Atum
| |||
| Atum w hieroglifach |
| bóstwo słońca i stworzenia | |
| |
| Występowanie | |
|---|---|
| Teren kultu | |
| Szczególne miejsce kultu | |
Atum (egip. Itm) – jeden z głównych i najstarszych bogów starożytnego Egiptu. Razem z Ra, Horachte i Chepri był bogiem słońca i stworzenia. Imię jego można przetłumaczyć jako formę znaczenia pozytywnego, Znakomity Jeden, albo Całość, lub znaczenia negatywnego, Ten jeden, który jeszcze nie istnieje. Atum jest dobrze udokumentowany w różnych tekstach ikonograficznych i religijnych. Przedstawiany był jako człowiek, który miał na głowie Etfu, albo jako człowiek z głową barana, tak jak Chnum. Jest jednym z ośmiu lub dziewięciu bogów najczęściej wymienianych w Tekstach Piramid. Atum był głównym bóstwem Heliopolis, jego kult zyskał duże znaczenie już w Starym Państwie[1]. Jego najbardziej istotną naturą było samo tworzenie i stworzenie pierwszych bogów. Był uosobieniem początku i doskonałości. W Tekstach Trumiennych i innych religijnych tekstach jest nazywany Władcą Całości, więc jest bogiem uniwersalnym.
Jego młodzieńcza wersja była nazywana Nefertumem[1].
Enneada z Helopolis
Atum był głównym bogiem z enneady z Helopolis, znanej także jako Wielka Enneada. W micie kreacyjnym zasiadał na pagórku, który wyłonił się z chaosu Nun i przez masturbację stworzył Szu i Tefnus[2], którzy zaś spłodzili Geba i Nut. Ich dziećmi byli zaś Ozyrys, Izyda, Set i Neftys. Atum miał wprowadzić ład do chaosu, rozpoczynając wszelki byt.[1]
Atum jako stworzyciel
W kosmogonii heliopolitańskiej Atum był bogiem stworzenia, który wyłonił świat z chaosu poprzez masturbację[3]. Teksty Piramid mówią nam o tym bogu jako Ten, który stworzył sam z siebie. Według papirusu Bremner-Rhind Atum powiedział: Wszystko pojawiło się po tym, jak powstałem ja... nie istniało żadne niebo i żadna ziemia... sam stworzyłem każdą istotę... postępowałem z moją pięścią jak mąż... kopulowałem ze swą ręką[4].
Miał on dwie natury, które mogły zapoczątkować wszystko lub zakończyć wszystko. W Księdze Umarłych w rozmowie Atuma z Ozyrysem ten pierwszy oświadcza, że może zniszczyć świat oraz zesłać wszystkich bogów i całą ludzkość z powrotem w prehistoryczne wody (Nun), z których świat powstał. Od najwcześniejszych dynastii w Heliopolis był reprezentowany i uwielbiany jako aspekt świętego kamienia Ben-Ben. W Heliopolis Atum jest identyfikowany z prapagórkiem, co potwierdza Księga Piramid: „O Atumie, kiedy powstałeś, wyrosłeś jako wysokie wzgórze, błyszczałeś jako kamień Benben w świątyni Feniksa w Heliopolis”.
Zaklęcie 1130 z Tekstów Piramid opowiada o tym, że gdy nastąpi koniec świata, jedynymi którzy przetrwają, będą to bogowie Atum i Ozyrys pod postacią węży, „ludzie ich nie poznają, a bogowie nie zobaczą”.
Przypisy
- ↑ a b c R. Hamilton, Starożytny Egipt, Parragon, 2008, s. 28-29, 34-35, ISBN 978-1-4075-1978-4.
- ↑ Joanna Ciślewska (red.), Starożytni Egipcjanie, 2007, s. 16, ISBN 978-83-89840-03-5.
- ↑ David. M. Friedman: Pan niepokorny. Kulturowa historia penisa. Warszawa: 2003.
- ↑ A. M. Roth, Ancient Egyptian Beliefs About Conception and Fertility, [w:] A.E. Rautman (red.), Reading the Body: representations and remains in the archaeological record, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2000, s. 196