Bela IV

Bela IV

Król Węgier i Chorwacji
Okres	od 1235 do 1270
Poprzednik	Andrzej II
Następca	Stefan V
Dane biograficzne
Dynastia	Arpadowie
Data urodzenia	1206
Data śmierci	3 maja 1270
Ojciec	Andrzej II
Matka	Gertruda z Meran
Żona	Maria Laskarina
Dzieci	Kinga (święta) Elżbieta Małgorzata (święta) Stefan V Jolenta Helena (błog.) Konstancja Anna Katarzyna Małgorzata (zm. 1242) Bela
Multimedia w Wikimedia Commons

Bela IV, węg. IV. Béla (ur. 1206, zm. 3 maja 1270) – król Węgier i Chorwacji w latach 1235–1270 z dynastii Arpadów.

Życiorys

Bela urodził się w 1206. Był synem króla Andrzeja II. W 1213, gdy miał 7 lat, jego matka, Gertruda z Meran, została zamordowana. Ojciec próbował pomścić żonę, jednak nie powiodło mu się i po jego śmierci w 1235 obowiązek pomszczenia królowej Gertrudy spoczął na Beli, który zrobił to w 1236, 23 lata po śmierci matki.

Po śmierci ojca w 1235 Bela w wieku 29 lat został koronowany na króla Węgier. W trzecim roku jego panowania, w 1238 na Węgry najechało plemię Połowców, którzy uciekali przed hordami Mongołów. Bela obmyślił sojusz z tym barbarzyńskim szczepem, udzielając im azylu w swym państwie oraz wzmacniając przymierze przez ożenek swojego syna, Stefana, z córką chana Połowców, Kutena. Oprócz tego na rozkaz Beli Połowcy zostali ochrzczeni i przyjęli chrześcijaństwo.

Przed inwazją Mongołów

Z małym powodzeniem Bela próbował przywrócić dawną świetność Węgrom poprzez odzyskanie utraconych terenów. Jego działalność nie podobała się węgierskim możnowładcom i magnatom, kiedy Mongołowie już przemierzali Europę na zachód. W związku z zagrożeniem ze strony hord niepokojowo nastawionych Azjatów Bela rozkazał magnatom, aby zjednoczyli siły i przygotowali się do obrony Węgier przed Mongołami. Wystosował też listy do papieża Grzegorza IX oraz do cesarza Fryderyka II z prośbą o pomoc i wsparcie, lecz nie otrzymał żadnej odpowiedzi.

W 1241 na Węgry najechali Mongołowie. Bela od razu wyruszył ze swoją armią na wojnę z nimi. Stoczył z Mongołami wiele bitew. 11 kwietnia 1241 wojska Beli zmierzyły się z Mongołami w bitwie pod Mohi. Zwyciężyli Mongołowie, co miało wielki wpływ na dalsze losy ich inwazji na Europę. Przed bitwą węgierscy magnaci zamordowali Kocjana, chana Połowców. W obliczu wielkiego zagrożenia Bela uciekł do Austrii, a potem do Dalmacji, gdzie schronił się w Trogirze.

Po inwazji Mongołów

Mongołowie wybili prawie połowę populacji Węgier i zrównali z ziemią węgierskie miasta. Byli na Węgrzech ponad rok, dopóki w 1242 dowiedzieli się, że w Mongolii zmarł ich przywódca, Ugedej. Wycofali się z Węgier i Bela powrócił do swego kraju. Po powrocie do władzy Bela rozpoczął odbudowę kraju – w okolicach granic Węgier zbudował bardzo dobrze zorganizowany system fortec i zamków oraz stworzył dużą armię w razie ewentualnego powrotu Mongołów. Odbudował wiele miast i zbudował wiele nowych zamków; właśnie za to otrzymał od historyków przydomek Wielki (węg. Nagy).

Po zakończeniu wojny z Mongołami Bela prowadził jeszcze dwie wojny. W 1242 rozpoczął się konflikt z księciem Austrii i Styrii Fryderykiem II Bitnym z dynastii Babenbergów. Wojna, w której Bela bohatersko zwyciężył, trwała do 1246 gdy pokonał Fryderyka w Bitwie nad Litawą. Drugą wojnę rozpoczął w 1252 z królem Czech Ottokarem II o tereny księstwa Styrii i Austrii, które pragnął opanować. Tę wojnę Bela przegrał, pokonany w bitwie pod Kressenbrun w wyniku czego utracił Styrię.

Ostatnie lata życia Beli zostały „zepsute” przez bunt jego syna Stefana, który zażądał od ojca, aby ten podzielił Węgry na dwa królestwa i oddał mu jedno. Bela, pokonany musiał się na to zgodzić. Stefan i Bela rządzili dwoma niezależnymi państwami – o różnych stolicach i o innej polityce.

W 1267 Bela IV podpisał wraz z synem, Stefanem V tzw. Złotą Bullę, która ustanawiała nowe prawo na Węgrzech, a co najważniejsze, dzieliła społeczność na stan magnacki i stan szlachecki, stwarzała szlachtę węgierską i przyznawała jej bardzo liczne prawa (nawet możliwość wypowiedzenia królowi posłuszeństwa), co jednocześnie ograniczało władzę króla. Dokument ten miał ogromny wpływ na późniejszą historię Węgier

 Osobny artykuł: Złota Bulla Beli IV.

Bela IV zmarł 3 maja 1270, w wieku 64 lat. Jego następcą został jego syn, Stefan V.

Genealogia

Bela IV miał dwóch synów i osiem córek, z czego dwie zostały później kanonizowane, jedna beatyfikowana, a inne dwie zmarły jeszcze w dzieciństwie. Dwie córki Beli zostały wydane za książąt polskich.

1. córka cesarza nicejskiego, Teodora I Laskarisa;
2. żona Bolesława Wstydliwego, księcia krakowskiego i sandomierskiego;
3. żona Henryka XII, księcia Dolnej Bawarii;
4. żona Bolesława Pobożnego, księcia Wielkopolski.
5. żona Lwa Halickiego, księcia halicko-wołyńskiego.
6. żona Rościsława Michajłowicza, kniazia halickiego, bana serbskiej Maczwy i Slavonii