ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ

ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ
ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ
ਅਧਿਕਾਰਤ ਚਿੱਤਰ, 2004
13ਵਾਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ
22 ਮਈ 2004 – 26 ਮਈ 2014
ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀਏ.ਪੀ.ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ
ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਪਾਟਿਲ
ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ
ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀਭੈਰੋਂ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਖਾਵਤ
ਮੁਹੰਮਦ ਹਾਮਿਦ ਅੰਸਾਰੀ
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ
ਤੋਂ ਬਾਅਦਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ
22ਵਾਂ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ
21 ਜੂਨ 1991 – 16 ਮਈ 1996
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀਪੀ ਵੀ ਨਰਸਿਮਾ ਰਾਓ
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂਯਸ਼ਵੰਤ ਸਿਨ੍ਹਾ
ਤੋਂ ਬਾਅਦਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ
15ਵਾਂ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦਾ ਗਵਰਨਰ
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ
16 ਸਤੰਬਰ 1982 – 14 ਜਨਵਰੀ 1985
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂਆਈ ਜੀ ਪਟੇਲ
ਤੋਂ ਬਾਅਦਅਮਿਤਾਵ ਘੋਸ਼
ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ, ਰਾਜ ਸਭਾ
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ
19 ਅਗਸਤ 2019 – 3 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂਮਦਨ ਲਾਲ ਸੈਨੀ
ਤੋਂ ਬਾਅਦਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ
ਹਲਕਾਰਾਜਸਥਾਨ
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ
1 ਅਕਤੂਬਰ 1991 – 14 ਜੂਨ 2019
ਤੋਂ ਬਾਅਦਕਾਮਖਿਆ ਪ੍ਰਸਾਦ ਤਾਸਾ
ਹਲਕਾਅਸਾਮ
ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਜਨਮ(1932-09-26)26 ਸਤੰਬਰ 1932
ਪਿੰਡ ਗਾਹ, ਪੰਜਾਬ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ
(ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ)
ਮੌਤ26 ਦਸੰਬਰ 2024(2024-12-26) (ਉਮਰ 92)
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ
ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ
​
(ਵਿ. 1958)​
ਬੱਚੇਉਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਦਮਨ ਸਿੰਘ
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਿੰਘ
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਬੀ.ਏ. ਹਾਨਰਜ਼, ਐੱਮਏ)
ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਬੀ.ਏ. ਹਾਨਰਜ਼)
ਆਕਸਫ਼ੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਪੀਐੱਚਡੀ)
ਪੇਸ਼ਾ
ਪੁਰਸਕਾਰਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ
ਐਡਮ ਸਮਿਥ ਪੁਰਸਕਾਰ
ਦਸਤਖ਼ਤ

ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ (26 ਸਤੰਬਰ 1932 – 26 ਦਸੰਬਰ 2024) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਅਕਾਦਮਿਕ, ਅਤੇ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ 2004 ਤੋਂ 2014 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ 13ਵੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਹ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ।[1] ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰ, ਸਿੰਘ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਉਹ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਸਨ ਜੋ ਪੂਰੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਬਾਰਾ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨ।[2][3]

ਅੱਜ ਦੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਗਾਹ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ, ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ 1947 ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਵੰਡ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਆ ਗਿਆ। ਆਕਸਫੋਰਡ ਤੋਂ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੇਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਿੰਘ ਨੇ 1966-1969 ਦੌਰਾਨ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਲਲਿਤ ਨਾਰਾਇਣ ਮਿਸ਼ਰਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਵਣਜ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ, ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮੁੱਖ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੁੱਖ ਆਰਥਿਕ ਸਲਾਹਕਾਰ (1972-1976), ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਵਰਨਰ (1982-1985) ਅਤੇ ਯੋਜਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੁਖੀ (1985-1987)।

1991 ਵਿੱਚ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਨਵੇਂ ਚੁਣੇ ਗਏ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਪੀ.ਵੀ. ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੇ ਗੈਰ-ਸਿਆਸੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ। ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਸਨੇ ਕਈ ਢਾਂਚਾਗਤ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਉਦਾਰ ਬਣਾਇਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਉਪਾਅ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਟਾਲਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਸਾਬਤ ਹੋਏ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰੀ ਵਜੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਾਖ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ, ਮੌਜੂਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 1996 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾੜੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦਿਖਾਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਿੰਘ 1998-2004 ਦੀ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਸਰਕਾਰ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜ ਸਭਾ (ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਸਦ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਸਦਨ) ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਰਹੇ।

2004 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਠਜੋੜ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਈ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਅਚਾਨਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੇਂਡੂ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ, ਵਿਲੱਖਣ ਪਛਾਣ ਅਥਾਰਟੀ, ਪੇਂਡੂ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਗਾਰੰਟੀ ਸਕੀਮ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਸਮੇਤ ਕਈ ਮੁੱਖ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ। 2008 ਵਿੱਚ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਿਵਲ ਪਰਮਾਣੂ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਕਾਰਨ ਖੱਬੇ ਮੋਰਚੇ ਦੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਮਰਥਨ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਲਗਭਗ ਡਿੱਗ ਗਈ।[4] 2009 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਕਸ ਦੀ ਸਹਿ-ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।[5] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ।[6][7]

2009 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਯੂਪੀਏ ਦੀ ਇੱਕ ਵਧੇ ਹੋਏ ਫਤਵੇ ਦੇ ਨਾਲ ਵਾਪਸੀ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ। ਆਪਣਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ 2014 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਦੌੜ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ।[8] ਸਿੰਘ ਕਦੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਪਰ 1991 ਤੋਂ 2019 ਤੱਕ ਅਸਾਮ ਰਾਜ ਅਤੇ 2019 ਤੋਂ 2024 ਤੱਕ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।[9][10]

ਜੀਵਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੱਥ

ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਦਰਾ ਕੋਸ਼ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆਈ ਵਿਕਾਸ ਬੈਂਕ ਲਈ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਹਵਾਲੇ

  1. ↑
  2. ↑
  3. ↑ "Here are some of India's most and least educated politicians". Daily Musings (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Yahoo! News. 10 May 2016. Archived from the original on 18 May 2016. Retrieved 24 April 2024.
  4. ↑
  5. ↑ ਖ਼ਬਰਦਾਰੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿਓ: <ref> tag with name i727 cannot be previewed because it is defined outside the current section or not defined at all.
  6. ↑
  7. ↑
  8. ↑
  9. ↑
  10. ↑

ਬਾਹਾਰੀ ਕੜੀਆਂ

ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਕਾਮਨਜ਼ ਉੱਤੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੀਡੀਆ ਹੈ।
ਵਿਕੀਕੁਓਟ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਓਟੇਸ਼ਨਾਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।