საათის ისრის მოძრაობის მიმართულებით ზემოდან: ამერიკელი სამხედროეი უდეი და ქუსეი ჰუსეინების სამალავთან; მეომბოხეები ჩრდილოეთ ერაყში; ერაყელი მეამბოხეები ისვრიან MANPADS-ს; სადამ ჰუსეინის ქანდაკების ჩამოგდება ფირდოს მოედანზე
შეჭრის ძალები (2003 წელი) 309 000 სამხედრო : 192 000 სამხედრო[16] : 45 000 სამხედრო : 2 000 სამხედრო : 194 სამხედრო პეშმერგა: 70 000 სამხედრო
კოალიციის ძალები (2004–2009 წლები) 176 000 სამხედრო პიკში :8 495 სამხედრო[17] აშშ-ის ძალები ერაყში (2010–2011 წლები) 112 000 სამხედრო აქტივაციისას უსაფრთხოების კონტრაქტორები დაახლოებით 6 000–7 000[18] ერაყის უსაფრთხოების ძალები 805 269 პერსონალი (სამხედროები და პარამილიტარისტები: 578 269 და[19] პოლიციელები: 227 000) გამოღვძების პარტიზანები ≈103 000 მებრძოლი (2008 წელისათვის)[20] ერაყის ქურთისტანი ≈400 000 სამხედრო (ქურთული სასაზღვრო გვარდია: 30 000 სამხედრო და[21]პეშმერგა 375 000 სამხედრო)
ერაყის შეიარაღებული ძალები: 375 000 სამხედრო (დაშლილი იქნა 2003 წელს) ერაყის სპეციალური რესპუბლიკური გვარდია: 12 000 სამხედრო ერაყის რესპუბლიკური გვარდია: 70 000–75 000 სამხედრო ფედაიენ სადამი: 30 000 სამხედრო
სუნიტი მეამბოხეები ≈70 000 მებრძოლი (2007 წლისათვის)[22] ალ-კაიდა ≈1 300 მებრძოლი (2006 წლისათვის)[23] ერაყის ისლამური სახელმწიფო ≈1 000 მებრძოლი (2008 წლისათვის) ნაკაშბადის ორდენის ლაშქარი ≈500–1 000 მებრძოლი (2007 წლისათვის)
დანაკარგები
ირაყის უსაფრთხოების ძალები (სადამის შემდეგ)
მოკლული: 17 690[24] დაჭრილი: 40 000+[25] კოალიციის ძალები მოკლული: 4 815[26][27] (4 496 აშშ[28] 179 დიდი ბრიტანეთი[29] 3 საქართველო[30] 136 სხვები)[26] დაკარგულები ან ტყვედ ჩავარდნილები (აშშ): 17 (9 გარდაიცვალა ტყვეობაში, 8 გადარჩენილი იქნა)[31] დაჭრილი: 32 776+ (32 252 ამერიკელი,[28] 315 ბრიტანელი, 212+ სხვა[32])[33][34][35][36]დაშავებული, დაავადებული და სხვა: 51 139 (47 541 აშშ,[37] 3 598 დიდი ბრიტანეთი)[33][35][36] კონტრაქტორები მოკლული: 1 554[38][39] დაჭრილი და დაშავებული: 43 880[38][39] გამოღვიძების საბჭო მოკლული: 1 002+[40] დაჭრილი: 500+ (2007 წელს),[41] 828 (2008 წელს)[42]სულ მოკლილი: 25 285 (+12 000 მოკლული პოლიციელი 2003-2005 წლებში) სულ დაჭრილი დაშავებული და დაავადებული 172 123+
მოკლული ერაყელი მებრძოლები (2003 წლის შეჭრის პერიოდი): 5 388–10 800[43][44][45] მეამბოხეები (სადამის შემდეგ) მოკლული: 26 544 (2003–2011 წლებში)[46] (4 000 მოკლული უცხოელი 2006 წლის სექტემბრისთვის)[47] დატყვევებულები: 12 000[48] 119 752 დაკავებული მეამბოხე (2003-2007 წლებში)[49] სულ გარდაცვლილი: 31 608–37 344
სავარაუდო გარდაცვალებები: ლანცეტის კვლევა** (2003-2006 წლები): 654 965[50][51] ერაყის საუჯახო ჯანდაცვის კვლევა*** (2003-2006 წლები): 151 000[52] PLOS-ის სამედიცინო კვლევა**: (2003-2011 წლები): 405 000, დამატებით 55 000 გამორჩენილი გარდაცვალება ემიგრაციის შედეგად[53] Documented deaths from violence: ერაყის ცხედრების დათვლის პროექტი (2003-2011 წლები): 103 160–113 728 სამოქალაქო გარდაცვალება[54] და 12 438 ახალი გარდაცვალება ერაყის ომის დოკუმენტების გაჟონვიდან[55] Associated Press(2003-2009 წლები): 110 600[56]
* მოიცავს „დაშავებულებს, დაავადებულებს ან სხვა სამედიცინო მდგომარეობის მქონე პირებს“: მოითხოვდა საჰაერო ტრანსპორტირებას. დიდი ბრიტანეთის რიცხვები მოიცავდა „აროდრომით ევაკუაციებს“. **სრული სიკვდილიანობა: შედის ყველა დამატებითი გარდაცვალება უკანონობის, განადგურებული ინფრასტრუქტურის, ცუდი ჯანდაცვისა და სხვა ფაქტორებისაგან ***მხოლოდ ძალადობრივი გარდაცვალებები – არ ითვლის გარდაცვალებებს უკანონობის, განადგურებული ინფრასტრუქტურის, ცუდი ჯანდაცვისა და სხვა ფაქტორებისაგან.
ერაყის ომი[კომ 1] — ომი რომელიც დაიწყო 2003 წელს მულტი ნაციონალური კოალიციის ერაყში შეჭრით, აშშ-ის ხელმძღვანელობით სადამ ჰუსეინის ძალაუფლებიდან ჩამოგდების მიზნით. კონფლიქტი გაგრძელდა ათწლეულის ბოლომდე, მას შემდეგ რაც ერაყელი მეამბოხეები შეეწინააღმდეგნენ კოალიციის ოკუპაციის ძალებს და ერაყის ახალ შიიტურ მთავრობას.[57] კონფლიქტის, პირველ სამ-ოთხ წელში დაახლოებით 151 000-600 000 ერაყელი დაშავდა ან გარდაიცვალა. აშშ-მ ძალები ერაყიდან ოფიციალურად 2011 წელს გამოიყვანა, თუმცა სირიის სამოქალაქო ომის და ისლამური სახელმწიფოს გაფართოების შემდეგ, 2014 წელს ბარაკ ობამას ადმინისტრაციამ შეიარაღებული ძალების ერაყში დაბრუნების გადაწყვეტილება მიიღეს. ბევრი ყოფილი სამხედრო აიყვანეს როგორც თავდაცვის კონტრაქტორები და პირადი სამხედრო კომპანიები.[58][59] აშშ 2014 წელს ერაყში დაბრუნდა როგორც ახალი კოალიციის მეთაური. 2003 წელს ერაყში შეჭრა განხორციელდა როგორც ჯორჯ ბუშის ადმინისტრაციის ტერორზე ომის ნაწილილი 11 სექტემბრის ტერაქტების შემდეგ.[60]
2002 წლის ოქტომბერში, აშშ-ის კონგრესმაპრეზიდენტჯორჯ უოლკერ ბუშს მისცა უფლება გამოეყენებინა სამხედრო ძალა ერაყის წინააღმდეგ, თუ ის ასე გადაწყვეტდა.[61] ერაყის ომი დაიწყო 2003 წლის 20 მარტს,[62] როდესას აშშ-მ, დიდმა ბრიტანეთმა და კოალიციის სხვა მოკავშირეებმა დაიწყეს დაბომბვების კამპანია „შოკი და შიში“. ერაყის შეიარაღებული ძალები მალევე დამარცხდნენ და კოალიციის ძალებმა სრულიად ერაყის ოკუპაცია მოახერხეს. 2003 წლის ერაყში შეჭრას მოჰყვა ბაათისტური მთავრობის დაცემა, ოპერაცია წითელი განთიადისასსადამ ჰუსეინის დაპატიმრება და 2006 წელს მისი სიკვდილით დასჯა. სადამ ჰუსიეინის მიერ დატოვებულ პოლიტიკური ძალაუფლების ვაკუუმს და კოალიციის დროებითი მმართველობის არაეფექტურობამ გამოიწვია ერაყის 2006-2007 წლების სამოქალაქო ომი, სადაც ერთმანეთს ებრძოდნენ შიიტური, სუნიტური დაჯგუფებები და კოალიციის ძალები. ბევრ ძალადობრივი მეამბოხეების დაჯგუფებებს მხარს უჭერდნენ ირანი და ალ-კაიდა. აშშ-მ სამოქალქო ომის წამოწყებას უპასუხა 170 000 სამხედრო ერაყში გადაყვანით 2007 წელს.[63] სამხედროების რაოდენობის გაზრდამ გაზარდა ერაყის მთავრობის და შეიარაღებული ძალების მიერ კონტროლი და ბევრი ჯორჯ უოლკერ ბუშის ამ გადაწყვეტილებას დიდ წარმატებად მიიჩნევდა.[64]აშშ-ის სამხედროების მიერ ერაყის დატოვება დაიწყო ბარაკ ობამას პრეზიდენტობისას. აშშ-ის შეიარაღებულმა ძალებმა ერაყი ფორმალურად 2011 წლის დეკემბერში დატოვეს.[65]
კომენტარი
↑კონფლიქტი ასევე ცნობილია როგორც ომი ერაყში, ერაყის ოკუპაცია, სპარსეთის ყურის მეორე ომი, სპარსეთის ყურის ომი II. 2003 წლიდან 2010 წლამდე მოიხსენიებდნენ როგორც ეპერაცია ერაყის თავისუფლებას და აშშ-ის შეიარაღებულ ძალებში ცნობილი იყო როგორც ოპერაცია ახალი განთიადი2010-2011 წლებში.
სქოლიო
↑Michael Petrou (9 September 2011). „The decline of al-Qaeda“. Maclean's. ციტატა: „George W. Bush gambled on surging thousands more troops to the embattled country. It paid off. Al-Qaeda in Iraq is now a diminished force without territory.“
↑Spencer C. Tucker (14 December 2015). U.S. Conflicts in the 21st Century: Afghanistan War, Iraq War, and the War on Terror. ISBN978-1440838798. „Al Qaeda in Iraq was decimated by the end of the Iraq War in 2011“
↑Regering. (12 January 2010) Rapport Commissie-Davids. rijksoverheid.nl. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 დეკემბერი 2017. ციტირების თარიღი: 26 February 2017.
↑Elaheh Rostami-Povey, Iran's Influence: A Religious-Political State and Society in Its Region, pp. 130–154, Zed Books Ltd, 2010.
↑185 დიალაში 2007 წლის ინვისიდან 2007 წლის დეკემბრამდე,[24] 4 აბდულ სატარ აბუ რიშას მკველობისას, 2007 წლის 12 ნოემბრიდან 25 ნოემბრამდე 25 2007 წლის 12 ნოემბერს,[25]დაარქივებული 2013-05-14 საიტზე Wayback Machine. 528 2008 წელს,[26]დაარქივებული 10 December 2016 საიტზე Wayback Machine. 27 2009 წლის 2 იანვარს,[27] 13 2009 წლის 23 ნოემბერს,Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 29 April 2011. ციტირების თარიღი: 14 February 2011. 15 in December 2009,[28] 100+ 2001 წლის აპრილიდან ივნისამდე,[29][30] 52 on 18 July 2010,[31][32]total of 1,002+ dead დაარქივებული 18 April 2009 საიტზე Wayback Machine.
↑597 killed in 2003,[34], 23,984 killed from 2004 through 2009 (with the exceptions of May 2004 and March 2009),[35] 652 killed in May 2004,[36] 45 killed in March 2009,[37]დაარქივებული 2009-09-03 საიტზე Wayback Machine. 676 killed in 2010,[38] and 590 killed in 2011,[39] thus giving a total of 26,544 dead
↑Gielink, Dirk (2007). „No Contractors on the Battlefield: The Dutch Military's Reluctance to Outsource“, რედ. Thomas Jäger, Gerhard Kümmel: Private Military and Security Companies: Chances, Problems, Pitfalls and Prospects. VS Verlag, გვ. 149. ISBN978-3-531-14901-1.