Parzydło

Parzydło
Ilustracja
Parzydło leśne
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

parzydło

Nazwa systematyczna
Aruncus L.
Opera Varia 259. 1758[3]
Typ nomenklatoryczny

A. sylvester V. F. Kosteletzky[3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Parzydło blekotolistne

Parzydło (Aruncus L.) – rodzaj roślin z rodziny różowatych. W zależności od ujęcia systematycznego w jego obrębie wyróżniany jest tylko jeden gatunek (A. dioicus)[4] lub trzy do sześciu[5]. Zasięg rodzaju obejmuje strefę umiarkowaną Ameryki północnej i Eurazji[5][4]. W Polsce dziko rośnie jeden gatunek – parzydło leśne A. dioicus[6], występujący zresztą na wszystkich kontynentach półkuli północnej, drugi – parzydło blekotolistne, pochodzący z Korei[7], jest uprawiany jako roślina ozdobna. Trzeci z gatunków (A. gombalanus) jest endemitem Chin[5].

Morfologia

Pokrój
Rośliny wieloletnie, często drewniejące w dolnej części pędów. Łodygi kanciaste, prosto wzniesione wyrastają z tęgiego kłącza[5].
Liście
Pojedynczo do potrójnie pierzasto złożone lub trójdzielne, poszczególne listki o ostro piłkowanych brzegach[5].
Kwiaty
Zebrane w okazałe, złożone, kłosokształtne kwiatostany. Szypuły kwiatostanu zwykle owłosione. Kwiaty siedzące lub krótkoszypułkowe, zwykle jednopłciowe. Hypancjum kubeczkowate, dookoła ze zgrubiałym pierścieniem. Działek kielicha pięć, kształtu trójkątnego, zaostrzone na końcach, trwałe. Płatków korony także pięć, białych. W kwiatach męskich znajduje się 15–30 pręcików na cienkich nitkach, wystających ponad okwiat. W kwiatach żeńskich pręciki są sterylne, słupkowie składa się z 3–4 owocolistków[5].
Owoce
Nagie mieszki zawierające po dwa nasiona[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj parzydło należy do plemienia Spiraeeae w podrodzinie Amygdaloideae/Spiraeoideae, w rodzinie różowatych (Rosaceae), zaliczanej do obszernego rzędu różowców (Rosales) i wraz z nim do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[2][8].

Wykaz gatunków[9][8]
  • Aruncus aethusifolius (H. Lév.) Nakai – parzydło blekotolistne
  • Aruncus dioicus (Walter) Fernald – parzydło leśne
  • Aruncus gombalanus (Handel-Mazzetti) Handel-Mazzetti

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-20] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2018-07-07].
  4. ↑ a b T. Lawrence Mellichamp: Aruncus L.. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-07].
  5. ↑ a b c d e f g Gu Cuizhi (Ku Tsue-chih); Crinan Alexander: Aruncus Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-07].
  6. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 36, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ Aruncus aethusifolius. [w:] Gardening help [on-line]. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2018-07-08].
  8. ↑ a b Genus: Aruncus L.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA. [dostęp 2018-07-07].
  9. ↑ Aruncus. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2018-07-07].