3 век п.н.е.

3 век пред нашата ера (п.н.е.) — век кој започнал на 1 јануари 300 г. п.н.е. и завршил на 31 декември 201 г. п.н.е. Овој историски период и припаѓа на класичната антика.

Во Средоземното Море, првите неколку децении од овој век се одликуваат со баланс на силите меѓу хеленистичките кралства на исток и големата трговска сила на Картагина на запад. Балансот бил нарушен со појавата на конфликт меѓу Картагина и Римската република.^[1] Во следните децении, Картагина била прво понижена, а потоа уништена од Римјаните во Првата и Втората пунска војна. По Втората пунска војна, Рим станал најмоќната сила во западното Средоземје.

Во Индија, Ашока управувал со Мауријската империја. Во Тамилакам (јужна Индија), династиите Пандиа, Чола и Чера од класичниот период го доживеале својот подем.^[2]

Во Кина, завршувал Периодот на завојуваните држави, откако Џин Ши Хуанг ги освоил другите држави и ја воспоставил краткотрајната Џин династија, која била првата кинеска империја по која во истиот век следела долготрајната Хан династија.^[3] На Корејскиот полуостров, започнал протоисторискиот период. Во Монголија, Хунну биле на врвот од својата моќ.

Настани

290-ти п.н.е.

• 299 п.н.е.: Самнитите искористиле шанса додека Рим бил ангажиран на Ломбардската низина и ја започнале Третата самнитска војна со платеници од Галија и помошта на нивните сабињански и етрурски сојузници.
• 298 п.н.е.: Самнитите ги победиле Римјаните под водство на Луциј Корнелиј Скипион Барбат во Битката кај Камерина, која била првата битка од Третата самнитска војна.
• 293 п.н.е.: Кинеската држава Цин со победата во Битката кај Јик ја намалила заканата од државите Веи и Хан.
• Римските војски навлегле длабоко во самнитска територија и ги освоиле самнитските градови Тауразија, Бовијан Ветус и Ауфиден.
• Агатокле, кралот на Сиракуза, Сицилија, им помогнал на италијанските Грци против италското племе Брутијци.
• Птоломеј I Сотер конечно го довел бунтовниот регион Кирена под своја контрола. Власта ја препуштил на својот посинок Магас.
• Биндусара го наследил својот татко Чандрагупта Маурија како император на Мауријанската империја.
• Бил изграден театарот во Епидаур (со подоцнежни додатоци).

280-ти п.н.е.

• 285 п.н.е.: Бил завршен Светилникот во Александрија.
• 281 п.н.е.: Антиох I Сотер, по атентатот на неговиот татко Селевк I Победникот, станал император на Селевкидската империја.
• 281 п.н.е.: Ахајскиот сојуз бил основан во Грција.
• 280 п.н.е.: Кралот Пир епирски ја нападнал Италија во обид да ги потчини Римјаните и да создаде нова империја со која тој би владеел.
• 280 п.н.е.: Изградбата на Колосот од Родос била завршена.

270-ти п.н.е.

• 279 п.н.е.: Сингидунум и Таурунум, денешните Белград и Земун, биле основани од страна на Скордисците.
• Откако не успеал да ги порази Римјаните, кралот Пир епирски се повлекол од Италија.
• Миграција на Гали во Македонија, Тракија и Галатија.
• 273 п.н.е. - 232 п.н.е.: Ашока Велики владеел со Мауријската империја.

260-ти п.н.е.

• 265 п.н.е.: Калингската војна се водела помеѓу Ашока Велики и кралство Калинга.
• 264 п.н.е.: Првата пунска војна се водела помеѓу Картагина и Римската република.
• 261 п.н.е.: Антиох II Теос, по смртта на својот татко, станал цар на Селевкидската империја.
• 260 п.н.е.: Битката на Чангпинг се водела помеѓу државата Цин и државата Џао во Кина и завршила со решителна победа на Цин.
• 260 п.н.е.: Ашока ги запишал Указите на Ашока.

250-ти п.н.е.

• 258 п.н.е.: Ан Донг Вонг ја урнал династијата Хонг Банг во Виетнам.
• 257 п.н.е.: Династијата Тајц го освоила Виетнам.

240-ти п.н.е.

• 243 п.н.е.: Изненадувачки напад врз македонскиот гарнизон во Коринт. Ширење на Ахајскиот сојуз.
• 241 п.н.е.: Првата пунска војна завршила со поразот на Картагина. Рим барал големи репарации и ги анектирал Сицилија и Корзика.

230-ти п.н.е.

• 230 п.н.е.: Кинеската држава Цин го освоила Хан.
• 230 п.н.е.: Симука прогласил независност од власта на Мауријанците и ја основал Сатавахана империјата.

220-ти п.н.е.

• 229 п.н.е.: Првата илирска војна завршува со победа на Римјаните.
• 229 п.н.е.: Последните тирани на Пелопонез абдицирале, Аргос се приклучил на Ахајскиот сојуз, а Атина била ослободена од македонскиот гарнизон.
• 227 п.н.е.: Обидот за атентат на Јин Ченг, кралот на државата Цин, од страна на Џинг Ке од Јан бил неуспешен.
• 225 п.н.е.: Римјаните во Битката кај Теламон ја победиле голема галска армија.
• 225 п.н.е.: Кинеската држава Цин го освоила Веи.
• 223 п.н.е.: Кинеската држава Цин го освоила Чу.
• 222 п.н.е.: Кинеската држава Цин го освоила Јан и Жао.
• 222 п.н.е.: Со поразот на Спарта во Битката кај Селасија завршила Клеоменовата војна.
• 221 п.н.е.: Со освојувањето на државата Чи, Чин Ше Хуанг ја обединил цела Кина во една империја во која бил вклучен и северен Виетнам, формирајќи ја династијата Цин.

210-ти п.н.е.

• 218 п.н.е.: Започнала Втората пунска војна. Ханибал Барка со својата војска ги преминал Алпите и го нападнал средишниот дел на Рим.
• 216 п.н.е.: Ханибал славно ги победил римските легии во Битката кај Кане.
• 214 п.н.е.: Чин Ше Хуанг на кинеската династија Цин ја наредил изградбата на Кинескиот ѕид.

200-ти п.н.е.

• 208 п.н.е.: Чеу Ву Де го победил виетнамскиот крал Ан Донг Вонг.
• 207 п.н.е.: Чеу Ву Де ја основал Чеу династија во Виетнам.
• 206 п.н.е. - 202 п.н.е.: Граѓанска војна меѓу бунтовниците Чу и Хан во Кина по падот на династијата Цин.
• 202 п.н.е.: Римјани ја поразиле Картагина, со што завршила Втората пунска војна. Картагина ги изгубила сите свои територии освен главниот град, а Римјаните и наметнале тешки репарации.
• Индиски трговци редовно ја посетувале Арабија.
• Скитите го окупирале Согдијана, во денешен Узбекистан.
• Била основана кинеската Хан династија (202 п.н.е. - 220 н.е.).

Личности

Политика и влада

• Апиј Клавдиј Цек, римски државник
• Арат од Сикион, грчки државник
• Арсиноја II, птоломејска кралица и совладетел на Египет
• Ашока, мауријски владетел на Индија
• Бај Ци, кинески генерал
• Биндусара, владетел на Мауријската империја
• Ванг Џианг, кинески генерал
• Гау Цеу, кинески цар и основач на Хан династијата
• Гај Латуциј Катул, римски генерал
• Диодот I, прв владетел на Грчко-бактријско кралство
• Занг Лиан, кинески стратег и државник
• Илемчетчениј, владетел на јужна Индија
• Квинт Фабиј Максим Верукос, римски генерал и политичар
• Ксантип од Картагина, грчки генерал
• Ксијан Јуи, кинески бунтовнички генерал против династијата Цин
• Лиан По, кинески генерал
• Ли Бинг, кинески администратор и инженер
• Ли Му, кинески генерал
• Ли Си, кинески канцелар на Цин династијата
• Лу Бувеи, кинески трговец и канцелар на династијата Цин
• Лин Ксијангру, кинески политичар
• Магон Барка, картагински генерал
• Маниј Куриј Дентат, римски генерал
• Марко Атилиј Регул, римски генерал
• Марко Клавдиј Марцел, римски генерал
• Марко Порциј Катон Постариот, римски државник и писател
• Масиниса, крал на Нумидија
• Мен Тиан, кинески генерал
• Маудун, поглавар на Хунну
• Птоломеј I, фараон на Египет
• Птоломеј II, фараон на Египет
• Пир Епирски, крал на Епир
• Публиј Корнелиј Скипион Африканец, римски генерал и политичар
• Сјао Хе, кинески државник и канцелар на династијата Хан
• Филип V Македонски, крал на Македонија
• Хамилкар Барка, картагински генерал и политичар
• Хан Ксин, кинески генерал
• Ханибал Барка, картагински генерал и политичар
• Ханон II Велики, картагински политичар
• Хаздрубал Барка, картагински генерал
• Чеу Ву Де, кинески воен командант кој го покорил виетнамското кралство Ау Лак
• Џаосјан-ван, кинески крал на државата Цин

Литература

• Аполониј од Родос, грчки поет
• Арат од Солиј, грчки поет
• Гнеј Невиј, римски поет
• Калимах, грчки поет и критичар
• Менандар, грчки комедиограф
• Менип, грчки сатиричар
• Плавт, најпознатиот писател на комедии во римската книжевност
• Сун Јуј, кинески поет
• Теокрит, грчки поет
• Ќи Јуен, кинески книжевник и државник

Наука и филозофија

• Аполониј од Пергам, грчки математичар
• Аркесилај, грчки филозоф
• Архимед, грчки математичар, физичар и инженер
• Аристрах од Самос, грчки астроном и математичар
• Аристил, грчки астроном
• Берос, хеленистичко-вавилонски историчар и астроном
• Деметриј од Фалерон, грчки филозоф и оратор
• Дикеарх, грчки филозоф и научник
• Епикур, грчки филозоф
• Ератостен, грчки математичар, географ и астроном
• Евклид, грчки математичар, геометар
• Зенодот, грчки граматичар и книжевник
• Зенон од Китиум, грчки филозоф и основач на стоичката филозофија
• Конон од Самос, грчки астроном
• Манетон, хеленистичко-египетски историчар
• Менг-Це, кинески филозоф
• Пирон, грчки филозоф
• Сјин-це, кинески конфуцијански филозоф
• Теофраст, грчки филозоф
• Тимон од Флиунт, грчки филозоф
• Филон од Византион, грчки физичар и инженер
• Хан Феј, кинески филозоф

Откритија

• Ератостен точно го пресметал пречникот на Земјата со камили и сенки.
• Играта Го (или Веиќи), која е мислена, стратегиска игра станува длабоко вкоренета во кинеската култура, а се смета дека потекнува уште од II милениум п.н.е.
• Во 293 г. п.н.е. бил пронајден првиот римски сончев часовник.
• Архимедов навој била пумпа која се користела за подигање на течности на повисоко ниво
• Бил пронајден музичкиот инструмент хидраулис, кој е претходник на оргулите, од страна на Ктесибиј, грчки инженер кој работел во Александрија.
• Кинескиот царот Хан Гаоџу открил елабориран механички куклен театар во ризницата на претходниот владетел Чин Ше Хуанг.
• Огромниот Ду Цејанг Јан систем за наводнување во Кина бил изграден од Ли Бин во кинеската провинција Сечуан, во 256 г. п.н.е.
• Била изградена гробницата „Гробот на мирот“ во Черветери.
• Кинеската свила за првпат стигнала на европскиот пазар.
• Армиларни сфери, стара астрономска направа за мерење на координати на небесните тела, се користела како наставна алатка по астрономија.

Наводи

1. ↑ Dušanić, Slobodan (1983). Stari svet. Beograd: Narodna knjiga, Vuk Karadzic, Rad. стр. 180–202.
2. ↑ Dušanić, Slobodan (1983). Stari svet. Beograd: Narodna knjiga, Vuk Karadzic, Rad. стр. 299–306.
3. ↑ Dušanić, Slobodan (1983). Stari svet. Beograd: Narodna knjiga, Vuk Karadzic, Rad. стр. 307–315.