X (album Klausa Schulzego)

"X" (z podtytułem Sechs Musikalische Biographien) – dziesiąty album studyjny Klausa Schulzego, wydany we wrześniu 1978 roku w Niemczech nakładem wytwórni Brain^[2]. Wielokrotnie wznawiany, w tym 31 stycznia 2005 roku nakładem Revisited Records jako podwójny CD z dodatkowym, wcześniej niewydanym utworem.

Na swoim dziesiątym albumie Schulze dokonał połączenia muzyki elektronicznej z muzyką klasyczną poprzez wprowadzenie orkiestry smyczkowej. Jak sam stwierdził: „Fakt, że na płycie „X” gra orkiestra smyczkowa, nie jest czymś, czego z pewnością można by się spodziewać po utworach elektronicznych. Ale to miało sens. Ponieważ syntezatory są urządzeniami rozwijającymi własne barwy, nie zastępują instrumentów klasycznych”. Wspomniana orkiestra to Hessischer Rundfunk, składająca się z 8 skrzypiec, 3 altówek i 3 wiolonczel oraz kontrabasu, dyrygowana przez wiolonczelistę Wolfganga Tiepolta w utworze „Ludwig II Von Bayern”; sam Tiepolt zagrał w utworze „Heinrich von Kleist” oraz poprowadził inną orkiestrę w utworze „Objet D'Louis”, wykonanym w 1978 roku, ale opublikowanym dopiero w 2005 roku, na zremasterowanej i rozszerzonej wersji albumu. Wśród muzyków zaproszonych do realizacji albumu znalazł się ponadto perkusista Harald Grosskopf oraz skrzypek B. Dragic (zagrał w utworze „Friedemann Bach”)^[3].

Tematyka albumu to muzyczne portrety sześciu postaci: kompozytora Wilhelma Friedemanna Bacha, króla Bawarii Ludwika II, filozofa Friedricha Nietzschego, poety Georga Trakla oraz pisarzy Heinricha von Kleista i Franka Herberta^[4].

Lista i informacje według Discogs^[2]:

Seite 1

1.	Friedrich Nietzsche	24:15
2.	Georg Trakl	5:25
		29:40

Seite 2

1.	Frank Herbert	10:42
2.	Friedemann Bach	18:02
		28:44

Seite 3

1.	Ludwig II. Von Bayern	28:40
		28:40

Seite 4

1.	Heinrich Von Kleist	29:32
		29:32

• Klaus Schulze – kompozycja, aranżacja, nagranie, miksowanie, produkcja, informacje na okładce, instrumenty: syntezatory (Big Moog, Ppg Synthesizer i sekwencer, 3 Minimoogi, Arp Odyssey, Korg Polyphonic, Polymoog, Synthi A), melotron, perkusja, efekty (Revox Echo „Tochter der Stimme”, Akg Bx 20 Hall, głośniki i wzmacniacze Dynacord)
• Harald Grosskopf – perkusja
• nagrane w Studio Panne-Paulsen, Frankfurt
• zdjęcia – Blanche, Guido harari, K. D. Mueller
• okładka – K. D. Mueller
• do albumu dołączono 16-stronicową książeczkę
• dedykacja: „To dzieło jest dedykowane jakże ukochanym syntezatorom”

Album został wydany ponownie 31 stycznia 2005 roku nakładem Revisited Records jako 2 CD z dodatkowym utworem^[5].

Kolejne wznowienie (tej samej wersji) pojawiło się 26 sierpnia 2016 roku nakładem niemieckiej wytwórni MIG (Made In Germany), specjalizującej się we wznowieniach^[6].

CD 1

1.	Friedrich Nietzsche	24:50
2.	Georg Trakl	26:04
3.	Frank Herbert	10:51
4.	Friedemann Bach	18:00
		1:19:45

CD 2

1.	Ludwig II Von Bayern	28:39
2.	Heinrich Von Kleist	29:32
	Bonus Track:
3.	Objet D'Louis	21:32
		1:19:43

Utwór „Georg Trakl” pojawił się w rozbudowanej wersji. Dodatkowe nagranie, „Objet D'Louis”, jest koncertową wersją „Ludwig II Von Bayern”, wykonaną we wrześniu 1978 roku przez orkiestrę złożoną z młodych belgijskich muzyków.

• Klaus Schulze – te same instrumenty co na oryginalnym wydaniu z 1978 roku oraz: tom-tomy w: „Friedemann Bach” i „Heinrich Von Kleist”, talerze w „Heinrich Von Kleist”
• Harald Grosskopf – perkusja
• B. Dragic – skrzypce, solista w: „Friedemann Bach”
• Wolfgang Tiepold – wiolonczela w: „Heinrich Von Kleist”, dyrygent w: „Ludwig II Von Bayern” i „Objet D'Louis”
• Klaus D. Müller – producent wznowienia, zdjęcia
• Michael Schmitz – koordynator wznowienia
• Thomas Ewerhard – layout wznowienia
• Albrecht Piltz – tekst wywiadu z Klausem Schulzem specjalnie dla tego wydania, listopad 2004
• Markus Schurr, Nigel Pemberton – tłumaczenia tekstów niemieckich na angielski w książeczce dołączonej do albumu

W ocenie Mike’a DeGagne z AllMusic X „jest jednym z bardziej kompletnych albumów w jego [Schulzego] karierze, ponieważ jego długość i kombinacje instrumentalne tworzą wielowymiarowe dzieło elektroniczne”. Autor wyróżnia utwór „Friedrich Nietzsche”, który jest „najbardziej żywym z całej szóstki, niosącym złożoną, ale atrakcyjną aurę. 24 minuty tej syntezatorowej podróży obejmują pomysłowe rzeźbienie przy użyciu zarówno Mooga, jak i mellotronu”^[1].

Zdaniem Thoralfa Koßa z Musikreviews.de Klausowi Schulzemu na X „rzeczywiście udało się nadać tym niezwykłym postaciom historycznym charyzmatyczne, dźwięczne i odpowiednie brzmienie i w ten sposób postawić im pomnik w muzyce elektronicznej. Ale Schulze z pewnością postawił sobie pomnik tą płytą! „X” to jeden z absolutnych, jeśli nie najbardziej absolutny hit w ponad 45-letnim katalogu muzyki elektronicznej całej epoki Klausa Schulzego” – podsumowuje autor^[3].

• X na oficjalnej stronie Klausa Schulzego