Lasheras, bizkaitar futbolaria (h. 2021).
- 1943 – Jean-Louis Ugartemendia, lapurtar errugbilaria (h. 2020).
- 1949 – Koldo Salinas, gipuzkoar maisu txokolategilea.
- 1957 – Luisa Etxenike, gaztelaniazko gipuzkoar idazlea.
- 1958 – Jose Mari Sagardui, Gatza, bizkaitar ETAkidea, espetxean denbora gehien egin duen euskal herritarra.
- 1962 – Isabel Sánchez Robles, bizkaitar sindikalista eta politikaria, Madrilen.
- 1967 – Jean-Michel Gonzalez, lapurtar errugbilari ohi eta errugbi entrenatzailea.
- 1973 – Nora Salbotx, nafar irakaslea eta idazlea.
- 1976 – Iker Iturbe, gasteiztar saskibaloi jokalari ohia.
- 1978 – Kiyoshi Uematsu, bizkaitar judoka.
- 1979 – Asier Antonio, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
- 1980 – Iñaki Osa Goikoetxea, gipuzkoar zesta-puntalaria.
- 1984 – Ibon Gutiérrez, bizkaitar futbolaria.
- 1987 – Andoni Blázquez, gipuzkoar txirrindularia.
- 1989 – Sandra Tejero, bizkaitar aktore, abeslari eta antzerki-irakaslea.
- 2003 - Ariane Toro, bizkaitar judoka.
Mundua
- 1509 – Jean Calvin, Elizaren erreformatzailea eta kalbinismoaren sortzailea. (h. 1564).
- 1713 – Anna Rosina de Gasc, alemaniar erretratugilea (h. 1783).
- 1759 – Pierre-Joseph Redouté, belgikar botanikari eta margolaria (h. 1840).
- 1765 – Piotr Bagration, errusiar jeneral eta printzea (h. 1812).
- 1791 – Nicolas Ledesma Garcia, Bilboko Done Jakue katedraleko aragoitar musikaria (h. 1883).
- 1792 –
- George M. Dallas, Ameriketako Estatu Batuetako 11. presidenteordea (h. 1864).
- Frederick Marryat, Royal Navyko ofiziala eta eleberrigilea (h. 1848).
- 1809 – Laura Maria Sheldon Wright, estatubatuar misiolaria (h. 1886).
- 1819 – Pieter Bleeker, herbeheretar mediku eta zoologoa (h. 1878).
- 1823 – Sanford Robinson Gifford, estatubatuar margolaria (h. 1880).
- 1830 – Camille Pissarro, frantziar margolaria (h. 1903).
- 1834 – James Abbott McNeill Whistler, estatubatuar pintorea eta grabatzailea (h. 1903).
- 1835 – Henryk Wieniawski, poloniar musikagilea (h. 1880).
- 1845 – Dolors Monserdà, kataluniar idazlea, poeta, ipuin kontalaria, antzerkigilea, saiogilea eta artikugilea (h. 1919).
- 1851 – Friedrich von Wieser, austriar eskolako ekonomialaria (h. 1926).
- 1856 – Nikola Tesla, serbiar-estatubatuar fisikari, matematikari, asmatzaile eta ingeniari elektrikoa (h. 1943).
- 1862 – Helene Schjerfbeck, finlandiar margolaria (h. 1946).
- 1866 – Fra' Ludovico Chigi Albani della Rovere, Maltako Ordenako Printze eta Maisu Nagusia (h. 1951).
- 1867 – Max Badengoa, Alemaniako kantzilerra (h. 1929).
- 1871 – Marcel Proust, frantziar idazlea (h. 1922).
- 1874 – Belén de Sárraga, espainiar-mexikar medikua, kazetaria eta aktibista feminista (h. 1951).
- 1875 – Mary McLeod Bethune, estatubatuar hezitzailea, filantropoa, borrokalari humanitarioa eta giza eskubideen aktibista (h. 1955).
- 1877 – Hélène Dutrieu, belgikar-frantziar txirrindularia eta hegazkinlaria (h. 1961).
- 1883 – Sam Wood, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 1949).
- 1887 – Maria Majoral, Vansa haraneko trementinairea (h. 1976).
- 1888 – Giorgio de Chirico, italiar margolari surrealista (h. 1978).
- 1895 –
- Carl Orff, alemaniar musikagilea (h. 1982).
- Francisco Sáenz de Tejada, errioxar magistratu eta politikari kontserbadorea, Araba eta Gipuzkoako gobernadore zibila (h. 1966).
- 1897 – Manlio Brosio, italiar abokatu, diplomazialari eta politikaria, NATOren 4. Idazkari orokorra (h. 1980).
- 1899 –
- John Gilbert, estatubatuar antzezlaria, zinema mutuaren garaian famatuenetakoa (h. 1936).
- Henri Suter, suitzar txirrindularia (h. 1978).
- 1902 –
- Kurt Alder, alemaniar kimikaria, 1950eko Kimikako Nobel Saria (h. 1958).
- Nicolás Guillén, kubatar poeta (h. 1989).
- 1903 – John Wyndham, ingeles zientzia fikziozko idazlea (h. 1969).
- 1905 – Wolfram Sievers, alemaniar funtzionarioa, konzentrazio-zelaietan presoekin esperimentuak egin zituena (h. 1948).
- 1913 – Salvador Espriu, kataluniar olerkaria (h. 1985).
- 1914 – Joe Shuster, kanadar komikigilea, Supermanen sortzaileetako bat (h. 1992).
- 1916 – Martin Provensen, umeentzako liburuen estatubatuar ilustratzailea (h. 1987).
- 1917 – Joan Capri, kataluniar umorista (h. 2000).
- 1920 – Owen Chamberlain, estatubatuar fisikaria, 1959ko Fisikako Nobel Saria (h. 2006).
- 1922 – Jake LaMotta, Raging Bull, estatubatuar boxeolaria (h. 2017).
- 1925 – Mahathir bin Mohamad, Malaysiako lehen ministroa.
- 1928 –
- Bernard Buffet, frantziar margolari garaikidea (h. 1999).
- María de las Mercedes Goicoa Fernández, galiziar pianista eta irakaslea (h. 2022).
- Alejandro de Tomaso, argentinar auto-gidari eta enpresaria (h. 2003).
- 1931 – Alice Munro, kanadar idazlea, 2013ko Literaturako Nobel Saria (h. 2024).
- 1932 – Héctor Mendoza, mexikar antzerki-zuzendari eta antzerkigilea (h. 2010).
- 1933 – Ivan Passer, txekiar zinemagilea (h. 2020).
- 1935 – Wilson Whineray, zeelandaberritar errugbilaria (h. 2012).
- 1938 – Tura Satana, japoniar-estatubatuar aktore eta dantzaria (h. 2011).
- 1939 –
- Siah Armajani, irandar-estatubatuar eskultorea eta arkitektoa (h. 2020).
- Maria Isabel Barreno, portugaldar feminista, historialaria, filosofoa eta idazlea (h. 2016).
- 1940 – Dawie de Villiers, hegoafrikar ministro protestante, errugbilari, diplomazialari eta politikaria (h. 2022).
- 1941 – Alain Krivine, frantziar ezkerreko-politikari eta ideologoa (h. 2022).
- 1942 –
- Ronnie James Dio, hard rock eta heavy metal estiloko estatubatuar musikaria (h. 2010).
- Piotr Klimuk, sobietar kosmonauta ohia eta espaziora joandako lehen bielorrusiarra.
- Sixto Rodriguez, estatubatuar musikagile eta konpositorea (h. 2023).
- 1943 –
- Arthur Ashe, estatubatuar tenislaria (h. 1993).
- Albert Boadella, kataluniar aktore, antzerkigile eta zuzendaria.
- 1945 –
- Jandira Martini, brasildar aktore, antzerkigile, zuzendari eta ekoizlea (h. 2024).
- Virginia Wade, ingeles tenislari ohia.
- 1946 –
- Stuart Christie, eskoziar hizkuntzalaria, itzultzailea, autobiografoa eta militante anarkokomunista (h. 2020).
- Sue Lyon, estatubatuar aktorea (h. 2019).
- 1949 –
- Franziska Becker, alemaniar komikigilea, umore eta satira generoak jorratzen dituena.
- Sunil Manohar Gavaskar, indiar kriket-jokalari ohia, XX. mendearen bukaerako jokalari hoberenetakoa.
- 1950 – Prokopis Pavlopoulos, Greziako presidentea.
- 1951 – Rajnath Singh, Indiako defentsa ministroa.
- 1958 –
- Béla Fleck, estatubatuar banjo-jotzailea.
- Margarida Rosa da Silva Izata, angolar ekonomialaria eta diplomazialaria.
- Fiona Shaw, irlandar aktore eta antzerki zuzendaria.
- 1963 –
- Conor Murphy, Sinn Féineko ipar irlandar politikaria.
- Ronan Pensec, frantziar txirrindulari ohia.
- Vicente Vallés, espainiar kazetari eta telebista aurkezlea.
- 1965 - Alexia Greziakoa, Greziako eta Danimarkako printzesa.
- 1966 – Gina Bellman, zeelandaberritar aktorea.
- 1970 – Helen Sjöholm, suediar abeslari eta aktorea.
- 1972 – Sofía Vergara, kolonbiar aktore eta modeloa.
- 1973 – Ana Belén Pintado, Espainiako haurren salerosketaren biktima, bere ama biologikoak topatu zuen lehenengo espainiar biktima.
- 1975 – Stefán Karl Stefánsson, islandiar aktore eta abeslaria (h. 2018).
- 1977 –
- Martín Astudillo, argentinar futbolari ohia.
- Chiwetel Ejiofor, ingeles aktorea eta zinemagilea.
- 1980 – Jessica Simpson, estatubatuar abeslari eta aktorea.
- 1983 – Makoto Kakuda, japoniar futbolaria.
- 1984 –
- Mark González, txiletar futbolaria.
- Allanah Starr, Kuban jaiotako estatubatuar emakumezko aktore pornografikoa.
- 1985 –
- Hokuto Nakamura, japoniar futbolaria.
- Kaito Yamamoto, japoniar futbolaria.
- 1989 – Yasemin Allen, anglo-turkiar aktorea.
- 1990 – Raquel Riba Rossy, kataluniar marrazkilari eta ilustratzailea.
- 1992 – Victor Fuchs, frantziar futbolaria.
- 1995 –
- Eli Erlick, estatubatuar pertsona transgeneroen aldeko ekintzailea, idazlea eta hizlaria.
- Ada Hegerberg, norvegiar futbolaria, FIFAren Urrezko Baloia jaso duen lehen emakumea.
- 2001 – Isabela Moner, estatubatuar aktorea.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1910 – Plazido Zuloaga, gipuzkoar armagilea, damaskinatuan aditua, Madrilen (j. 1834).
- 1969 – Rikardo Arregi Aranburu, euskal kazetaria, saiakeragilea eta euskaltzalea (j. 1942).
- 1973 – Jose Garzia, gipuzkoar idazlea eta apaiza, Valladoliden (j. 1893).
- 1983 – Elías Terés, nafar arabista eta katedraduna, Madrilen (j. 1915).
- 2014 – Xabier Aranburu Sagarzazu, hondarribiar idazlea eta kazetaria (j. 1931).
- 2017 – José Gabiola, gipuzkoar futbolaria (j. 1936).
- 2018 – Jose Maria Setien, gipuzkoar apezpikua, Donostiako elizbarrutiko apezpiku emeritua (j. 1928).
Mundua
- 138 – Hadriano, erromatar enperadorea.
- 649 – Tang Taizong, Txinatar enperadorea eta Tang dinastiaren sortzailea.
- 772 – Amalberga Temsekoa, beneditar moja (j. 741).
- 983 – Benedikto VII.a, Aita santua.
- 1099 – El Cid, Gaztelako noble eta mertzenarioa (j. 1044).
- 1103 – Erik I.a Danimarkakoa, Danimarkako erregea (j. c. 1060).
- 1109 – Eupraxia Kievekoa, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadore ezkontidea.
- 1473 – Jakue II.a Ziprekoa, Zipreko erregea (j. 1438 edo 1439).
- 1480 – Renato Anjoukoa, Napoliko eta Aragoiko erregea (h. 1480).
- 1510 – Katalina Cornaro, Zipreko Erresumako azken monarka (j. 1454).
- 1559 – Henrike II.a Frantziakoa, Frantziako erregea (j. 1519).
- 1584 – Gilen I.a Orange-Nassaukoa, Orangeko printzea eta Nassauko kondea (j. 1533).
- 1590 – Karlos II.a Austriakoa, Barne Austriako artxidukea (j. 1540).
- 1631 – Konstantza Habsburgokoa, Poloniako erregina ezkontidea (j. 1588).
- 1706 – Louis de Harismendy, Louis XIV erregearen marinel, fragata kapitain eta kortsario lapurtarra (j. c. 1645).
- 1766 – Elisabet Farnesio, Espainiako erregina ezkontidea (j. 1692).
- 1851 – Louis Daguerre, frantziar kimikari, artista eta asmatzailea (j. 1787).
- 1884 – Paul Morphy, estatubatuar xakelaria, garai guztietako onenetakotzat joa (j. 1837).
- 1889 – Julia Gardiner Tyler, Ameriketako Estatu Batuetako Lehen Dama (j. 1820).
- 1910 – Johann Gottfried Galle, alemaniar astronomoa (j. 1812).
- 1912 – Adolf Deucher, Suitzako Konfederazioko presidentea (j. 1831).
- 1918 – Arrigo Boito, italiar olerkari, kazetari, eleberrigile, libretogile eta musikagilea (j. 1842).
- 1919 – Hugo Riemann, alemaniar musikologoa (j. 1849).
- 1927 – Kevin O'Higgins, irlandar politikaria, IRAk eraila (j. 1892).
- 1936 – Abraham Berge, Norvegiako lehen ministroa (j. 1851).
- 1938 – Arthur Barclay, Liberiako presidentea (j. 1854).
- 1944 – Lucien Pissarro, frantziar margolari, grabatzaile eta liburuen diseinatzaile eta ilustratzailea (j. 1863).
- 1965 – Jacques Audiberti, frantziar idazlea (j. 1899).
- 1970 – Félix Gaillard, Frantziako lehen ministroa (j. 1919).
- 1975 – Achille Van Acker, Belgikako lehen ministroa (j. 1898).
- 1983 – Estrellita Castro, espainiar abeslari eta aktorea (j. 1906).
- 1985 – Fernando Pereira, Greenpeaceko argazkilaria, atentatuan hila (j. 1950).
- 1987 – Olimpia Valencia, Galiziako lehen ginekologoa (j. 1898).
- 1989 – Jean-Michel Charlier, belgikar komikigilea (j. 1924).
- 1993 –
- Masuji Ibuse, japoniar idazlea (j. 1898).
- Armand Vaquerin, frantziar errugbilaria (j. 1951).
- 2000 – Gertrud Arndt, alemaniar argazkilari eta ehulea, Bauhauseko emakume esanguratsuenetariko bat (j. 1903).
- 2001 – Álvaro Magaña, El Salvadorko presidentea (j. 1925).
- 2004 – Maria de Lourdes Pintasilgo, Portugalgo lehen ministroa (j. 1930).
- 2006 – Xamil Basaiev, txetxeniar gerrillako liderra (j. 1965).
- 2011 – Roland Petit, frantziar dantzaria eta koreografoa (j. 1924).
- 2013 –
- Józef Gara, poloniar meatzaria, desagertzeko arriskuan dagoen wymysorys hizkuntzan olerkiak eta kantak idatzi zituena (j. 1929).
- Concha García Campoy, kataluniar kazetaria eta irrati eta telebista aurkezlea (j. 1958).
- 2015 –
- Omar Sharif, egiptoar aktorea (j. 1932).
- Jon Vickers, kanadar tenorra (j. 1926).
- 2017 – Tang Fei, taiwandar abeslaria (j. 1969).
- 2019 –
- Valentina Cortese, italiar aktorea (j. 1923).
- James Small, hegoafrikar errugbilaria (j. 1969).
- 2020 –
- Jack Charlton, ingeles futbolari eta entrenatzailea (j. 1935).
- Miloš Jakeš, txekoslovakiar politikari komunista, Txekoslovakiako Alderdi Komunistako idazkari nagusia (j. 1922).
- Lara van Ruijven, herbehereetar pista laburreko abiadura-patinatzailea (j. 1992).
- 2021 –
- Esther Bejarano, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zen azkenetako bat (j. 1924).
- Juan José Falla Sánchez, guatemalar genealogista eta historialaria (j. 1930).
- 2022 – Marcel Rémy, suitzar alpinista, 90 urte bete ondoren eskaladan jarraitzeagatik ezaguna (j. 1923).
- 2024 –
- Joe Engle, estatubatuar astronauta (j. 1932).
- Dimka Vladimirova, bulgariar abeslaria (j. 1935).
Jaiak eta urteurrenak
- Sehaska egutegiko izendegia: Axpe eta Izate.
Kanpo estekak
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
|
Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||