ლეონი (ესპანეთი)

მუნიციპალიტეტი
ლეონი
ესპ. León
დროშა გერბი

ქვეყანა ესპანეთის დროშა ესპანეთი
ავტონომიური გაერთიანება კასტილია და ლეონი
პროვინცია ლეონის პროვინცია
კოორდინატები 42°35′56″ ჩ. გ. 5°34′01″ დ. გ. / 42.59889° ჩ. გ. 5.56694° დ. გ. / 42.59889; -5.56694
მმართველი José Antonio Diez Díaz[1]
დაარსდა ძვ. წ. 29
ფართობი 39.03 კვადრატული კილომეტრი
ცენტრის სიმაღლე 837±1 მეტრი
მოსახლეობა 122 243 (2024)[2]
სასაათო სარტყელი UTC+1
სატელეფონო კოდი 987
საფოსტო ინდექსი 24001–24010
საავტომობილო კოდი LE
ოფიციალური საიტი https://www.aytoleon.es/
ლეონი (ესპანეთი) — ესპანეთი
ლეონი (ესპანეთი)
ლეონი (ესპანეთი) — ლეონის პროვინცია
ლეონი (ესპანეთი)

ლეონი (ესპ. León) — ქალაქი და მუნიციპალიტეტი ესპანეთში. კასტილია და ლეონის ავტონომიურ გაერთიანების ლეონის პროვინციის დედაქალაქი. მისი მოსახლეობა შეადგენს 124,303 ადამიანს (2019 წლის მონაცემებით),[3] ამ მონაცემით პროვინციაში ყველაზე დიდი მუნიციპალიტეტია. მეტროპოლიტენის არეალის მოსახლეობა დაახლოებით 200 000 ადამიანს ითვლის.[4]

დაარსდა როგორც სამხედრო ბანაკი Legio VI Victrix დაახლოებით ძვ. წ. 29 წელს. მისი, როგორც საბანაკე ქალაქის სტატუსი განმტკიცდა Legio VII Gemina-ს საბოლოო დასახლებით 74 წლიდან. ნაწილობრივი დაცარიელების შემდეგ, რაც ომაიანების მიერ ნახევარკუნძულის დაპყრობას მოჰყვა, 910 წელს დაიწყო მისი ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ისტორიული პერიოდი, როდესაც ის გახდა ლეონის სამეფოს დედაქალაქი, რომელმაც აქტიური მონაწილეობა მიიღო რეკონკისტაში მავრების წინააღმდეგ და შუა საუკუნეების ესპანეთის ერთ-ერთ ფუძემდებელ სამეფოდ იქცა.

1188 წელს ქალაქმა უმასპინძლა ევროპის ისტორიაში პირველ პარლამენტს ალფონსო IX-ის მმართველობის დროს. სწორედ ამიტომ 2010 წელს პროფესორმა ჯონ კინმა, ესპანეთის მეფემ და კასტილიისა და ლეონის მთავრობამ ქალაქი აღიარეს „პარლამენტარიზმის აკვნად“. შესაბამისად, ლეონის დეკრეტები იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის რეესტრში შეიტანეს 2013 წელს.[5] ქალაქის მნიშვნელობის შემცირება დაიწყო ადრეულ შუა საუკუნეებში, ნაწილობრივ დამოუკიდებლობის დაკარგვის გამო, რაც ლეონის სამეფოს კასტილიის სამეფოსთან გაერთიანებას მოჰყვა და 1301 წელს დასრულდა.

ადრეული თანამედროვე ეპოქის სტაგნაციის პერიოდის შემდეგ, ის იყო ერთ-ერთი პირველი ქალაქი, სადაც აჯანყება მოხდა ესპანეთის დამოუკიდებლობის ომში, და რამდენიმე წლის შემდეგ, 1833 წელს მიიღო პროვინციის დედაქალაქის სტატუსი. XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნეში მნიშვნელოვნად დაჩქარდა ურბანული გაფართოების ტემპი, როდესაც ქალაქი ჩრდილო-დასავლეთის მნიშვნელოვან საკომუნიკაციო ცენტრად იქცა ნახშირის მოპოვების ინდუსტრიის აღმავლობისა და რკინიგზის გაყვანის წყალობით.

ლეონის ისტორიული და არქიტექტურული მემკვიდრეობა, ისევე როგორც მრავალი ფესტივალი წლის განმავლობაში და მისი მდებარეობა წმინდა იაკობის გზის ფრანგულ მონაკვეთზე, რომელიც UNESCO-ს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლადაა აღიარებული, მას როგორც ადგილობრივი, ისე საერთაშორისო ტურიზმის დანიშნულების ადგილად აქცევს. ქალაქის ყველაზე გამორჩეული ისტორიული შენობებია საკათედრო ტაძარი, ფრანგული სტილის კლასიკური გოთური არქიტექტურის ერთ-ერთი საუკეთესო ნიმუში ესპანეთში, სან-ისიდოროს ბაზილიკა, ესპანეთის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი რომანული ეკლესია და ლეონის შუასაუკუნეების მონარქების განსასვენებელი, სან-მარკოსის მონასტერი, პლატერესკული და რენესანსული ესპანური არქიტექტურის ნიმუში და ბოტინესის სახლი, არქიტექტორ ანტონიო გაუდის მოდერნისტული ქმნილება. თანამედროვე არქიტექტურის ნიმუშია ქალაქის თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი.

ისტორია

რომაული პერიოდი

ლეონი დაარსდა ძვ. წ. I საუკუნეში რომაული ლეგიონის Legio VI Victrix-ის მიერ,[6] რომელიც მსახურობდა კეისარ ოქტავიანე ავგუსტუსის დროს კანტაბრიის ომების პერიოდში (ძვ .წ. 29-19 წწ.), ჰისპანიის რომაული დაპყრობის საბოლოო ეტაპზე. ახ. წ. 74 წელს, Legio VII Gemina, რომელიც გალბამ ჰისპანიელებისგან შეკრიბა 69 წელს, მუდმივ სამხედრო ბანაკად გადაკეთდა, რაც გახდა ქალაქის დასაბამი.[6] მისი თანამედროვე სახელი, ლეონი, წარმოდგება ქალაქის ლათინური სახელიდან Castra Legionis.[7] რომაელებმა დააარსეს ქალაქი ჩრდილო-დასავლეთ ჰისპანიის ახლად დაპყრობილი ტერიტორიების ასტურებისა და კანტაბრებისგან დასაცავად და ასევე პროვინციაში მოპოვებული ოქროს ტრანსპორტირების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, რომელიც რომში გადაჰქონდათ Asturica Augusta-ს (დღევანდელი ასტორგა) გავლით.[8][9]

თავდაპირველი რომაული ბანაკის ზოგიერთი ელემენტი დღემდე შემორჩენილია თანამედროვე ქალაქის განლაგებაში. რომაული კედლების გრძელი მონაკვეთები (აშენებული ძვ. წ. I საუკუნესა და ახ. წ. IV საუკუნეს შორის) დღემდე დგას. ასევე არსებობს არქეოლოგიური გამოფენები, სადაც წარმოდგენილია კედლების, კარიბჭეების, აბანოებისა და ამფითეატრის ნაშთები.

შუა საუკუნეები

მთავარი სტატია: ლეონის სამეფო.

ქალაქის პოსტ-რომაული ისტორია დიდწილად არის ლეონის სამეფოს ისტორია. ასტურების ტერიტორიაზე განლაგებული ლეგიონის სადგომი გადაიქცა მნიშვნელოვან ქალაქად, რომელიც უძლებდა ვესტგოთების თავდასხმებს 586 წლამდე, სანამ ის ლეოვიგილდმა არ აიღო.

ომაიანების მიერ ესპანეთის დაპყრობის დროს, 715 წელს, ტარიქი ლა-რიოხას რეგიონიდან ასტორგასა და ლეონისკენ გაემართა. იგივე ციხესიმაგრე, რომელიც რომაელებმა ააშენეს ველის მთიელთა თავდასხმებისგან დასაცავად, გახდა წინ წაწეული ფორპოსტი, რომელიც იცავდა მთას, როგორც ცისასტურის ტომების უკანასკნელი თავშესაფარი. თუმცა, არანაირი ცნობა წინააღმდეგობის შესახებ არ არსებობს. დამპყრობლებმა სცადეს სიმაგრეების ბერბერებით დასახლება სამხედრო მიზნებისთვის, მაგრამ ეს გეგმა ვერ განხორციელდა, რადგან დაახლოებით 740 წელს ჩრდილოეთ იბერიის ბერბერებმა არაბების წინააღმდეგ აჯანყება დაიწყეს და დატოვეს თავიანთი პოზიციები აჯანყებაში მონაწილეობის მისაღებად.

846 წლის ახლოს, მოსარაბების (ქრისტიანები, რომლებიც არ გაექცნენ მუსლიმებს და მუსლიმური რეჟიმის ქვეშ ცხოვრობდნენ) ჯგუფმა სცადა ქალაქის ხელახლა დასახლება, მაგრამ მუსლიმთა თავდასხმამ ეს ინიციატივა ჩაშალა. 856 წელს, ქრისტიანი მეფის ორდონიო I-ის დროს, განხორციელდა ხელახალი დასახლების კიდევ ერთი მცდელობა, რომელიც წარმატებული აღმოჩნდა. ალფონსო III-მ და გარსია I-მა ქალაქი ლეონი გახადეს ლეონის სამეფოს დედაქალაქი და იბერიის ქრისტიანულ ქალაქებს შორის უმნიშვნელოვანესი.

910 წელს ასტურიის სამეფოს რეზიდენცია ლეონში გადავიდა.

დაახლოებით 987 წელს ალ-მანსურის მიერ გაძარცვის შემდეგ, ქალაქი ხელახლა ააშენა და დაასახლა ალფონსო V-მ, რომლის 1017 წლის დეკრეტმა დაარეგულირა ქალაქის ეკონომიკური ცხოვრება, მათ შორის ბაზრების ფუნქციონირება. ლეონი იყო გაჩერების პუნქტი პილიგრიმებისთვის იაკობის გზაზე (Camino de Santiago), რომელიც სანტიაგო-დე-კომპოსტელასკენ მიემართებოდა. ალფონსო V-ის დროს ქალაქმა მიიღო „Fueru de Llión“, მნიშვნელოვანი პრივილეგიების წერილი.

1188 წელს, ალფონსო IX-მ ქალაქ ლეონის კორტესებში შეკრიბა სამი წოდება (მათ შორის ქალაქური კლასის წარმომადგენლები). წერილობითი დოკუმენტური კორპუსის გამო, 1188 წლის კორტესი იუნესკოს მიერ 2013 წლიდან აღიარებულია პარლამენტარიზმის „აკვნად“.[10]

აღმოცენდა ვაჭრებისა და ხელოსნების გარეუბნები, რომლებმაც XIII საუკუნის შემდეგ დაიწყეს მუნიციპალურ მმართველობაზე გავლენის მოხდენა. ადრეული შუა საუკუნეების განმავლობაში, მეცხოველეობის ინდუსტრიამ ქალაქს აყვავების პერიოდი მოუტანა.

გვიანი შუა საუკუნეების „სენიორალიზაციის“ პროცესისგან თავისუფალმა, ეპოქის ბოლოსკენ ლეონმა განიმტკიცა თავისი პოზიცია, როგორც მესეტას 13 ქალაქიდან ერთ-ერთმა, რომელსაც ჰქონდა კასტილიის კორტესში ხმის მიცემის უფლება.[11]

ახალი ისტორია

XVI საუკუნეში დაიწყო ეკონომიკური და დემოგრაფიული დაქვეითება, რომელიც XIX საუკუნემდე გაგრძელდა. ადრეული უახლესი პერიოდის განმავლობაში ქალაქი რჩებოდა კეთილშობილ ოჯახთა მცირე ჯგუფის კონტროლის ქვეშ.[12] XIX საუკუნის განმავლობაში ქალაქის მოსახლეობა 9 000-დან 15 000-მდე გაიზარდა.[13] მოსახლეობა კიდევ უფრო გაიზარდა XX საუკუნეში: 18 000 (1910), 44 000 (1940), 73 000 (1960), და 100 000 (1971). XX საუკუნის პირველ ათწლეულებში ქალაქი იყო მნიშვნელოვანი სარკინიგზო ცენტრი, მძლავრი სოციალისტური და ანარქისტული მუშათა მოძრაობით. ქალაქი იყო ბუენავენტურა დურუტის დაბადების ადგილი, რომლის ძმა მანუელი მოკლეს ლეონში 1934 წლის რევოლუციის დროს.

სამხედრო გადატრიალება, რომელიც ესპანეთის სამოქალაქო ომის დასაწყისი გახდა, ლეონში მოხდა 1936 წლის 20 ივლისს, სადაც პუტჩისტ სამხედრო ოფიცრებს მცირე წინააღმდეგობა შეხვდათ.[14] კათოლიკური ეკლესია მიემხრო მეამბოხეებს და გამოიყენა კათოლიკური გრძნობები და ტრადიციები რესპუბლიკის წინააღმდეგ.[15] მეამბოხეები ქალაქიდან გადავიდნენ ტრადიციულად კონსერვატიული პროვინციის დანარჩენ ნაწილში, რომელიც მეამბოხეთა კონტროლის ქვეშ დარჩა, გარდა მცირე ჩრდილოეთ ნაწილისა, რომელიც ასტურიას უკავშირდებოდა და საბრძოლო ხაზის ნაწილი გახდა 1937 წლის ოქტომბერში ჩრდილოეთის დაცემამდე. მიუხედავად ამისა, სან-მარკოსის მონასტერი, ძველი სანტა-ანას ფაბრიკა და პროვინციული ციხე ფრანკისტების მიერ მასობრივ საკონცენტრაციო ბანაკებად გადაკეთდა.[16]

1960-იან წლებში ლეონმა მნიშვნელოვანი ზრდა განიცადა პროვინციის სოფლის ზონებიდან მიგრაციის გამო.

გეოგრაფია

ლეონში არის თბილი-ზაფხულის ხმელთაშუაზღვისპირული კლიმატი. ზამთარში ტემპერატურა ჩვეულებრივ მერყეობს −1°C-დან 13°C-მდე. ყინვა ჩვეულებრივი მოვლენაა ზამთრის ყველაზე ცივ თვეებში გამთენიისას, თუმცა მზის ამოსვლის შემდეგ დნება. თოვლი ქალაქში იშვიათი არ არის (წელიწადში 9 დღე), თუმცა უხვთოვლიანობა არ არის ხშირი. ზაფხული თბილი და შედარებით მშრალია, ტემპერატურა ჩვეულებრივ მერყეობს 16°C-დან 35°C-მდე. დაახლოებით 2,673 მზიანი საათით, ქალაქი მთელი წლის განმავლობაში მნიშვნელოვანი რაოდენობის მზის სხივებით სარგებლობს.

ჰავის მონაცემები — León, Virgen del Camino 916 m asl (1991–2020), extremes (1938-present)
თვე იან თებ მარ აპრ მაი ივნ ივლ აგვ სექ ოქტ ნოე დეკ წლიური
რეკორდულად მაღალი °C 21.0 20.9 25.5 29.2 31.9 36.5 38.2 38.2 37.4 30.5 23.4 19.0 38.2
საშუალო მაღალი °C 7.3 9.7 13.3 15.3 19.3 24.3 27.4 27.1 22.9 17.1 11.2 8.2 16.9
საშუალო დღიური °C 3.3 4.7 7.6 9.5 13.0 17.3 19.8 19.7 16.3 11.9 6.9 4.2 11.2
საშუალო დაბალი °C −0.7 −0.3 1.9 3.7 6.8 10.2 12.2 12.3 9.8 6.7 2.7 0.2 5.5
რეკორდულად დაბალი °C −17.4 −14.4 −11.2 −6.1 −4.0 0.0 3.0 2.6 0.0 −3.4 −7.2 −15.4 −17.4
საშუალო ნალექი (მმ) 51.1 31.6 38.8 47.3 55.0 29.2 18.3 20.1 31.5 62.0 53.4 57.4 495.7
ნალექიანი დღეები საშუალოდ (≥ 1 mm) 8.3 5.7 6.7 7.9 8.2 4.3 2.8 2.7 4.5 8.2 7.9 7.7 74.9
საშუალო ფარდობითი ტენიანობა (%) 82 72 66 64 60 54 50 51 60 72 80 83 66
საშუალო თვიური მზიანი საათები 130 172 217 234 276 321 363 332 258 186 141 124 2 754
წყარო: Agencia Estatal de Meteorologia[17]

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიო

  1. ↑ https://www.diariodeleon.es/articulo/leon/jose-antonio-diez-convierte-noveno-alcalde-democracia/201907051350001903642.html
  2. ↑ National Statistics Institute Municipal Register of Spain of 2024 — 2024.
  3. ↑ León: Población por municipios y sexo. Instituto Nacional de Estadística.
  4. ↑ León ante el reto del futuro. Ayuntamiento de León (30 October 2014). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 22 ივლისი 2021. ციტირების თარიღი: 18 იანვარი 2025.
  5. ↑ The Decreta of León of 1188 - The oldest documentary manifestation of the European parliamentary system. UNESCO.
  6. ↑ 6.0 6.1 Rabanal Alonso, Manuel Abilio (coord.) (1999). La Historia de León, Vol. 1: Prehistoria y Edad Antigua (es). Universidad de León, გვ. 189. ISBN 84-7719-817-9. 
  7. ↑ Itin. Ant. p. 395; Λεγίων ζ Γερμανική, Ptol. ii. 6. § 30
  8. ↑ Rabanal Alonso 1999, p. 192
  9. ↑ Dion Cass. iv. 24; Tac. Hist. ii. 11, iii. 25; Suet. Galba, 10.
  10. ↑ Mayor, María R.. (19 June 2013) La Unesco reconoce a León como cuna mundial del parlamentarismo.
  11. ↑ Asenjo González, María (1999). „Las ciudades castellanas al inicio del reinado de Carlos V“ (PDF). Stvdia Historica. Historia Moderna. Salamanca: Ediciones Universidad de Salamanca. 21: 58. ISSN 0213-2079.
  12. ↑ Arroyo Martín, Francisco (2015). „Reseña. Nobilitas. Estudios sobre la nobleza y lo nobiliario en la Europa Moderna“. Revista de Historiografía. G: Universidad Carlos III de Madrid. 23: 270–277.
  13. ↑ Valderas, Alejandro (1996). „Historia de una joven ciudad de dos mil años“, XXXI Congreso. León – 1996. Actas y comunicaciones. AEPE, გვ. 19. 
  14. ↑ González Castro, Sara (2007). „Estrategias para la represión en León (1936-1950)“. Estudios Humanísticos. Historia. León: Universidad de León (6): 273–294. doi:10.18002/ehh.v0i6.3104. hdl:10612/722.
  15. ↑ Ruiz González, Cándido (2005). „Reseña. Rodríguez, J.: León bajo la dictadura Franquista (1936-1951)“ (PDF). Studia Zamorensia (7): 441–444. ISSN 0214-736X.
  16. ↑ Viñas, Verónica. (2 October 2016) El holocausto leonés.
  17. ↑ AEMET OpenData es. ციტირების თარიღი: 3 December 2024
  18. ↑ Valores Climatológicos Normales. León, Virgen del Camino es. AEMet. ციტირების თარიღი: 4 May 2010