Циркон

Zircon
Zircon crystal from Tocantins, Brazil (2×2 cm)
Негізі
Санаты	Минерал
Химиялық формуласы	zirconium silicate ZrSiO4
Crystal symmetry	Tetragonal 4/m 2/m 2/m
Unit cell	a = 6.607(1) Å, c = 5.982(1) Å; Z=4
Ерекшеліктері
Түсі	Reddish brown, yellow, green, blue, gray, colorless; in thin section, colorless to pale brown
Кристал пішіні	tabular to prismatic crystals, irregular grains, massive
Сингониясы	Tetragonal Ditetragonal Dipyramidal 4/m 2/m 2/m
Twinning	On {101}
Үгітіндісі	indistinct, on {110} and {111}
Агреттары	Conchoidal to uneven
Беріктігі	Brittle
Моль шкаласы бойынша минерал қаттылығы	7.5
Streak	White
Diaphaneity	Transparent to opaque
Үлес салмағы	4.6–4.7
Оптикалық сипаты	Uniaxial (+)
Refractive index	nω = 1.925-1.961 nε = 1.980-2.015, 1.75 when metamict
Birefringence	δ = 0.047–0.055
Pleochroism	Weak
Fusibility	Infusible
Solubility	Insoluble
Басқа сипаттамалары	Fluorescent and radioactive, may form pleochroic halos
Дереккөздер	[1][2][3][4]

Циркон (парс. zar — алтын, gun — түс) — силикаттар класына жататын минерал.

Zr2 [SіO],

ZrO — 67,1, SіO2 — 32,9,

• Hf,
• Y
• Pb,
• Nb,
• U,
• Th.

Тетрагондық сингонияда кристалданады, жеке кристалдары төрт қырлы бипирамидалық призма, минералдық агрегаттары сеппе түріндегі түйірлі, колломорфты масса болады. [SіO4]4 мен Zr4+ төрттік ретті ось бойынша кезектесе орналасады, Zr4+ оттектің 8 ионы қоршаған. Цирконның түсі әр түрлі реңді қоңыр, қызыл сары, сары, сұрғылт, алқызыл, қызыл, жасыл. Ультракүлгін, катод сәулелерінен сарғылт, сары жарық шығарады, алмастай, шыныдай жылтыр; қатт. Моос шкаласы бойынша 7 — 8, тығызд. 4,0 — 5,1 г/см3, балқу температурасы t 2600°C, радиоактивтік қасиеті бар, метамиктік күйге ауысады. Қышқыл, сілтілі тау жыныстары мен олардың пегматиттерінде, альбиттерде, карбонатиттерде, шөгінді, метаморфтық тау жыныстарында, қорымдарда кездеседі.^[5]

• Норвегия,
• Бразилия,
• АҚШ,
• Шри-Ланка,
• Мадагаскар),
• Ресейдің (Хибин, Орал),
• Қазақстанның титанды-цирконды қорымдарынан табылды.

Циркон эмаль, керамика, фарфор, отқа төзімді кірпіш пен шыны өндірісінде, цирконий мен цирконийдің қос тотығын, гафнийді алуға, қорғасындық тәсілмен абсолюттік жасты анықтауда қолданылады. Бояуы қанық, ақаусыз мөлдір Циркон зергерлік істе қолданылады.^[6]

1. ↑ Handbook of Mineralogy
2. ↑ Mindat
3. ↑ Webmineral
4. ↑ Hurlbut, Cornelius S.; Klein, Cornelis, 1985, Manual of Mineralogy, 20th ed., ISBN 0-471-80580-7
5. ↑ "Қазақ Энциклопедиясы", 18 том
6. ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология. А.Қ.Құсайынов — Алматы: "Мектеп" баспасы" ЖАҚ, 2003. — 248 бет. ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2