Diospróisiam
  | |
| Substaint cheimiceach | dúil cheimiceach |
|---|---|
| Diospróisiam sa tábla peiriadach | |
| Siombail cheimiceach | Dy |
| Uimhir adamhach | 66 |
| Mais adamhach | 162.5 |
| Peiriad, Grúpa | lantanóidigh peiread 6 |
| Airíonna fisiceacha | |
| Dlús | kg/m⁻³ |
| Leictridhiúltacht | 1.22 |
| Ga ianach | 1.07, 1.19, 0.91 agus 1.03 |
| Stair | |
| Aimsitheoir | Paul-Émile Lecoq de Boisbaudran |
| Fionnachtain | 1886 |
| Eapainm | getting (en)  |
 | |
Is é an diospróisiam dúil cheimiceach uimhir a 66, agus is é Dy an tsiombail a sheasann dó sna foirmlí ceimiceacha. Ceann de na tearcithreacha é, ós lantanóideach é. Miotal é a bhfuil loinnir gheal ann, ach ní féidir teacht air ach i gcomhdhúile sa dúlra. Tá sé bog insínte, agus is féidir é a ghearradh le scian agus a oibriú gan drithlí a dhéanamh.
Tá diospróisiam ar fáil i mianraí éagsúla, xéinitím mar shampla, ach is í an mhonaisít an fhoinse is tábhachtaí.
Tá an diospróisiam nádúrtha comhdhéanta as seacht n-iseatóp, mar atá: diospróisiam a 156 (0.06 % de dhiospróisiam an dúlra), diospróisiam a 158 (0.10 %), diospróisiam a 160 (2.34 %), diospróisiam a 161 (18.91 %), diospróisiam a 162 (25.51 %), diospróisiam a 163 (24.90 %), agus diospróisiam a 164 (28.18 %). Iseatóip chobhsaí iad seo, ach amháin an chéad cheann acu, nó tagann alfa-mheath air. Tá leathré chomh fada aige, áfach, is gur féidir dearmad a dhéanamh dá radaighníomhaíocht.
Ba é Paul Émile Lecoq de Boisbaudran ba luaithe a d'aithin gur dúil ar leith a bhí sa diospróisiam, thiar sa bhliain 1886, ach níor haonraíodh an chéad eiseamal den mhiotal seo ach sna 1950idí, nuair a tháinig na modhanna oibre nua-aimseartha ianmhalartaithe ar an bhfód.
Má fhágtar diospróisiam faoin aer, tiocfaidh brat ocsaíde air - Dy2O3. Imoibreoidh sé leis an uisce fosta, agus é ag déanamh hiodrocsaíd diospróisiam Dy(OH)3. Mar is léir ó na samplaí seo, is é +III an uimhir ocsaídiúcháin is dual don diospróisiam, agus mar sin, is féidir a rá gur lantanóideach tipiciúil é.
Úsáidtear diospróisiam i ngléasra léasair, i riailmhaidí na n-imoibreoirí núicléacha, i bhfoinsí radaíochta infridheirge, i ndáileogmhéadair (ionstraimí le dáileog radaíochta an duine a thomhas), agus ina lán feidhmeanna teicneolaíocha eile.
Naisc sheachtracha
