Język judeoarabski
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Kody języka | |||
| ISO 639-2 | jrb | ||
| ISO 639-3 | jrb | ||
| IETF | jrb | ||
| Glottolog | brak | ||
| Ethnologue | jrb | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język judeoarabski, język żydowskoarabski (ערביה יהודיה) – grupa wielu dialektów używanych dawniej przez Żydów zamieszkałych w państwach arabskich, głównie Mizrachijczyków, współcześnie w większości żyjących w Izraelu i Francji. W średniowieczu nazywano tak klasyczny język arabski zapisywany alfabetem hebrajskim.
Cechy
Dialekty judeoarabskie rozwinęły się na podstawie lokalnych dialektów języka arabskiego (np. dialektu marokańskiego, irackiego i algierskiego) z dodatkiem zapożyczeń z języka hebrajskiego i aramejskiego. Nie zawsze występowanie dialektu judeoarabskiego pokrywa się z zasięgiem jego arabskiego odpowiednika – na przykład dialekt judeoegipski w większym stopniu przypomina arabski dialekt marokański niż egipski. To zjawisko odzwierciedla migrację przodków Żydów egipskich z krajów Maghrebu. Współcześnie większość Żydów jest co najmniej dwujęzyczna: biegle znają lokalny dialekt arabski i lokalny dialekt judeoarabski.
Dialekty języka judeoarabskiego są zapisywane zmodyfikowanym alfabetem hebrajskim, do którego często dodaje się kropki z alfabetu arabskiego, oznaczające samogłoski (do zapisu fonemów niewystępujących w języku hebrajskim).
Historia
W średniowieczu język judeoarabski (wówczas bardzo bliski klasycznemu językowi arabskiemu) był najważniejszym żydowskim językiem literackim; pisał w nim Majmonides (np. Sefer ha-Micwot, Przewodnik błądzących), napisano w nim dzieła halacha i komentarze biblijne: Emunoth we-Deoth, Tafsir, Tikkun Middot ha-Nefesz, Czowot ha-Lewawot, Kuzari i inne.
Z powodu I wojny izraelsko-arabskiej w 1948 ogromna większość Żydów z krajów arabskich uciekła do Izraela oraz Francji, gdzie ich dialekty judeoarabskie szybko zostały wyparte przez języki hebrajski i francuski. Z tej przyczyny obecnie dialekty judeoarabskie są zagrożone wymarciem.
Zwroty w dialekcie judeomarokańskim
| Polski | Transliteracja | Dialekt judeomarokański[a] |
|---|---|---|
| Witam | šlāma | שלמה |
| Witaj | šlāma ʿlik | שלמה עליכ |
| Do widzenia | bšlāma (ʿlik) | ( בשלמה (עליכ |
| Dziękuję | mersi | מרסי |
| Tak | ēywa | ייוה |
| Nie | lā | לא |
| Jak się masz? | āš iḫbark? | אשכברכ? |
| Dobrze | lābaš | לבש |
| Dobrze, dziękuję | lābaš, mersi | לבש, מרסי |
| Dobrze, dzięki Bogu | lābaš, hamdul'Illah | לבש, המדול'ילה |
Uwagi
- ↑ W tym dialekcie widoczne są zapożyczenia z języka francuskiego.
Bibliografia
- Joshua Blau, The Emergence and Linguistic Background of Judaeo-Arabic: OUP, 1999 (ang.).
Linki zewnętrzne
- Literatura judeoarabska. uwm.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-06-19)]. (ang.)
- Literatura judeoarabska (ang.)
- Żydzi w Libanie (ang.)
