Ran-a

Le ran-e a son dij vertebrà anfib ch'a aparten-o a l'órdin dj'Anura. A son conossù për sò còrp curt, la pel ùmida e soe abilità ëd sauté e ëd nové. A esisto pi 'd 7.000 spècie ëd ran-e arconossùe an tut ël mond, da le zòne tropicaj a cole temperà, comprèis ël Piemont.

• Regn: Animalia
• Filum: Chordata
• Class: Amphibia
• Órdin: Anura
• Sot-órdin: Archaeobatrachia, Mesobatrachia, Neobatrachia

Le ran-e a l'han un còrp compat, piòte posterior longhe e robuste (për sauté), e pé palmà për nové. La pel a l'é lissa e ùmida, sensa scaje, e a peul varié ëd color da verd a brun a rossastr. La pì part a l'ha euj gròss ch'a-j përmëtto ëd vëdde bin ant lë scur. Le ran-e a passo part ëd soa vita ant l'eva (coma larve, ciamà "girin") e peui a vivo an sla tèra o an sle piante.

Le ran-e a son predatris e as nutro d'inset, lombrich, e d'àutri cit organism. A casso an dovrand soa lenga lesta e vischin-a për ciapé le prede. Durant la riprodussion, ij mas-cc a atiro le fumele con dij crij caraterìstich (ël "cra-cra"). J'euv a son ëd sòlit depòst ant l'eva e as deurbo an girin, ch'a son larve aquàtiche con ëd branchie.

Le ran-e a preferisso ambient ùmid, com ri, lagh, stagn, o zòne paludose. Chèiche spècie a peulo vive ant ël desert o an sle piante, ma a l'han sempe damanca d'eva për la riprodussion.

Le ran-e a son essensiaj ant la caden-a alimentar: a contròlo le popolassion d'inset e a servo ëd nutriment për d'àutri animaj com osej o serpent. Soa presensa a l'é ëdcò n'andicator ëd salute ambiental (bioandicator).

• Ran-a rossa (Rana temporaria): Comun-a an Euròpa, comprèis ël Piemont.
• Ran-a vërda (Pelophylax kl. esculentus): Viv ant j'eve mòrte o anté a fluiss lent.
• Ran-a giganta american-a (Lithobates catesbeianus): Spècie invasiva an vàire pais.
• Ran-a dij bòsch (Hyla arborea): Cita ran-a ch'a viv an sle piante, con dij dij adesiv.

Le ran-e a son stàite smijà a la trasformassion (esempi: la fàula dël “Prinsi Ran-a”) o a simbol ëd fecondità. Ant ël Piemont, a son presente ant le conte popolar e a son colegà a la vita dij camp. Ël crij dle ran-e a l'é sovens associà a le sèire d'istà e a le risère.

Duellman, W. E., & Trueb, L. (1994). Biology of Amphibians. Johns Hopkins University Press.