ევროპის ჩემპიონთა თასი ხელბურთში

1956 წლის სექტემბერს ხელბურთის საერთაშორისო ფედერაცია მ თავის სტოკჰოლმის კონგრესზე განიხილა საფრანგეთის ხელბურთის ფედერაციის წინადადება ჩაეტარებინათ ევროპის ქვეყნების ჩემპიონთა თასი ვაჟთა გუნდებს შორის. წინადადება ერთხმად იქნა მიღებული და უკვე მომდევნო წლიდან ევროპის 12 ქვეყნის ჩემპიონი (ოფიციალურად ქალაქის ნაკრები) ჩაება თასის პირველ გათმაშებაში, რომლის გამარჯვებულისათვის პრიზი ფრანგულმა გაზეთმა ,,ეკიპმა’’ დააწესა. პრიზი გარდამავალია და გამარჯვებულს მხოლოდ მის კოპიას გადასცემენ (ასევეა ქალთა ტურნირშიც). ტურნირი ტარდება ოლიმპიური სისტემით. პირველ სამ გათმაშებაში გუნდები ერთხელ ხვდებიან ერთმანეთს. მეოთხე და მეხუთე გათმაშებებში - მეოთხედფინალიდან , ხოლო მეექვსე გათმაშებიდან ყველა ეტაპზე - ორ-ორჯერ. სტოკჰოლმშივე იქნა მიღებული გადაწყვეტილება რომ ფინალური მატჩი გაიმართებოდა პარიზში. 1966 წლამდე ფინალური მატჩების ორგანიზატორი იყო საფრანგეთის ხელბურთის ფედერაცია და მატჩები ტარდებოდა პარიზში (მხოლოდ 1965 წელს ჩატარდა ლიონში). 1967 წლიდან ამ მატჩების ორგანიზება თავის თავზე აიღო გერმანიის ხელბურთის ფედერაციამ და 1975 წლის ჩათვლით ჩაატარა 8 ფინალური მატჩი (7-ჯერ დორტმუნდში და ერთხელ, 1968 წელს, მაინის ფრანკფურტში). შემდეგი სამი წელი ფინალი ჩატარდა ბანია-ლუკაში, გერმანიის ქალაქ ზინდენფიგენში და მაგდენბურგში. მოყოლებული 1979 წლიდან ფინალი ორმატჩიანი გახდა. 1995 წლიდან ტურნირს სახელწოდება შეეცვლა და ეწოდა ევროპის ჩემპიონთა ლიგა.

ევროპის ჩემპიონთა თასის გათამაშებაში უთამაშიათ ქართულ გუნდებსაც. თბილისის ,,ბურევესტნიკმა მონაწილეობა მიიღო 1963 და 1965 წლების გათამაშებაში. 1963 წლის გათამაშებაში ,,ბურევესტნიკმა’’ პირველ ეტაპზე სტუმრად წააგო ლაიფციგის გუნდთნ (17-25) და ბრძოლას გამოეთიშა. 1965 წელს თბილისელებმა პირველ ეტაპზე ვროცლავის აზს დაამარცხეს (32-18). მეოთხედფინალში ,,ბურევესტნიკი’’ ზაგრების ,,მედვეშაკს’’ დაუპირისპირდა. პირველი მატჩი ზაგრებში თბილისელებმა 16-24 წააგეს. განმეორებით შეხვედრაში თბილისში მასპინძლებმა ზუსტად 8 ბურთის სხვაობით (21-13) გაიმარჯვეს. მსაჯის მიერ აგდებულმა მონეტამ კი გამარჯვება ზაგრებელებს მოუტანა. შემდეგი ქართული გუნდი, რომელიც ამ შეჯიბრებაში გამოდიოდა, თბილისის ,,შევარდენი’’ იყო. მან რვა გათამაშებაში მიიღო მონაწილეობა და 7-ჯერ პირველივე ეტაპზე დაამთავრა ბრძოლა. მხოლოდ 1996 წელს შეძლო ,,შევარდენმა’’ პირველი ეტაპის დაძლევა, დაამარცხა რა ესტონეთის ,,კერა’’ (25-23, 35-21), მაგრამ შემდგომ ეტაპზე თავად დამარცხდა ,,ბარსელონასთან’’ (18-40,20-30).

#	წელი	თასის მფლობელი	შედეგი	ფინალისტი
1	1957	პრაღა,  ჩეხოსლოვაკია, ჩეხეთი	21 - 13	ერებრუ,  შვედეთი
2	1959	,,რედბეგსლიდსი’’, გეტებორგი, შვედეთი	18 - 13	,,ფრიშაუფი’’ გიოპინგენი,  გერმანია
3	1960	,,ფრიშაუფი’’ გიოპინგენი,  გერმანია	18 - 13	,,ორხუსი’’  დანია
4	1962	,,ფრიშაუფი’’ გიოპინგენი,  გერმანია	13 - 11	,,პარტიზანი’’ ბელოვარი,  იუგოსლავია, ხორვატია
5	1963	,,დუკლა’’ პრაღა,  ჩეხოსლოვაკია, ჩეხეთი	15 - 13	,,დინამო’’ ბუქარესტი,  რუმინეთი
6	1965	,,დინამო’’ ბუქარესტი,  რუმინეთი	13 - 11	,,მედვეშაკი’’ ზაგრები,  იუგოსლავია, ხორვატია
7	1966	,,ლაიფციგი’’ ლაიფციგი,  გდრ, გერმანია	16 - 14	..ჰონვედი’’ ბუდაპეშტი,  უნგრეთი
8	1967	,,გუმერსბახი’’  გერმანია,	17 - 13	,,დუკლა’’ პრაღა , ჩეხოსლოვაკია, ჩეხეთი
9	1968	,,სტიაუა’’ ბუქარესტი,  რუმინეთი	13 - 11	,,დუკლა’’ პრაღა,  ჩეხოსლოვაკია, ჩეხეთი
10	1970	,,გუმერსბახი’’  გერმანია	14 - 11	,,დინამო’’ ბერლინი,  გდრ, გერმანია
11	1971	,,გუმერსბახი’’  გერმანია	17 - 16	,,სტიაუა’’ ბუქარესტი  რუმინეთი
12	1972	,,პარტიზანი’’ ბელოვარი,  იუგოსლავია, ხორვატია	19 - 14	,,გუმერსბახი’’  გერმანია
13	1973	მაი მოსკოვი,  სსრკ, რუსეთი	26 - 23	,,პარტიზანი’’ ბელოვარი,  იუგოსლავია, ხორვატია
14	1974	,,გუმერსბახი’’  გერმანია	19 - 17	მაი მოსკოვი,  სსრკ, რუსეთი
15	1975	,,ფორვერტსი’’ ოდერის ფრანკფურტი, გდრ, გერმანია	19 - 17	,,ბორაცი’’ ბანია-ლუკა,  იუგოსლავია, ბოსნის-ჰერცეგოვინა
16	1976	,,ბორაცი’’ ბანია-ლუკა,  იუგოსლავია, ბოსნია-ჰერცეგოვინა	17 - 15	,,ფრედერიცია’’  დანია
17	1977	,,სტიაუა’’ ბუქარესტი,  რუმინეთი	21 - 20	ცსკა მოსკოვი,  სსრკ, რუსეთი
18	1978	,,მაგდებურგი’’  გდრ, გერმანია	28 - 22	,,შლიონსკი’’ ვროცლავი,  პოლონეთი
19	1979	,,გროსვალშტადტი’’ აშაფენბურგი, გერმანია	14 - 10, 16 - 18	,,ემპორი’’ როსტოკი  გდრ, გერმანია]]
20	1980	,,გროსვალშტადტი’’ აშაფებურგი,  გერმანია	21 - 12, + : -	,,ვალური’’ რეიკიავიკი,  ისლანდია
21	1981	,,მაგდებურგი’’  გდრ, გერმანია	23 - 25, 29 - 18	,,სლოვანი’’ ლუბლიანა,  იუგოსლავია, სლოვენია
22	1982	,,ჰონვედი’’ ბუდაპეშტი,  უნგრეთი	25 - 16, 18 - 24	,,სენტ-ომარი’’ სენტ-გალენი,  შვეიცარია
23	1983	,,გუმერსბახი’’  გერმანია	13 - 14, 19-15	ცსკა მოსკოვი,  სსრკ, რუსეთი
24	1984	,,დუკლა’’  ჩეხოსლოვაკია, ჩეხეთი	21 - 17, 17-21 (4-2 პენ)	,,მეტალოპლასტიკა’’ შაბაცი,  იუგოსლავია, სერბეთი
25	1985	,,მეტალოპლასტიკა’’ შაბაცი,  იუგოსლავია, სერბეთი	19 - 12, 30 - 20	,,ატლეტიკო’’ მადრიდი,  ესპანეთი
26	1986	,,მეტალოპლასტიკა’’ შაბაცი,  იუგოსლავია, სერბეთი	29 - 24, 30 - 23	,,გდანსკი’’  პოლონეთი
27	1987	სკა მინსკი,  სსრკ, ბელორუსი	32 - 24, 25 - 30	,,გდანსკი’’  პოლონეთი
28	1988	ცსკა მოსკოვი,  სსრკ,რუსეთი	18 - 15, 21 - 18	ტუსემ ესენი,  გერმანია
29	1989	სკა მინსკი,  სსრკ, ბელორუსი	30 - 24, 37 - 23	,,სტუიაუა’’ ბუქარესტი,  რუმინეთი
30	1990	სკა მინსკი,  სსრკ, ბელორუსი	26 - 21, 29 - 27	,,ბარსელონა’’  ესპანეთი
31	1991	,,ბარსელონა’’  ესპანეთი	23 - 21, 20 - 17	,,პროლეტარი’’ ზრენიანინი  იუგოსლავია, სერბეთი
32	1992	,,ზაგრები’’  ხორვატია	22 - 20, 28 - 18	,,კანტაბრია’’ სანტანდერი  ესპანეთი
33	1993	,,ზაგრები’’  ხორვატია	22 - 17, 18 - 22	,,ვალაუ’’  გერმანია
34	1994	,,კანტაბრია’’ სანტანდერი,  ესპანეთი	22 - 22, 23 - 21	,,ბრაგა’’  პორტუგალია
35	1995	,,ბიდასოა’’ ირუნი,  ესპანეთი	30 - 20, 26 - 27	,,ზაგრები’’  ხორვატია
36	1996	,,ბარსელონა’’  ესპანეთი	23 - 15, 30 - 23	,,ბიდასოა’’ ირუნი,  ესპანეთი
37	1997	,,ბარსელონა’’  ესპანეთი	31 - 22, 23 - 23	,,ზაგრები’’  ხორვატია
38	1998	,,ბარსელონა’’  ესპანეთი	28 - 18, 28 - 22	,,ზაგრები’’  ხორვატია
39	1999	,,ბარსელონა’’  ესპანეთი	22 - 22, 29 - 18	,,ზაგრები’’  ხორვატია
40	2000	,,ბარსელონა’’  ესპანეთი	25 - 28, 29 - 24	,,კილი’’  გერმანია
41	2001	,,პორტლენდ სან-ანტონიო’’ პამპლონა,  ესპანეთი	30 - 24, 25 - 22	,,ბარსელონა’’  ესპანეთი
42	2002	,,მაგდებურგი’’  გერმანია	23 - 21, 30 - 25	,,ფოტექსი’’ ვეშპრემი  უნგრეთი
43	2003	,,მონპელიე’’  საფრანგეთი	19 - 27, 31 - 19	,,პორტლენდ სან-ანტონიო’’ პამპლონა,  ესპანეთი
44	2004	,,პივოვარნა ლაშკო’’ ცელე,  სლოვენია	34 - 28, 30 - 28	,,ფლანსბურგ-ჰანდევიტი’’  გერმანია
45	2005	,,ბარსელონა’’  ესპანეთი	27 - 28, 29 - 27	,,სიუდად რეალი’’  ესპანეთი
46	2006	,,სიუდად -რეალი’’  ესპანეთი	25 - 19, 37 - 28	,,პორტლენდ სან-ანტონიო’’ პამპლონა,  ესპანეთი
47	2007	,,კილი’’  გერმანია	28 - 28, 29 - 27	,,ფლანსბურგ-ჰანდევიტი’’  გერმანია
48	2008	,,სიუდად-რეალი’’  ესპანეთი	27 - 29, 31 - 25	,,კილი’’  გერმანია
49	2009	,,სიუდად-რეალი’’  ესპანეთი	34 - 39, 33 - 27	,,კილი’’  გერმანია
50	2010	,,კილი’’  გერმანია	36 - 34	,,ბარსელონა’’  ესპანეთი
51	2011	,,ბარსელონა’’  ესპანეთი	27 - 24	,,სიუდად-რეალი’’  ესპანეთი
52	2012	,,კილი  გერმანია	26 - 21	,,ატლეტიკო მადრიდი  ესპანეთი
53	2013	,,ჰამბურგი  გერმანია	30 - 29	,,ბარსელონა  ესპანეთი
54	2014	,,ფლენსბურგი  გერმანია	30 - 28	,,კილი  გერმანია

	ფინალი			ნახევარფინალში დამარცხებულები
	გამარჯვებული		მეორე ადგილი	მესამე ადგილი
2014-2015	ბარსელონა  ესპანეთი	28–23	ვესპრემი  უნგრეთი	კიელცე  პოლონეთი	კილი  გერმანია
2015–16	კიელცე  პოლონეთი	39–38 (პენ.)	ვესპრემი  უნგრეთი	პარი სენ ჟერმენი  საფრანგეთი	კილი  გერმანია
2016–17	ვარდარ  ჩრდილოეთი მაკედონია	24–23	პარი სენ ჟერმენი  საფრანგეთი	ვესპრემი  უნგრეთი	ბარსელონა  ესპანეთი
2017–18	მონპლეი  საფრანგეთი	32–26	ნანტი  საფრანგეთი	პარი სენ ჟერმენი  საფრანგეთი	ვარდარ  ჩრდილოეთი მაკედონია
2018–19	ვარდარ  ჩრდილოეთი მაკედონია	27–24	ტელეკომ ვესპრემი  უნგრეთი	ბარსელონა  ესპანეთი	კიელცე  პოლონეთი
2019–20	კილი  გერმანია	33–28	ბარსელონა  ესპანეთი	პარი სენ ჟერმენი  საფრანგეთი	ტელეკომ ვესპრემი  უნგრეთი
2020–21	ბარსელონა  ესპანეთი	36–23	ოლბორგი  დანია	პარი სენ ჟერმენი  საფრანგეთი	ნანტი  საფრანგეთი
2021–22	ბარსელონა  ესპანეთი	37–35 (პენ.)	კიელცე  პოლონეთი	კილი  გერმანია	ტელეკომ ვესპრემი  უნგრეთი
2022–23	მაგდებურგი  გერმანია	30–29	კიელცე  პოლონეთი	ბარსელონა  ესპანეთი	პარი სენ ჟერმენი  საფრანგეთი

1960 წლის კონგრესზე ხელბურთის საერთაშორისო ფედერაციამ მიიღო ბრატისლავის ჟურნალ ,,სტარტის’’ და ჩეხოსლოვაკიის ხელბურთის ფედერაციის წინადადება ჩაეტარებინა ანალოგიური ტურნირი ქალთა გუნდებს შორის. პრიზი, 22 კილოგრამიანი და 80 სანტიმეტრის სიმაღლის ლარნაკი დამზადებული იქნა ჩეხი ბროლის ოსტატების მიერ ქალაქ ჟელეზნი ბროდიდან. პირველი ტურნირი უკვე მომდევნო, 1961, წელს გაიმართა და რუმინელი ქალების გამარჯვებით დასრულდა.

#	წელი	თასის მფლობელი	შედეგი	ფინალისტი
1	1961	,,შტიინცა’’ ბუქარესტი,  რუმინეთი	8 - 1, 5 - 4	,,დინამო’’ პრაღა,  ჩეხოსლოვაკია, ჩეხეთი
2	1962	,,სპარტაკი’’ პრაღა,  ჩეხოსლოვაკია, ჩეხეთი	2 - 3, 9 - 4	ოფკ ბელგრადი,  იუგოსლავია, სერბეთი
3	1963	,,ტრუდი’’ მოსკოვი,  სსრკ, რუსეთი	11 - 8	,,ფრედრიკსბერგი’’ კოპენჰაგენი,  დანია
4	1964	,,რაპიდი’’ ბუქარესტი,  რუმინეთი	14 - 13	,,კოპენჰაგენი’’  დანია
5	1965	,,კოპენჰაგენი’’  დანია	14 - 6, 7 - 10	,,სპარტაკუსი’’ ბუდაპეშტი,  უნგრეთი
6	1966	,,ლაიფციგი’’  გდრ, გერმანია	7 - 6, 10 - 5	,,კოპენჰაგენი’’  დანია
7	1967	,,ჟალგირისი’’ კაუნასი,  სსრკ, ლიტვა	8 - 7	,,ლაიფციგი’’  გდრ, გერმანია
8	1968	,,ჟალგირისი’’ კაუნასი, სსრკ, ლიტვა	13 - 11	,,ემპორი’’ როსტოკი,  გდრ, გერმანია
9	1970	,,სპარტაკი’’ კიევი,  სსრკ, უკრაინა	9 - 7	,,ლაიფციგი’’  გდრ,გერმანია
10	1971	,,სპარტაკი’’ კიევი, სსრკ, უკრაინა	11 - 9	,,ფერენცვაროში’’ ბუდაპეშტი,  უნგრეთი
11	1972	,,სპარტაკი’’ კიევი,  სსრკ,უკრაინა	12 - 8	,,ლაიფციგი’’  გდრ, გერმანია
12	1973	,,სპარტაკი’’ კიევი,  სსრკ,უკრაინა	17 - 8	უნივერსიტატია’’ ტიმიშოარა,  რუმინეთი
13	1974	,,ლაიფციგი’’  გდრ, გერმანია	12 - 10	,,სპარტაკი’’ კიევი, სსრკ, უკრაინა
14	1975	,,სპარტაკი’’ კიევი,  სსრკ, უკრაინა	14 - 10	,,ლოკომოტივი’’ ზაგრები,  იუგოსლავია, ხორვატია
15	1976	,,რადნიჩკი’’ ბელგრადი,  იუგოსლავია, სერბეთი	22 - 12	,,მორა სვიფტი’’ როერმონდი,  ნიდერლანდები
16	1977	,,სპარტაკი’’ კიევი,  სსრკ, უკრაინა	15 - 7	,,ლაიფციგი  გდრ, გერმანია
17	1978	,,ბერლინი’’  გდრ,გერმანია	19 - 14	,,ვაშაში’’ ბუდაპეშტი,  უნგრეთი
18	1979	,,სპარტაკი’’ კიევი, სსრკ, უკრაინა	13 - 17, 14 - 9	,,ვაშაში’’ ბუდაპეშტი  უნგრეთი
19	1980	,,რადნიჩკი’’ ბელგრადი,  იუგოსლავია ,სერბეთი	23 - 10, 22 - 19	,,ინტერი’’ ბრატისლავა,  ჩეხეთი, სლოვაკეთი
20	1981	,,სპარტაკი’’ კიევი,  სსრკ, უკრაინა	22 - 13, 17 - 13	,,რადნიჩკი’’ ბელგრადი,  იუგოსლავია, სერბეთი
21	1982	,,ვაშაში’’ ბუქარესტი,  უნგრეთი	21 - 14, 29 - 18	,,რადნიჩკი’’ ბელგრადი,  იუგოსლავია,სერბეთი
22	1983	,,სპარტაკი’’ კიევი, სსრკ, უკრაინა	19 - 23, 25 - 17	,,რადნიჩკი’’ ბელგრადი,  იუგოსლავია, სერბეთი
23	1984	,,რადნიჩკი’’ ბელგრადი,  იუგოსლავია, სერბეთი	22 - 16, 20 - 19	,,ლევერკუზენი’’  გერმანია
24	1985	,,სპარტაკი’’ კიევი,  სსრკ, უკრაინა	23 - 16, 18 - 15	,,რადნიჩკი’’ ბელგრადი,  იუგოსლავია, სერბეთი
25	1986	,,სპარტაკი’’ კიევი, სსრკ, უკრაინა	29 - 23, 23 - 22	,,შტიინცა’’ ბუქარესტი, რუმინეთი
26	1987	,,სპარტაკი’’ კიევი, სსრკ, უკრაინა	25 - 17, 25 - 20	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი, ავსტრია
27	1988	,,სპარტაკი’’ კიევი, სსრკ,უკრაინა	16 - 14, 17 - 17	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი,  ავსტრია
28	1989	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი, ავსტრია	16 - 14, 21 - 19	,,სპარტაკი’’ კიევი,  სსრკ, უკრაინა
29	1990	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი, ავსტრია	29 - 24, 30 - 26	,,შტიინცა’’ ბუქარესტი, რუმინეთი
30	1991	,,ლიუტზელინდენი’’  გერმანია	21 - 15, 22 - 25	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი,  ავსტრია
31	1992	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი, ავსტრია	15 - 14, 19 - 18	,,ყუბანი’’ კრასნოდარი  რუსეთი
32	1993	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი, ავსტრია	17 - 14, 23 - 11	,,ვაშაში’’ ბუდაპეშტი,  უნგრეთი
33	1994	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი, ავსტრია	20 - 18, 25 - 21	,,ვაშაში’’ ბუდაპეშტი, უნგრეთი
34	1995	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი, ავსტრია	14 - 17, 26 - 19	,,პოდრავკა’’ კოპრივნიცა, ხორვატია
35	1996	,,პოდრავკა’’ კოპრივნიცა,  ხორვატია	13 - 17, 25 - 20	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი, ავსტრია
36	1997	,,ვალენსია’’  ესპანეთი	35 - 26, 23 - 24	,,ვიბორგი’’  დანია
37	1998	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი, ავსტრია	28 - 21, 28 - 26	,,ვალენსია’’  ესპანეთი
38	1999	,,დუნაფერერი’’ დუნაივაროში, უნგრეთი	25 - 23, 26 - 26	,,კრიმი’’ ლუბლიანა,  სლოვაკეთი
39	2000	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი, ავსტრია	32 - 23, 20 - 22	,,კომეტალი’’ სკოპლე,  ჩრდ. მაკედონია
40	2001	,,კრიმი’’ ლუბლიანა,  სლოვაკეთი	22 - 22, 25 - 19	,,ვიბორგი’’  დანია
41	2002	,,კომეტალი’’ სკოპლე,  ჩრდ. მაკედონია	25 - 27, 26 - 22	,,ფერენცვაროში’’ ბუდაპეშტი,  უნგრეთი
42	2003	,,კრიმი’’ ლუბლიანა,  სლოვაკეთი	27 - 30, 36 - 28	,,ვალენსია’’  ესპანეთი
43	2004	,,სლაგელსე’’  დანია	25 - 24, 36 - 32	,,კრიმი’’ ლუბლიანა, სლოვაკეთი
44	2005	,,სლაგელსე’’  დანია	27 - 23, 27 - 20	,,კომეტალი’’ სკოპლე,  ჩრდ. მაკედონია
45	2006	,,ვიბორგი’’  დანია	24 - 22, 20 - 21	,,კრიმი’’ ლუბლიანა,  სლოვაკეთი
46	2007	,,სლაგელსე’’  დანია	29 - 29, 32 - 24	,,ლადა’’ ტოლიატი,  რუსეთი
47	2008	,,ზვეზდა’’ ზვენიგოროდი  რუსეთი	25 - 24, 31 - 19	,,ჰიპო’’ სანქტ-პიოლტენი, ავსტრია
48	2009	,,ვიბორგი’’  დანია	24 - 26, 26 - 23	,,დიორი’’  უნგრეთი
49	2010	,,ვიბორგი’’  დანია	28 - 21, 31 - 30	,,რიმინკუ-ვილჩა’’  რუმინეთი
50	2011	,,ლარვიკი’’  ნორვეგია	23 - 21, 24 - 25	,,იტჩაკო’’ ესტელია  ესპანეთი
51	2012	,,ბუდნიჩნოსტი პოდგორიცა მონტენეგრო	27 - 29, 27 - 25	,,დიორ ეტო დიორი უნგრეთი

შენიშვნა: გუნდებს რომლებსაც უწერიათ ორი ქვეყანა (მაგ. იუგოსლავია, ხორვატია), პირველი ნიშნავს იმ ქვეყანას რომელსაც წარმოადგენდა გუნდი მოცემულ წელს, ხოლო მეორე - ქვეყანას რომელასაც გუნდი წარმოადგენს დღევანდელ დღეს

• სპორტის ენციკლოპედია. თბილისი. 2006
• Гандбол. Справочник. Москва. изд. ,,ФиС’’ 1982

• ევროპის ფედერაციის ოფიციალური საიტი
• მსოფლიო ფედერაციის ოფიციალური საიტი
• საქართველოში ხელბურთის საიტი დაარქივებული 2012-01-19 საიტზე Wayback Machine.