Xhosa (taol)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
| Xhosa | ||
|---|---|---|
| Inheimse name: | isiXhosa | |
| Gekald in: | Zuid-Afrika: Oosteleke en Westeleke Kaapprovincie | |
| Classificatie: | Niger-Congo Volta-Congo Bantoïde Bantoe in ènge zin S-Bantoe Nguni Xhosa | |
| Aantal sjpraekers: | 7,9 miljoen | |
| Cónservatiegraod: | neet bedreig | |
| Officieel taal: | Zuid-Afrika | |
| ISO-639-code: | xh, xho, xho | |
't Xhosa, eigelek IsiXhosa, is 'n Bantoetaol die door oongeveer 7,9 miljoen lui in Zuid-Afrika, Botswana en Lesotho gesproke weurt, oongeveer 18% vaan de Zuid-Afrikaanse bevolking, en in dit land ein vaan de èlf officieel taole is. De taol behuurt tot de S-Bantoetaole, en kinmèrk ziech wie 't Zoeloe, woemèt 't gooddeils oonderein verstoonbaar is, door 'ne sterken invlood vaan de Khoisantaole: 15% vaan 't vocabulair kump oet dees taolgroop en zjus wie de Khoisantaole kint 't Xhosa klikconsonante: kleng die gemaak weure door 't inzokke vaan de loch oonder 't praote. Ouch de naom Xhosa moot mèt 'n geklikde k weure oetgesproke. Dit verraojt de vreug historie vaan Zuid-Afrika: oorsprunkelek woort dit gebeed door Khoisanstamme bewoend, meh in de lèste zeshoonderd jaor bereikde ouch de Bantoes 't gebeed. De Khoisan woorte gedeiltelek verdrónge nao de Kalahari en gedeiltelek geassimileerd in de Bantoegemeinsjap. De clicks en de leinwäörd in 't Xhosa zien dus 't substraot vaan de Khoisantaole.
De klankinventair vaan 't Xhosa is relek groet, mèt väöl klik- en aspiratief variante. 't Xhosa oondersjeit twie toene, en lang en korte vocaole. Bei weure gewuunlik neet oetgesjreve. Me oondersjeit dèks de volgende dialekte: Xhosa, Ngqika, Bhaca, Mpondo, Gcaleka, Mfengu, Thembu, Bomvana en Mpondomise.
Veurbild
De ierste stroof vaan 't Zuid-Afrikaans volksleed:
- Nkosi, sikelel' iAfrika;
- Malupakam'upondo lwayo;
- Yiva imithandazo yethu
- Usisikelele.
- ("Hier, zeget Afrika,
- Tot ziene hore hoeg maag oprieze
- Huurt eus gebede
- En zeget us")