15. November

De 15. November is de 319. Dag in’n Gregoriaanschen Klenner, oder de 320. Dag, wenn’t en Schaltjohr is.

Wat passeert is

Politik un Sellschop

• 655: De christlich König Oswiu vun Northumbria winnt in de Slacht vun Winwaed över den heidnischen König Penda vun Mercia un maakt dormit den Weg för dat Christendom in de angelsässschen Königrieken open.
• 1533: Francisco Pizarro nümmt de Hööftstadt vun dat Inka-Riek in. Dat is Cuzco. He steckt ehr in Brand un plünnert ehr ut.
• 1666: De Freden vun Habenhusen is slaten wurrn twuschen Bremen un dat Königriek Sweden. De sweedsche General Carl Gustav Wrangel treckt af. Bremen blifft bit up den hüdigen Dag sülvstännig.
• 1796 In den Eerstem Koalitschoonskrieg fangt de Slacht vun Arcole twüschen de Revolutschoonstruppen vun Napoléon Bonaparte un de Öösterrieker an.
• 1825: König Johann VI. vun Portugal erkennt de Unafhangigket vun Brasilien an.
• 1889: Kaiser Pedro II. vun Brasilien warrt dör en Militärputsch stört. Marschall de Fonseca röpt üm 8:30 de Republiek vun de Vereenten Staten vun Brasilien ut. De Flagg vun Brasilien wiest, woans to de Tiet de Steerns över Brasilien stahn hebbt.
• 1920: In Genf kummt de Völkerbund to en eerste Sitten tohopen.
• 1940: In de Nacht op den 16. November warrt dat Warschauer Ghetto dicht maakt un dröff vun Juden nich mehr verlaten warrn.
• 1983: De Grünnen vun de Törksch Republiek Noordzypern warrt beslaten.

Weertschop

• 1918: Dat Stinnes-Legien-Afkamen twüschen de Arbeidgevers un de Gewerkschoppen in Düütschland warrt ünnertekend.
• 1923: In Düütschland warrt de Rentenmark inföhrt, wat de Inflatschoon to’n End bringt.
• 1971: Mit den 4004 bringt Intel den eersten Een-Chip-Mikroprozesser op’n fre'en Markt.

Kunst, Kultur un Bowark

• 1553: Bi’n Bo vun en Fasten bi Arezzo warrt de Chimäär vun Arezzo funnen, en Bispeel för etruskisch Kunst.
• 1838: De komisch Oper Lady Melvil vun Friedrich von Flotow warrt in Prais ooropföhrt.
• 1847: De komisch Oper Les Premiers Pas ou Les Deux Génies vun Fromental Halévy warrt in Paris ooropföhrt.
• 1924: De Kummedie Don Gil von den grünen Hosen vun Walter Braunfels warrt in Münschn ooropföhrt.
• 1966: De Oper Puntila vun Paul Dessau warrt in Berlin ooropföhrt.

Wetenschoppen un Technik

• 1849: De öösterrieksche Kaiser Franz Joseph grünnt in Wien de k. k. Geologsche Rieksanstalt, wat vundaag de Geologsche Bundsanstalt is.
• 1988: De sowjetsche Ruumgleider Buran, de wedder verwennt warrn kann, start vun Baikonur in Kasachstan ut to sien eersten un bither eenzigen Flaag.

Katastrophen

• 1960: In Pardubitz in Böhmen kommt 110 Minschen bi en Iesenbahnunglück üm.
• 1978: In Colombo op Sri Lanka verunglückt en Douglas DC-8, de op’n Torüchflaag vun Mekka bi’t Landen in en Wirbelstorm kummt. 66 Lüüd künnt rett warrn, aver 183 Minschen blievt dood.

Boren

• 1397: Nikolaus V., Paapst.
• 1498: Eleonore von Österreich, Ierzhertogin vun Öösterriek, Prinzessin vun Spanien un Königin vun Portugal un Frankriek
• 1709: Dirk Klinkenberg, nedderlannsch Astronom († 1799)
• 1738: Wilhelm Herschel, düütsch Astronom, Komponist un Musiker († 1822)
• 1832: Hermann Ottomar Herzog, düütsch Landschapsmaler († 1932)
• 1834: José Eugenio Ellauri, uruguayisch Politiker († 1894)
• 1843: Joseph König, düütsch Chemiker
• 1862: Gerhart Hauptmann, düütsch Dramatiker, Schriever un Nobelpriesdräger († 1946)
• 1887: Georgia O'Keeffe, US-amerikaansch Malerin.
• 1889: Emanuel II., letzte König vun Portugal.
• 1891: Erwin Rommel, düütsch Generalfeldmarschall.
• 1907: Claus Schenk Graf von Stauffenberg, düütsch Offizier († 1944)
• 1929: Ed Asner, US-amerikaansch Schauspeler († 2021)
• 1931: Mwai Emilio Stanley Kibaki, Staatspräsident vun Kenia († 2022)
• 1932: Petula Clark, US-amerikaansch Singerin
• 1934: Martin Bangemann, düütsch Politiker un Bundsminister († 2022)
• 1937: Yaphet Kotto, US-amerikaansch Schauspeler († 2021)
• 1940: Frans Melckenbeeck, belgisch Radrennfohrer
• 1944: Joy Fleming, düütsch Singerin.
• 1948: Georg Ringsgwandl, düütsch Kardioloog, Kabarettist un Ledermaker.
• 1954: Aleksander Kwaśniewski, poolsch Politiker un Staatspräsident
• 1954: Uli Stielike, düütsch Footballspeler un -trainer
• 1955: Neil Swainson, kanaadsch Jazzmusiker
• 1958: Leslie Malton, düütsch-amerikaansch Schauspelerin
• 1970: Uschi Disl, düütsch Biathletin
• 1974: Oleksij Ajdarow, wittrussisch un ukrainsch Biathlet

Storven

• 1280: Albertus Magnus, düütsch Philosoph, Naturforscher un Bischop vun Regensborg.
• 1579: Franz Davidis, unitarisch Theoloog.
• 1589: Philipp Apian, düütsch Geograph un Mathematiker.
• 1629: Gabór Bethlen, ungaarsch Först vun Sevenbörgen.
• 1630: Johannes Kepler, düütsch Astronom un Mathematiker.
• 1772: Johann Christian Senckenberg, düütsch Dokter un Naturforscher.
• 1787: Christoph Willibald Gluck, düütsch Komponist.
• 1853: Maria II., Königin vun Portugal.
• 1900: Adolf Pichler, öösterrieksch Schriever un Naturforscher
• 1907: Niels Peter Høeg-Hagen, däänsch Offizier, Kartograf un Polarforscher (* 1877)
• 1907: Ludvig Mylius-Erichsen, däänsch Polarwetenschapler (* 1872)
• 1908: Cixi, Kaisersche Wittfru vun China (* 1835)
• 1910: Wilhelm Raabe, düütsch Schriever.
• 1916: Henryk Sienkiewicz, poolsch Schriever un Nobelpriesdräger
• 1958: Tyrone Power, US-amerikaansch Schauspeler.
• 1962: Irene Lentz, US-amerikaansch Kleedaschmakersche (* 1900)
• 1978: Margaret Mead, US-amerikaansch Anthropologin.
• 1984: Bruno Vahl-Berg, düütsch Schauspeler (* 1903)
• 1994: Lia Wöhr, düütsch Schauspelerin un Fernsehproduzentin
• 2005: Hanne Haller, düütsche Slagersingersche, Komponistin, Ledermakersche, Produzentin un Toonmeestersche (* 1950)
• 2009: Hans Matthöfer, düütsch Politiker un Bundsminister (* 1925)
• 2013: Raimondo D’Inzeo, italieensch Springrieder (* 1925)