Ruanda
Ruanda
Territoria finitima: Uganda, Tanzania, Res publica democratica Congensis, Burundia
Locus: 2°0′0″S 30°0′0″E
Caput: Kigali
Gestio
Praefectus: Édouard Ngirente
Consilium: Parliament of Rwanda
Situs interretialis
Populus
Sermo publicus: Kinyarwanda, Anglice, Francogallice, lingua Suahili
Zona horaria: UTC+2, Africa/Kigali
Moneta: Rwandan franc
Commemoratio
Sigla
Dominium interretiale: .rw
Praefixum telephonicum: +250
Siglum autoraedarum: RWA
Ruanda[1][2] sive Rwanda,[3] plenius Res publica Ruandensis[4] est civitas sui iuris in Africa media et orientali, ad paucos gradus sub aequatore, inter Ugandam, Tanzaniam, Burundiam, ac Rem publicam democraticam Congensem sita. Ruanda est terra edita, in regione lacuum magnorum Africanorum patens, montibus in occidente et in oriente savanna distincta, multis lacubus praedita. Caelum est temperatum vel tropicum, duobus pluviosis temporibus duobusque siccis quotannis definita.
Maxima populi Ruandensis pars est iuvenis et ruri habitat; spissitudo incolarum inter maximas in Africa est. Populus constat ex tribus gentibus: Hutuensibus,[5] Tutsiensibus,[5] Twaënsibus. Twaënses sunt pygmaei, silvam habitantes, primorum incolarum Ruandae progenies. Origo Hutuensium et Tutsiensium atque eorum distinctio disputantur; aliqui eos ex ordinibus societatis provenisse censent, alii genera distincta ducent. Religio principalis est Christianitas, et lingua principalis est Ruadensis; Francogallica et Anglica etiam sunt linguae publicae.
Caput et urbs maxima est Kigali. Praeses est Paulus Kagame, qui munus rei publicae ex anno 2000 sustinet. Ruanda hodie prae civitatibus vicinis paulum habet corruptionis, quamquam societates iura humana defendentes nuntiant factiones adversas supprimi et libertatem loquendi coërceri. Terra ex tempore ante imperium Europaeum per ordinem severum recta est et divisa in quinque provincias.
Venatores et collectores in hos agros aetatibus lapidea ferreaque se collocaverunt; deinde consecuti sunt gentes Bantu. Regnum Ruandense a medio saeculo XVIII dominatum est, cum reges Tutsienses aemulos vicissent; tum leges contra Hutuenses sanxerunt. Germania anno 1884 coloniam in Ruandam deducere coepit; deinde Belgium anno 1916 invasit. Ambae civitates Europaeae per reges indigenas regnabant et rationibus Tutsiensibus favebant. Hutuenses anno 1959 rebellaverunt, magnam caedem Tutsiensium facientes, et anno 1962 civitatem sui iuris statuerunt, ab Hutuensibus rectam. Primum agmen patrioticum Ruandense, a Tutsiensibus ductum, anno 1990 bellum civile intulit, et anno 1994 in generis occidione Ruandensi rerum novarum assectatores Hutuenses inter quingenta milia et decies centena milia Tutsiensium et moderatorum Hutuensium occiderunt. Primum agmen victoriam consequens generis occidionem terminavit.
Oeconomia Ruandae tempore generis occidionis graviter nocita est, sed exinde partim se refecit. Plerumque in agricultura subsistentiae nititur; coffeum et thea sunt principalia exportationis producta. Periegesis est pars celeriter crescens oeconomiae; multi viatores ad gorillas feras videndas veniunt. Ruanda nobilis est sua musica, saltatione, atque arte oculorum, in qua categoria distinguitur ars singularis imigongo, fimo bubulo facta.
De rebus gestis
Paulo post aevum glaciale recentissimum, tempore neolithico, inter annos 8000 et 3000 a.C.n., homines, ut videtur, terram Ruandensem incolare coeperunt. Archaeologi indicia invenerunt sparsarum venatorum collectorumque habitationum ex aetate lapidea recentiore et maiori numeri incolarum ex principii aetatis ferreae, qui fictilia lacunosa et ferramenta fabricaverunt. Hi aborigines erant maiores Twaënsium, venatorum collectorumque pygmaeorum qui hodie in Ruanda manent. Aliquot tribus Bantuenses Inter annos 700 et 1500 A.D. in Ruandam migraverunt, terram aperientes agriculturae. Twaënses, habitationibus silvestribus perditis, in montes migraverunt. Aliqui historici habent primos colonos Hutuenses fuisse, et deinde migravisse Tutsienses, genus distinctum, fortasse originis Chusiticae. Alii ducent migrationem tardam constantemque fuisse, ac greges migratorum in societatem non opugnantes integravisse; itaque distinctionem inter Hutuenses et Tutsienses postea ortam esse, rem classis et non rassae.
Primae in regione greges sociales fuerunt gentes (ubwoko), quoque saepe homines trium nationum comprehendente. A saeculo XV gentes in regna formaverunt; anno 1700 circiter octo regna erant in futura terra Ruanda. Unum ex illis, Regnum Ruandense, a gente Tutsiensi Nyiginya rectum, medio saeculi XVIII dominari coepit et saeculo XIX Kigeli Rwabugiri rege maximam superficiem assecutum est. Rwabugiri plures civitates minores vicit, regnum ad occidentem et septentrionem amplificavit, reformationes instituit, comprehendentes ubuhake, quo patroni Tutsienses clientibus Hutuensibus aut Tutsiensibus pecus pro servitute donabant, et uburetwa, servitutem feudalem qua Hutuenses ducibus Tutsiensibus laborare cogebantur. Mutationes Rwabugiri ad divisionem crescentem inter Hutuenses et Tutsienses duxerunt. Condicio Twaënsium melior quam diebus ante regnum facta est, aliquis saltatoribus in aula regia laborantibus, sed numeri non desierunt decrescere.
Terra Ruanda, in congressu Berolinensi Germaniae assignata, pars Africae Germanicae orientalis facta est; sic coepit tempus colonicum. Explorator Gustavus Adolphus von Götzen primus Europaeus anno 1894 terram ab australo-orientali plaga ad lacum Kivu transiens exploravit et regem cognovit. Germani non multum ordo civilem mutaverunt, sed potius regi aderant et principibus locorum imperium delegabant. Copiae Belgicae in primo bello mundo Ruandama occupaverunt, tempus incipientes imperii colonici directioris. Belgium imperium explicans potestatem ad caput transtulit, magna consilia educationis, salutis, operum publicorum introduxit, ac agriculturam reformavit, novas fruges et artes rusticas ferens ad famis crebritatem reducendam. Et Germani et Belgae dominatum Tutsiensem adiuvaverunt, Hutuenses et Tutsiense genera dissimilia habentes. Belgium anno 1935 chartas identitatis introduxit, unum quemque Tutsiensem, Hutuensem, Twaënsem, vel civem novum nominantes. Quamquam antea Hutuenses divitiores Tutsienses honorarii fieri poterant, chartae identitatis motum inter classes prohibuerunt.
Belgium post secundum bellum mundam Ruandam fiduciariam terram regere perseveravit, a Nationibus Unitis mandatum accipiens, ut transitum in libertatem curaret. Inter Tutsienses, qui libertati promptae favebant, et motum liberationis Hutuensem adauctae sunt contentiones, quae in Rebus novis Ruandensibus anni 1959 columen attigerunt. Assectatores rerum novarum Hutuenses Tutsienses interficere coeperunt, plus centena milia cogentes in terras vicinas confugere. Anno 1961 Belgae nunc Hutuensibus faventes ad populum tulerunt suffragium, quo imperium regum sublatum est. Ruanda a Burundia separata anno 1962 liber facta est. Cycli violentiae secuti sunt, ubi exsules Tutsienses ex terris vicinis invaserunt et Hutuenses, Tutsienses necantes opprimentesque, par pari retulerunt. Anno 1973 Iuvenalis Habyarimana in subitanea eversione militari imperium occupavit. Rationes contra Hutuenses intentes permanserunt, sed oeconomia processit et violentia adversus Tutsienses reducta est. Twaënses, anno 1990 fere omnes ex silvis ire coacti, derelicti manserunt, et multi mendici facti sunt. Numero incolarum a 1.6 millionibus anno 1934 ad 7.1 milliones anno 1989 crescente, homines inter se ad terram impetrandam contendere coeperunt.
Anno 1990 Primum agmen patrioticum Ruandense, grex defectorum exsulumque plerumque Tutsiensium, Ruandam septentrionalem invasit, bellum civile Ruandense incipiens. Neutra factio alteram superare poterat, sed ad annum 1992 bellum imperium Habyarimana debilitavit; manifestationes eum in coalitionem cum parte adversa domestica ire coegerunt et tandem anno 1993 cum Agmine patriotico Ruandensi pactum Arusha subscribere. Indutiae die 6 Aprilis 1994 desiverunt, cum Habyarimana, aëroplano suo prope aëroportum Kigali sclopetis conficto, interfectus esset. Caedes proxima causa fuit generis occidionis Ruandensis, qui intra paucas horas coepit. Per circiter centum dies, inter quingenta milia et decies centena milia Tutsiensium et moderatorum Hutuensium occisa sunt in impetibus praemeditatis, a re publica temporaria iussis. Multi Twaënses quoque necati sunt, quamquam non erant scopi principales. Primum agmen Tutsiense denuo bellum intulit et disposite terram capere coepit, totam patriam medio mense Iulio occupans. Parvum fuit aliarum civitatum responsum occidioni; maiores potestates pacificas Nationum Unitarum copias nimis oneratas firmare nolebant. Cum Primum agmen imperium ceperunt, fere duo milliones Hutuensium talionem timentes in civitates vicinas, praesertim Zairum, effugerunt; etiam exercitus primi agminis in primo secundoque bellis Congensibus pugnavit. In Ruanda iustitiae reconciliationisque concordiae coepit tempus: Tribunal criminale internationale Ruandae statutum est et denuo est introducta ratio iudiciorum a maioribus tradita, gacaca appellata. Annis 2000 oeconomia, numerus peregrinatorum, atque index progressus humani rapide crescerunt, et proportiones paupertatis ac mortalitatis infantilis deminutae sunt.
De re politica
Praeses Ruandae est dux civitatis, cui sunt potestates ampliae: rationes rei publicae gerendae cum consilio ministrorum facit, privilegium misericordiae exercet, armatorum copias imperat, pactiones agit et subscribit, edicta praesidalia subscribit, et bellum vel statum necessitatis indicere potest. Praeses per septem annos suffragiis populi eligitur, et ipse primum ministrum aliosque ministros designat. Nunc praeses est Paulus Kagame, qui anno 2000, postquam Pastor Bizimungu se abdicavit, munus accepit. Postea in comitiis anni 2003 et 2010 vicit, quamquam collegia civilia electiones vituperantes dixerunt, "insignes fuerunt iniuriis magistratuum et persecutione libertatis loquendi".[6]
Constitutio praesens suffragio anno 2003 habito ascita est, pro constitutione temporaria anni 1994 substituta. Constitutio rem publicam democraticam requirit, e pluribus factionibus electis compositam. Nonnullas autem condiciones postulat: articulum 54 vetat "organizationes politicas se in rassa, ethne, tribu, gente, regione, sexu, vel alio divisione quae praeiudicium parere potest fundare". Res publica etiam leges sanxit generis occidionis proscribentes ideologiam, quae minas, orationes probrosas, negationem occidionis, ac victimarum irrisionem comprehendere potest. Human Rights Watch dicit has leges Ruandam civitatem unius factionis facere, quia "res publica, specie aliae generis occidionis impediendae, generum fundamentalium dissensionis insignam intolerantiam ostendit".[7] Amnesty International etiam severe iudicat, in relatione anni 2010 dicens leges de ideologia generis occidionis usurpari ut "dissensionem restinguant, comprehendentem reprehensionem factionis regnantis et exigentias iustitiae pro Primi agminis sceleribus bellicis."[8]
Parlamentum, ex duabus cameris constans, leges fert et actiones praesidis consiliique ministrorum curat. Inferiori camerae sunt octaginta legati, qui officia quinque annorum sustinent. Viginti quattuor sedium reservantur mulieribus, qui per magistratuum loci conventum eliguntur; tres sedes reservantur adulescentibus et debilibus; quinque tres reliquae suffragio universali eliguntur per rationem repraesentationis proportionalis. Camera legatorum praesens unam et quinque habet mulieres, quae sunt sola maioritas muliebris in summo parlamento quaelibet civitatis orbis terrarum. Camera superior viginti sex sedium comprehendit, cuius senatores per varia corpora publica eliguntur. Minimum triginta centesimarum partium senati debet ex mulieribus consistere. Senatores officia octo annorum sustinent.
Lex Ruandensis plerumque in iure civili Germanico Belgicoque fundatur, atque in iure consuetudinario. Ramus iudicialis ex ramo exsecutivo non pendet, quamquam praeses et senatus creatione supremae curiae iudicum implicantur. Organizatio Human Rights Watch administrationem Ruandensem in emendatione iustitiae laudavit, praecipue quoniam poenam mortis aboleverunt, sed etiam magistratus accusant intercessionis in iudicio, comprehendentem factiosam iudicum creationem, perversum potestatis prosecutoriae usum, atque pravum in iudicationes vim. Constitutio duo iudiciorum genera suppeditat, ordinaria et singularia: iudicia ordinaria sunt Suprema Curia, Alta Curia, ac tribunalia regionum; singularia autem iudicia sunt tribunalia militaria et iudicia traditionalia Gacaca, quae ad generis occidionis suspectos iudicandos restituta sunt.
Ruanda parvum gradum corruptionis habet, cum aliis civitatibus Africanis comparata; anno 2010 organization Transparency International Ruandam habuit octavam purissimam inter 47 civitates Africae Subsaharianae, et 66-am purissimam inter 178 in orbe terrarum. Pugna contra corruptionem muneri defensoris populi secundum constitutionem mandatur; magistratús huic defensori publicoque divitias suas declarare requiruntur, sub poena cessationis muneris.
Primum agmen patrioticum Ruandense est ab anno 1994 factio dominans. Potestatem praesidis et maioris partis parlamenti in electionibus nationalibus tenuit, plus quam 70 centesimas suffragii constanter accipiens. Primum agmen factionem a Tutsiensibus rectam habetur, sed in pluribus locis patriae favetur propter pacem permanentem, stabilitatem, ac incrementum oeconomicum. Organizationes autem iurum hominis affirmant rectionem libertatem gregum opponentium opprimere.
Ruanda est socius Consociationis Nationum, Unionis Africanarum, Societatis internationalis Francophoniae, Communitatis Africae orientalis, ac Consortionis Populorum. Amicitia cum Francia Belgioque multis annis Habyarimana praeside habebat, sed sub rectione primi agminis societatem cum terris vicinis Anglophonisque quaesivit. Coniunctiones publicae cum Francia inter annos 2006 et 2010 dilatae sunt, post accusationem magistratuum Ruandensium a iudice Francico factam. Negotiatio cum Re publica democratcia Congensi perturbata est post implicationem Ruandensem in primo secundoque bellis Congensibus. Coniunctiones cum Uganda annis 2000 perturbatae sunt postquam anno 1999 in secundo bello Congense inter se pugnaverunt. Annis recentiorbus, coniunctiones cum Uganda Congoque emendatae sunt.
De divisione administrativa
Ruanda ex tempore ante colonias Europaeas per ordinem severum administrata est. Olim rex, mwami appellatus, per ordinem provinciarum, pagorum, collium, regionumque imperabat. Constitutio praesens terram in provincias (intara), pagos (uturere), urbes, municipia, oppida, sectores (imirenge), cellas (utugari), vicos (imidugudu) dividit; maiores autem divisiones a parlamento statuuntur.
Provinciae inter rectionem reipublicae et eius pagos constituentes intercedunt, ut consilia civitatis in pagis fieret. Quisque provincia regitur a gubernatore, a praeside creato et a senatu approbato. Pagi officiorum redditionem et progressionem oeconomicam curant. Sectores secundum pagos officia reddunt. Pagis sectoribusque sunt consilia directe electa, quae commissionem ad pagos sectoresque agendas creant. Cellae et vici sunt divisiones minimas, quae populum cum sectoribus coniungunt. Omnes cives incolae adulti sunt membra consilii cellarii, ex quo commissio exsecutiva creatur. Urbs Kigali est divisio gradús provincialis quae rationes urbanas curat.
Fines divisionum civitatis anno 2006 terminati sunt ut potestatem capitis diffunderent et coniunctionem cum rectione vetere removerent. Ordini priori duodecim provinciarum circa urbes maximas sitas substitutum est systema quinque provinciarum geographicarum: borealis, australis, orientalis, occidentalis, ac municipii Kigali.
De geographia
Ruanda, aream 26 338 km2 occupans, est 149a inter civitates orbis terrarum magnitudine, superficie Burundiae, Haitiae, Albaniaeque similis. Tota terra est alta: locus humillimus est fluvius Rusizi, altitudine 950 metrorum situs. Ruanda, exitu in mare carens, in Africa media orientali iacet, aliquot gradus ad austrum ab aequatore. Fines habet cum Re publica democratica Congensi ad occidentem, Uganda ad boream, Tanzania ad orientem, ac Burundia ad austrum. Caput Kigali est in Ruanda fere media.
Divortium aquarum inter systemata Congense et Nilense per Ruandam a borea ad austrum currit, 80% terrae superficiei per Kageram et lacum Victoriam in Nilum defluente, 20% in Congo per flumen Rusizi et lacum Tanganyikam.
De biologia
Tempore priore quam res gestae scriptae sunt, silva montana tertiam partem Ruandae praesentis occupabant; hodie silvae naturales clausi sunt in tribus saeptis civitatis, et alibi dominantur agri in aggeribus terreis culti. Nyungwe, maximus tractus silvosus manens, ducentas arboris species, atque orchidaceas et begoniaceas continet.
De oeconomia
Oeconomia Ruandae in generis occidione anni 1994 graviter passa est, propter magnam vitae amissionem, infrastructuram dilabentem, rapinam, ac neglectum agriculturae mercatoriae.
De communicatione sociali
Maximae stationes telecommunicationis sicut radiophonicae et telvisificae a civitate geruntur.
De educatione
Res publica novem annos disciplinae gratuitae in scholis publicis praebet: sex annos in schola primaria et tres annos in programmate commune secondario. Praeses Kagame anno 2010 nuntiavit se tribus annis educationem gratuitam extenturum esse. Multi pueri pauperiores adhuc in scholam non eunt, propter vestitus librorumque sumptum ac laborem domesticum. Sunt in omni terra et scholae privatae, aliquae ab ecclesia gestae, quae idem curriculum sequuntur, sed mercedes appellant.
Notae
- ↑ "Ruanda -ae" (vide pp. 425-427 apud Google Books)
- ↑ Ptilonyssus ruandae sylviae, Musa ruandensis et binomina alia.
- ↑ Dasymys rwandae, Keetia rwandensis et binomina alia.
- ↑ Lingua Ruandensi Repubulika y'u Rwanda, Francogallice République du Rwanda, Anglice Republic of Rwanda).
- ↑ 5.0 5.1 Latinitas, vol. 36-37, p. 208.
- ↑ Human Rights Watch, "Rwanda: Silencing Dissent Ahead of Elections" (2 Augusti 2010).
- ↑ Kenneth Roth, "The power of horror in Rwanda", Human Rights Watch (11 Aprilis 2009).
- ↑ Amnesty International,"Human Rights in Republic of Rwanda" (2010).
Nexus interni
Nexus externi
|
Vicimedia Communia plura habent quae ad Ruandam spectant. |
| Civitates |
Aegyptus · Aethiopia · Africa Australis · Algerium · Angolia · Beninum · Botswana · Burkina · Burundia · Cameronia · Dzibutum · Erythraea · Gabonia · Gambia · Gana · Guinea · Guinea Aequatorensis · Guinea Bissaviensis · Insulae Comorianae · Insulae Sancti Thomae et Principis · Insulae Seisellenses · Kenia · Lesothum · Liberia · Libya · Litus Eburneum · Madagascaria · Malavium · Malium · Marocum · Mauritania · Mauritia · Mons Leoninus · Mozambicum · Namibia · Nigeria · Promontorium Viride · Respublica Africae Mediae · Respublica Congensis (Brazzapolis) · Respublica Democratica Congensis (Kinshasa) · Res publica Nigritana · Ruanda · Senegalia · Somalia · Swazia · Sudania · Sudania Australis · Tanzania · Togum · Tunesia · Tzadia · Uganda · Zambia · Zimbabua |
|---|---|
| Territoria |
Insula Sanctae Helenae · Sahara Occidentalis · Reunio · Maiotta · Insulae Madeirae · Rusadir · Septa · Insulae Canariae |
 | |
|
Dominicus Mbonyumutwa • Gregorius Kayibanda • Iuvenalis Habyarimana • Theodorus Sindikubwabo • Pasteur Bizimungu • Paulus Kagame Capsae cognatae: Primi ministri Ruandae | |
| |
|
Sylvester Nsanzimana • Dismas Nsengiyaremye • Agatha Uwilingiyimana • Ioannes Kambanda • Faustinus Twagiramungu • Petrus Caelestinus Rwigema • Bernardus Makuza • Petrus Habumuremyi • Anastasius Murekezi Capsae cognatae: Praesides Ruandae • Ministri rerum externarum Ruandenses | |
| |
|
Otto Rusingizandekwe 1961 • Callixtus Habamenshi 1962 • Lazarus Mpakaniye 1963 • Thaddaeus Bagaragaza 1965 • Sylvester Nsanzimana 1969 • Augustinus Munyaneza 1972 • Aloysius Nsekalije 1973 • Franciscus Ngarukiyintwali 1979 • Casimirus Bizimungu 1989 • Bonifacius Ngulinzira 1992 • Anastasius Gasana 1993 • Hieronymus Bicamumpaka 1994 • Ioannes Maria Ndagijimana 1994 • Anastasius Gasana 1994 • Amri Sued Ismail 1999 • Augustinus Iyamuremye 1999 • Andreas Bumaya 2000 • Carolus Murigande 2002 • Rosamaria Museminari 2008 • Ludovica Mushikiwabo 2009 • Ricardus Sezibera 2018 • Vincentius Biruta 2019 Capsae cognatae: Primi ministri Ruandae | |