Затворена предна незаоблена самогласка

Затворена предна незаоблена самогласка
i
МФА-бр.301
Шифрирање
Единица (дек.)i
Уникод (хекс.)U+0069
X-SAMPAi
Киршенбаумi
Звук

 

Затворената предна незаоблена самогласка (висока предна незаоблена самогласка) е вид на самогласка што се јавува во многу јазици. Меѓународната фонетска азбука (МФА) го бележи гласот со симболот ⟨i⟩.

Во македонскиот јазик, оваа самогласка е претставена со буквата и. Јазиците што ја користат латиницата најчесто ја претставуваат со ⟨i⟩, но има и некои поважни исклучоци: англискиот оваа буква почесто се доведува во врска со /aɪ/ (bite) или /ɪ/ (bit), а /iː/ се бележи со ⟨e⟩, ⟨ea⟩, ⟨ee⟩, па дури и ⟨ei⟩. Ирскиот е сличен случај, по тоа што правописот е етимолошки, но воедно самогласките укажуваат дали согласките што им претходат се меки или тврди. Така, комбинациите ⟨aí⟩, ⟨ei⟩ и ⟨aío⟩ го претставуваат гласот /iː/.

Особености

Табела на самогласки по МФА
Предни Речиси​предни Средни Речиси​задни Задни
Затворени
iy
ɨʉ
ɯu
ɪʏ
ɪ̈ʊ̈
ʊ
eø
ɘɵ
ɤo
ø̞
ɤ̞
ɛœ
ɜɞ
ʌɔ
æ
ɐ
aɶ
ä
ɑɒ
Речиси затворени
Полузатворени
Средни
Полуотворени
Речиси отворени
Отворени
Самогласките во парови се: незаоблена • заоблена

Помош за МФА • легенда • табела •  табела со звуци • погл.
  • Според висината, самогласката е затворена (висока), што значи дека јазикот се става што е можно поблиску до горниот ѕид на устата без да направи препрека што би ја окарактеризирала како согласка.
  • Според местото на образување (редот), самогласката е предна, што значи дека јазикот се става што е можно понапред во устата без да направи препрека што би ја окарактеризирала како согласка.
  • Според обликот на усните, самогласката е незаоблена, што значи дека усните се лабави и не заземаат округол облик.

Јазици

Јазик Збор МФА Значење Белешки
адигејски ти [ti] 'наш'
азербејџански dili [dili] 'дрво'
албански mali [mali] 'планината'
англиски[1] free [fɹiː] 'слободен'
апхаски ажьырныҳәа [aʑirnuħʷo] 'јануари'
арапски литературен[2] دين [d̪iːn] 'вера'
африканс dankie [ˈdaŋki] 'благодарам'
баскиски bizar [biˌs̻ar] 'брада'
бенгалски আমি [ami] 'јас'
велшки hir [hiːr] 'долг'
виетнамски ty [ti] 'биро'
виру kirotas [kʲirotas] 'тој пишува'
гварански ha’ukuri [haʔukuri] 'гварански'
германски Ziel [tsiːl] 'цел'
грузиски[3] სამ [ˈsɑmi] 'три'
грчки el|κήπος [ˈcipos] 'градина' Се претставува и со <ι>, <ει>, <οι> и <υι>.
дански bilist [b̥iˈlisd] 'автомобилист'
дахало [ʡáɬi] 'дебел'
ерменски իմ [im] 'мој'
естонски tiik [tiːk] 'езерце'
западнофризиски siik [siːk] 'болен'
запотечки тилквијапански[4] diza [d̪iza] 'запотечки'
зулу umuzi [uˈmuːzi] 'село'
индонезиски ini [ini] 'ова'
ирски sí [ʃiː] 'таа'
исландски líka [liːka] 'исто така'
италијански[5] bile [ˈbile] 'бес'
јапонски[6] гин [ɡiɴ] 'сребро'
кабардински ди [di] 'наш'
каталонски[7] sis [ˈsis] 'шест'
кечуански allin [ˈaʎin] 'добар'
кинески кантонски si1 [siː˥] 'поема'
мандарински 北京 Běijīng [peɪ˨˩ tɕiŋ˥] 'Пекинг'
корејски 시장 шиџанг [ɕiˈd͡ʑaŋ] 'глад'
корнски hir [hiːr] 'долг'
курдски zîndu [ziːndu] 'жив'
латвиски šķīvi [ʃkʲiːʋi] 'чинија'
литвански įbrolis [ˈiːbrolʲɪs] 'полубрат'
македонски јазик [ˈjazik] 'јазик' Погл. Фонологија на македонскиот јазик
малајски biru [biru] 'син'
малтешки bieb [biːb] 'врата'
навахо biwosh [biɣʷoʃ] 'негов кактус'
норвешки is [iːs] 'мраз'
окситански северно наречје miralhar [miraˈʎa] 'одразува'
јужно наречје
гасконско polida [МФА?] 'убав'
паштунски پانير [pɑˈnir] 'сирење'
персиски کی [kiː] 'кој'
пираха baíxi [màíʔì] 'родител'
полски[8] miś [ˈmʲiɕ] 'мече' (плишено)
португалски[9] европски dióspiro [diˈɔʃpiɾu] 'рајско јаболко' Исто така и алофон на ненагласеното /e/ или /ɛ/ во извесни наречја.
бразилски menininho [meniˈnĩ ȷ̃u] 'момченце'
романски insulă [ˈinsulə] 'остров'
руски[10] лист [lʲist] 'лист' Се јавува само на почетокот на зборот или по меки согласки.
свахили miti [miti] 'дрвја'
севернофризиски бекингхардски hii [iːl] 'був'
серски cmiique [ˈkw̃ĩːkːɛ] 'личност'
синдски سنڌي [sɪndʱiː] 'синдски'
сиуански лакота[11][12] ǧí [ʀí] 'кафеав е'
словачки rýchly [ˈriːxlɪ] 'брз'
српскохрватски милина / milina [milina] 'милина'
тагалски silya [ˈsiljɐ] 'столче'
тајландски[13] กริช [krìt] 'бодеж'
таџички бинӣ [biˈniː] 'нос'
турски ip [ip] 'јаже'
убишки [ɡʲi] 'срце' Алофон на /ə/ по меки согласки.
украински кіт [kit] 'мачка'
унгарски[14] ív [iːv] 'свод'
фарски il [iːl] 'пета'
фински[15] viisi [ˈviːsi] 'пет'
француски[16] fini [fini] 'завршен'
хавајски makani [makani] 'ветрец'
хинди तीन [t̪iːn] 'три'
холандски[17] biet [bit] 'цвекло' Погл. Фонологија на холандскиот јазик
хебрејски דיר [diʁ] 'трло' Во хебрејскиот, самогласките не се претставуваат во пишувањето.
чешки bílý [ˈbiːliː] 'бел'
чиксавски lhinko [ɬiŋko] 'дебелост'
шведски is [iːs] 'мраз'
шкотски гелски chì [xiː] 'ќе види'
шпански[18] tipo [ˈt̪ipo̞] 'тип' Се претставува и со <y>.

Наводи

  1. Roach (2004:240)
  2. Thelwall (1990:38)
  3. Shosted & Chikovani (2006:261–262)
  4. Merrill (2008:109)
  5. Rogers & d'Arcangeli (2004:119)
  6. Okada (1991:94)
  7. Carbonell & Llisterri (1992:54)
  8. Jassem (2003:105)
  9. Cruz-Ferreira (1995:92)
  10. Jones & Ward (1969:30)
  11. Rood & Taylor (1996)
  12. Здружение за јазикот лакота (2004). ALPHABET alphabet.htm Букви и гласови на јазикот лакота (англиски)
  13. Tingsabadh & Abramson (1993:24)
  14. Szende (1994:92)
  15. Iivonen & Harnud (2005:60, 66)
  16. Fougeron & Smith (1993:73)
  17. Gussenhoven (1992:47)
  18. Martínez-Celdrán, Fernández-Planas & Carrera-Sabaté (2003:256)

Библиографија