Бекарга бутт

Бекарга
Ор Ши Кх Ер ПӀ Шт КӀ
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30          
2024 шу

Бе́карга бутт — гӀалгӀай ханорга биълагӀа бутт. ВӀаший нийслу Апрелаца — юле ханорга а григоре ханорга а биълагӀача беттаца. Шийна чу 30 ди долча ворхӀ беттаех цаӀ ба Бекарга бутт. Лаьтта ГӀинбухен ахбура тӀа бӀаьстен шоллагӀа бутт ба, Лаьттан ЗӀилбухен ахбура тӀа — гуйрен шоллагӀа бутт ба (ГӀинбухен ахбура Ардара бетта эквивалент).

ЦӀи

Шера биълагӀча бетта цӀи гӀалгӀай меттала башх-башха йоалаяь хиннай хьалха дӀабаха́ча тайп-тайпарча тохкамхоша. Царна тӀа а товжаш хӀанзарча тохкамхоша шоашта хетачох нийсагӀа я аьнна массехк тайпара беттай цӀераш яр ГӀалгӀай Мехка дӀа-хьа яьржа лелаеш, вешта аьлча, массехк ханоргаш дар. Царех да, масала, Коазой Ӏийсас оттадаьр, ГӀалгӀай Ӏилман-тохкама институто оттадаьр, СелаӀад тептаро оттадаьр, Мерашканаькъан Султана оттадаьр[1]. 2022 шера ГӀалгӀайчен Мехкдаь распоряженеца официальни дӀачӀоагӀъяьй гӀалгӀай меттала беттай цӀераш[2], уж дукхагӀа вӀаший тарлуш я Мерашканаькъан Султана оттаяьча беттай цӀерашца. Мехка тайп-тайпара йолча организацештеи учрежденештеи хьийхад дӀачӀоагӀъяь йола беттай цӀераш лелае аьнна. Из бахьан долаш ГӀалгӀай Википеде а лаьрхӀад уж лелае.

Шу Автор ЦхьоалагӀча бетта цӀи Официальни тӀаэцар
2001 Коазой Ӏийса Тушол —
2018 «СелаӀад» тептар —
2021 ГӀалгӀай Ӏилман-тохкама институт Тушоли бутт —
2022 Мерашканаькъан Султан Бекарга бутт[3] —
2022 Бекарга бутт ✔

МаӀан

Бекарга бетта цӀи бекарг яхача оалхазарца ювзаенна я. Эрсий меттала «апрель» хьаяьннай лат: Aprīlis яхачох; цига цун маӀанаш да: «Афродитай бутт», «хьаделашбар», «маьлхо бӀохбешбар».

СедкъаӀилма

ХӀанзарча заман григоре ханоргах Бекарга бетта 18-гӀа ди кхаччалца малх «Чкъаьрий» яхача седкъарче чу латташ хул, Бекарга 18-гӀча дийнахьа денз — «Ка» яхача седкъарче чу[4][5].

Белгалдаккхар

  1. ↑ Мерешков, 2022.
  2. ↑ Единая форма наименований месяцев календаря на ингушском языке, 2022.
  3. ↑ Мерешков, 2022, оа. 10.
  4. ↑ Цхьан шера Малхо го боаккха 12 доацаш, 13 седкъарче гӀолла. Керда седкъарчий гона хьарак — «Змееносец»
  5. ↑ Климишин И. А. Календарь и хронология. Изд. 3. М., Наука, 1990. С. 41

Литература

  • Мерашканаькъан Султан. ГӀалгӀай халкъан ханорг: хаттара тархьарга : [рус.] = Ингушский народный календарь: к истории вопроса // Сердало : газет. — 2022. — № 4 (12531) (3 февраля). — С. 10—12.
  • Круглый год. Русский земледельческий календарь. — М: «Правда», 1989. ISBN 5-253-00598-6
  • Народный Месяцеслов. — М: «Современник», 1992. ISBN 5-270-01376-2

ТӀатовжамаш