Преднонепчена странична приближна согласка

Преднонепчена странична приближна согласка
ʎ
МФА-бр.157
Шифрирање
Единица (дек.)ʎ
Уникод (хекс.)U+028E
X-SAMPAL
Киршенбаумl^
 

Преднонепчената странична приближна согласка е вид на согласка присутна во некои јазици. Нејзиниот симбол во Меѓународната фонетска азбука е ⟨ʎ ⟩, превртено мало „у“[1], а X-SAMPA ја претставува со L.

Во македонскиот јазик, овој глас е присутен во љ и лј.[2]

Особености

Преднонепчената странична приближна согласка ги има следниве особености:

  • Начинот на творба е приближен, што значи дека се добива со приближување (стеснување) на гласниот апарат во местото на творба, но не доволно за да се создаде бурен воздушен тек.
  • Местото на творба е преднонепчено, што значи дека се создава со средниот или задниот дел на јазикот кога е повишен до предното (тврдо) непце.
  • Фонацијата е звучна, што значи дека гласните жици треперат при творбата.
  • Ова е устена согласка, што значи дека воздухот излегува само низ устата.
  • Согласката е странична, што значи дека се добива со насочување на воздушниот тек по страните на јазикот, наместо по средината.
  • Воздушниот механизам е белодробно издишен, што значи дека се создава со истиснување на воздух единствено низ белите дробови и дијафрагмата, што важи за највеќето гласови.

Јазици

Многу јазици за кои се смета дека ја имаат оваа согласка, всушност имаат венечно-преднонепчена странична согласка. Тука спаѓаат и македонскиот, португалскиот и други јазици. Ова важи за неколку од долунаведените јазици:

Јазик Збор МФА Значење Белешки
ајмарски llaki [ʎaki] тажен
астуриски северно наречје llana [ʎänä] 'wool' Онаму кајшто отсуствува /ʎ/ поради неговото претворање во глас поблизок на „ј“, се заменува со други гласови (зависно од дијалектот) и се пишува со ⟨ḷḷ⟩
баскиски bonbilla [bombiʎa] главица
галисиски ollo [ˈoʎo] око Многу галисиски говорници денес го изговараат поблиску до „ј“ поради влијанието на шпанските наречја.
грчки[3][4] λιακάδα lyakádha [ʎaˈkaða] сончева светлина
италијански[5] figlio [ˈfiʎːo] син Вистински преднонепчен глас.
кечуански[6] qallu [qaʎu] јазик
леонски llibru [ˈʎiβɾu] книга
македонски љубов [ʎubɔv] љубов Погл. Македонска фонологија
норвешки северно и централно наречје[7] alle [ɑʎːe] сите
окситански miralhar [miraˈʎa] одразува
гасконски hilh [hiʎ] син
сисански piyl [piʎ] риба
словачки ľúbiť [ˈʎuːbɪc] сака
унгарски северно наречје[8] lyuk [ˈʎuk] дупка Современиот литературен унгарски јазик ја има претрпено гласовната промена од „ly“ во „j“.
фарски fylgja [fɪʎd͡ʒa] следи
франкопровансалски balyi [baʎi] дава
шпански[9] кастиљски millón [miˈʎo̞n] милион Вистински преднонепчен глас. Кај највеќето други наречја, овој глас се претворил во /ʝ/ (појава наречена „јеизмо“).

Поврзано

  • Венечно-преднонепчена странична согласка

Наводи

  1. ↑ различно од малата ламбда ⟨λ⟩
  2. ↑ Со извесна разлика - погл. Македонска фонологија
  3. ↑ http://eresearch.qmu.ac.uk/153/
  4. ↑ http://www.foundalis.com/lan/grphdetl.htm#p_palatalization
  5. ↑ Rogers & d'Arcangeli (2004:117)
  6. ↑ Ladefoged (2005:149)
  7. ↑ Skjekkeland (1997:105–107)
  8. ↑ BENKŐ Loránd; IMRE Samu (ed.): The Hungarian Language. Janua Linguarum, Series Practica, No. 134. The Hague: Mouton de Gruyter (1972).
  9. ↑ Martínez-Celdrán, Fernández-Planas & Carrera-Sabaté (2003:255)

Bibliography

  • Carbonell, Joan F.; Llisterri, Joaquim (1992), „Catalan“, Journal of the International Phonetic Association, 22 (1–2): 53–56, doi:10.1017/S0025100300004618
  • Cruz-Ferreira, Madalena (1995), „European Portuguese“, Journal of the International Phonetic Association, 25 (2): 90–94, doi:10.1017/S0025100300005223
  • Ladefoged, Peter (2005), Vowels and Consonants (Second. изд.), Blackwell
  • Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), „Castilian Spanish“, Journal of the International Phonetic Association, 33 (2): 255–259, doi:10.1017/S0025100303001373
  • Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), „Italian“, Journal of the International Phonetic Association, 34 (1): 117–121, doi:10.1017/S0025100304001628
  • Skjekkeland, Martin (1997), Dei norske dialektane: Tradisjonelle særdrag i jamføring med skriftmåla, Høyskoleforlaget (Norwegian Academic Press)
Табела на белодробни согласки по МФА аудио
По место → Уснени Преднојазични Среднојазични Заднојазични Гласилни
↓ По начин Дво​уснени Уснено-​забни Заб​ни Венеч​ни Задно-​венеч. Свие​ни Предно-​непчени Задно​непчени Ресич​ни Голтни​чки Надгла​сил​ни Гласил​ни
Носни m̥ m ɱ n̪ n̥ n n̠ ɳ ɲ̥ ɲ ŋ̊ ŋ ɴ
Избувни p b p̪ b̪ t̪ d̪ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ
Струјни ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ
Приближни ʋ ɹ ɻ j ɰ
Трепетни ʙ r ɽ͡r ʀ я *
Едноударни ⱱ̟ ⱱ ɾ ɽ ɢ̆ ʡ̯
Стран. струј. ɬ ɮ ɭ˔̊ ʎ̥˔ ʎ˔ ʟ̝̊ ʟ̝
Стран. прибл. l ɭ ʎ ʟ
Стран. едноуд. ɺ ɺ̠ ʎ̯
Небелодробни согласки
Чкрапави ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ
ʘ̃ ʘ̃ˀ ʘ͡q ʘ͡qʼ
Уфрлени ɓ ɗ ʄ ᶑ ɠ ʛ
Исфрлени pʼ tʼ cʼ ʈʼ kʼ qʼ
fʼ θʼ sʼ ɬʼ xʼ χʼ
tsʼ tɬʼ cʎ̝̥ʼ tʃʼ ʈʂʼ kxʼ kʟ̝̊ʼ
Слеани согласки
p̪f b̪v ts dz tʃ dʒ tɕ dʑ ʈʂ ɖʐ
tɬ dɮ cç ɟʝ cʎ̥˔ ɟʎ˔ kʟ̝̊ ɡʟ̝
Сложени согласки
Незаградни ʍ w ɥ ɧ
Заградни k͡p ɡ͡b ŋ͡m
Табелава содржи фонетски симболи што може да не се прикажат правилно кај некои прелистувачи. [Помош]
Онаму кајшто симболите се дадени во парови, „лев—десен“ претставува „безвучна—звучна“ согласка.
Исенчените полиња претставуваат неизводливи гласовни творби.
* Симболот го нема во МФА.