Tanganika (jezioro)

Tanganika
Ilustracja
Zdjęcie satelitarne jeziora
Położenie
Państwo

 Burundi
 Demokratyczna Republika Konga
 Tanzania
 Zambia

Miejscowości nadbrzeżne

Bużumbura, Kalemie, Kigoma, Ujiji, Mpulungu

Wysokość lustra

773[1] m n.p.m.

Morfometria
Powierzchnia

34 400[1] km²

Wymiary
• max długość
• max szerokość


670 km
80 km

Głębokość
• średnia
• maksymalna


570 m
1435[1] m

Hydrologia
Rzeki zasilające

Malagarasi, Ruzizi

Rzeki wypływające

Lukuga

Rodzaj jeziora

tektoniczne

Położenie na mapie Demokratycznej Republiki Konga
Mapa konturowa Demokratycznej Republiki Konga, po prawej nieco na dole znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Tanganika”
Położenie na mapie Tanzanii
Mapa konturowa Tanzanii, po lewej znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Tanganika”
Położenie na mapie Afryki
Mapa konturowa Afryki, blisko centrum na prawo znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Tanganika”
Ziemia6°00′11,9″S 29°32′41,9″E/-6,003306 29,544972
Mapka jeziora
Mapa fizyczna jeziora
Multimedia w Wikimedia Commons

Tanganika (ang. Lake Tanganyika, fr. Lac Tanganyika, suahili Ziwa la Tanganyika) – jezioro w Afryce Wschodniej, jedno z Wielkich Jezior Afrykańskich, położone w strefie ryftu wschodnioafrykańskiego, w Wielkim Rowie Zachodnim, na terytorium Zambii, Demokratycznej Republiki Konga, Burundi i Tanzanii. Zajmuje powierzchnię 34,4 tys. km², jest najdłuższym słodkowodnym jeziorem świata (670 km długości) i najgłębszym jeziorem afrykańskim. Jezioro położone na wysokości 773 m n.p.m. Średnia głębokość wynosi 570 m, zaś maksymalna osiąga 1435 m (drugie pod względem głębokości po jeziorze Bajkał) – stanowi tym samym kryptodepresję, dno jeziora leży 662 m p.p.m.

Jezioro Tanganika
Zachód słońca nad jeziorem Tanganika

Rejon ten znajduje się w tzw. Wielkim Rowie Zachodnim, jednym z Wielkich Rowów Afrykańskich. Jest to gigantyczna rozpadlina powstała na skutek ruchów tektonicznych. W obrębie doliny ryftowej wytworzyło się szereg zbiorników wodnych: Tanganika, Malawi, Jezioro Wiktorii, Jezioro Edwarda, Kiwu, Jezioro Jerzego, Turkana (zwane dawniej Jeziorem Rudolfa) i Jezioro Alberta. Każdy z tych zbiorników wodnych ma inną historię i wiek powstawania, istotne różnice dotyczą także fauny zasiedlającej wymienione akweny.

Formowanie się środkowej części jeziora Tanganika rozpoczęło się 12–9 mln lat temu[2], a północnej 8–7 mln lat temu[3]. Południowa część powstała w wyniku plioceńskiego (4–2 mln lat temu) wypiętrzenia zrębu zachodniego obrzeża jeziora, czego efektem było utworzenie rowu tektonicznego. Jego dno zostało wypełnione wodami płynącymi z kotliny Uniamwezi. Głębinowa część powstała około 6–5 mln lat temu[4]. Jezioro Tanganika należy do dorzecza Konga. Połączenie stanowi rzeka Lukuga. Przy niskim poziomie wody w jeziorze przepływ do Lukugi ustaje i Tanganika staje się jeziorem bezodpływowym[1].

Jezioro jest otoczone wysokimi górami, miejscami dochodzącymi do brzegów jeziora. W takich miejscach brzegi są skaliste, często bardzo strome. Szerokość jeziora waha się od 20 do 80 km. Temperatura wody przy powierzchni utrzymuje się w granicach 24–29 °C[5]. Woda w jeziorze charakteryzuje się odczynem zasadowym (pH 7,5–9,2) i wysoką twardością (twardość węglanowa 7–11°n, twardość ogólna 16–18°n)[5].

Tanganika posiada bogatą faunę: krokodyle, hipopotamy, wiele gatunków ptactwa wodnego. Jezioro znane jest z wielu gatunków ryb, w większości endemitów, głównie z rodziny Cichlidae (pielęgnicowate – ponad 200 gatunków, m.in. rodzaju Tropheus, niektóre bardzo popularne w akwarystyce), a także Latidae, Mastacembelidae (długonosowate) i Mochokidae (pierzastowąsowate)[6]. Gatunki endemiczne jeziora powstały w efekcie długotrwałej izolacji zbiornika. Nastąpiła w nim szybka radiacja adaptacyjna pielęgnic. Znaczenie konsumpcyjne ma ok. 60 gatunków ryb. Eksperci ONZ w połowie lat 80. XX w. ocenili możliwości połowowe w jeziorze na ok. 2 mln ton rocznie[7].

Główne miasta portowe nad jeziorem to Bużumbura (Burundi), Kalemie (Demokratyczna Republika Konga), Mpulungu (Zambia) oraz Kigoma i Ujiji (Tanzania)[8].

Rybacy na jeziorze Tanganika

Przypisy

  1. ↑ a b c d Encyklopedia Geograficzna Świata: Afryka. Kraków: OPRES, 1997. ISBN 83-85909-21-4.
  2. ↑ Cohen et al. Estimating the age of ancient lakes: An example from Lake Tanganyika, East African rift system. „Geology”. 21, s. 511–514, 1993. (ang.). 
  3. ↑ Cohen et al. New paleogeographic and lake-level reconstructions of Lake Tanganyika: implications for tectonic, climatic and biological evolution in a rift lake. „Basin Research”. 7, s. 107–132, 1997. DOI: 10.1046/j.1365-2117.1997.00038.x. (ang.). 
  4. ↑ J.J. Tiercelin, A. Mondeguer: The geology of the Tanganyika Trough. [W:] Coulter GW (red.) Lake Tanganyika and its Life. Nowy Jork: Oxford University Press, 1991, s. 7–48.
  5. ↑ a b Roman Pawlak, Adam Adamski: Pielęgnice jeziora Tanganika. Toruń: BGA Science Publ., 1992. ISBN 83-900575-0-6.
  6. ↑ Steenberge et al. A recent inventory of the fishes of the north-western and central western coast of Lake Tanganyika (Democratic Republic Congo). „Acta Ichthyologica et Piscatoria”. 41 (3), s. 201–214, 2011. DOI: 10.3750/AIP2011.41.3.08. (ang.). 
  7. ↑ Ryby z jeziora Tanganika, w: „Poznaj Świat” R. XXXIV, nr 2 (397), luty 1986, s. 27.
  8. ↑ Lake Tanganyika, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-09-24] (ang.).

Bibliografia

  • Stanislav Frank: Wielki Atlas Ryb. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1977.