ਐਲਫਰਡ ਵਰਨਰ

ਐਲਫ੍ਰੈਡ ਵਰਨਰ (12 ਦਸੰਬਰ 1866 – 15 ਨਵੰਬਰ 1919) ਇੱਕ ਸਵਿਸ ਕੈਮਿਸਟ ਸੀ, ਜੋ ਈਟੀਐਚ ਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜ਼ੁਰੀਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਸੰਨ 1913 ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਣ ਤੇ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਧਾਤ ਕੰਪਲੈਕਸਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਲਈ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਵਰਨਰ ਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਤਾਲਮੇਲ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਦਾ ਅਧਾਰ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਅਜੀਵ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ ਅਤੇ 1973 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ।^[1]

ਜੀਵਨੀ

ਵਰਨਰ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1866 ਵਿੱਚ ਮਲਹਾਉਸ, ਅਲਸੇਸੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ (ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਫਰਾਂਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਪਰ ਜਿਸਨੂੰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ 1871 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ)। ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਰੋਮਨ ਕੈਥੋਲਿਕ ਵਜੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ।^[2] ਉਹ ਜੀਨ-ਐਡਮ ਐਡਮ ਵਰਨਰ, ਇੱਕ ਫਾਉਂਡਰੀ ਵਰਕਰ ਦਾ ਚੌਥਾ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਬੱਚਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਸਲੋਮੀ ਜੇਨੇਟ ਵਰਨਰ, ਜੋ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹ ਜ਼ੁਰੀਕ ਦੇ ਸਵਿਸ ਫੈਡਰਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ (ਪੋਲੀਟੈਕਨੀਕਮ) ਵਿਖੇ ਰਸਾਇਣ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ 1909 ਤਕ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੇਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਵਰਨਰ ਨੂੰ 1890 ਵਿੱਚ ਜ਼ੂਰੀਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਡਾਕਟਰੇਟ ਮਿਲੀ। ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਪੋਸਟ-ਡੋਕਟਰਲ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ ਸਵਿਸ ਫੈਡਰਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਾਪਸ ਆਇਆ। 1893 ਵਿੱਚ ਉਹ ਜ਼ੁਰੀਖ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ 1895 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਣੇ। 1894 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਵਿਸ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣ ਗਿਆ।

ਆਪਣੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਵਿਚ, ਉਹ ਇੱਕ ਆਮ, ਅਗਾਂਹਵਧੂ, ਡੀਜਨਰੇਟਿਵ ਆਰਟੀਰੀਓਸਕਲੇਰੋਸਿਸ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ, ਬਹੁਤ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੀਣ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਸੀ, ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ. ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਜ਼ੁਰੀਖ ਦੇ ਇੱਕ ਮਨੋਰੋਗ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।^[2]

ਖੋਜ

1893 ਵਿੱਚ, ਵਰਨਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਆਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਲੇ ਤਾਲਮੇਲ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਲਈ ਸਹੀ ਢਾਂਚਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਤਬਦੀਲੀ ਧਾਤ ਪਰਮਾਣੂ ਨਿਰਪੱਖ ਜਾਂ ਐਨਿਓਨਿਕ ਲਿਗਾਂਡ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਇਹ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕੋਬਾਲਟ ਇੱਕ "ਗੁੰਝਲਦਾਰ" ਹੈਕਸਾਮਿਨੀਕੋਬਲਟ (III) ਕਲੋਰਾਈਡ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਫਾਰਮੂਲਾ CoCl₃•6NH₃ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰ ਬਿੰਦੀ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਰਹੱਸਮਈ ਸੀ। ਵਰਨਰ ਨੇ ਢਾਂਚਾ [Co(NH₃)₆]Cl₃, ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, Co3 + ਆਯਨ ਦੇ ਨਾਲ ਚਾਰ NH3 ਨਾਲ ਇੱਕ ਆੱਕਟੇਡਰੋਨ ਦੇ ਸਿਰੇ 'ਤੇ। ਤਿੰਨ ਕਲੇਅ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਆਯੋਨਾਂ ਵਜੋਂ ਭੰਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਨਰ ਨੇ ਜਲਮਈ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦੀ ਚਾਲਕਤਾ ਨੂੰ ਮਾਪ ਕੇ ਅਤੇ ਸਿਲਵਰ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਨਾਲ ਵਰਖਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਕਲੋਰਾਈਡ ਐਨਿਅਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੁਆਰਾ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ, ਵਰਕਨਰ ਦੇ CoCl₃•6NH₃ ਦੇ ਰਸਾਇਣਕ ਸੁਭਾਅ ਲਈ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁੰਬਕੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।

ਵਰਨਰ ਨੇ ਆਪਟੀਕਲ ਆਈਸੋਮਰਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ, ਅਤੇ 1914 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਫਾਰਮੈਟ [Co(Co(NH₃)₄(OH)₂)₃] Br_{6 ਦੇ} ਨਾਲ ਹੈਕਸੋਲ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਚਿਰਲ ਕੰਪਾਉਂਡ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ।

ਇਹਨਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਨ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ, 1904 ਵਿੱਚ ਰਿਚਰਡ ਅਬੇਗ ਨੇ ਜੋ ਕਿ ਹੁਣ ਅਬੇਗ ਦੇ ਨਿਯਮ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਤੱਤ ਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਘਾਟ ਵਿਚਕਾਰ ਅੰਤਰ ਅਕਸਰ ਅੱਠ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਯਮ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1916 ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਗਿਲਬਰਟ ਐਨ. ਲੇਵਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਊਬਿਕ ਐਟਮ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ "ਔਕਟਟ ਨਿਯਮ " ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿੱਚ ਵਰਨਰ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਘਾਟ ਆਕਸੀਕਰਨ ਰਾਜ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਵੈਲੈਂਸ ਨੂੰ ਤਾਲਮੇਲ ਨੰਬਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੋ-ਕੱਲ ਬਾਂਡ (ਉਪਰੋਕਤ ਉਦਾਹਰਣ ਵਿੱਚ) ਹੁਣ ਆਇਓਨਿਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਹਰ ਕੋ-ਐਨ ਬਾਂਡ ਲੇਵਿਸ ਐਸਿਡ Co³⁺ ਅਤੇ ਲੇਵਿਸ ਬੇਸ NH₃ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸਹਿਜ ਬਾਂਡ ਹੈ।

ਕੰਮ

ਫਿਸ਼ਰ, ਜੇਨਾ ਦੁਆਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਸਟੇਟ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਡਸਲਡੋਰਫ 1904 ਵਿੱਚ: "ਲੇਹਰਬੁਚ ਡੇਰ ਸਟੀਰੀਓਕੈਮੀ "(ਡਿਜੀਟਲ ਐਡੀਸ਼ਨ)

ਹਵਾਲੇ