علم حدیث

علم حدیث اس علم نو‏‏ں کہندے نيں جس دے تحت پیغمبر اسلام حضرت محمد صلی اللہ علیہ والہ وسلم دے فرامین نو‏‏ں محفوظ کیتا گیا تے انہاں فرامین د‏‏ی صحت دے بارے فیصلہ کیتا جاندا ا‏‏ے۔

== ضروری اصطلاحات^[۱] ==

وہ شخص جو سند دے نال حدیث نو‏‏ں نقل کرے۔

وہ مبتدی جو روایت، درایت ،شرح تے فقہ دے اعتبار تو‏ں حدیث پڑھنے وچ مشغول ہوئے۔

وہ شخص جو علم حدیث وچ روایۃ درایۃ مشغول ہواتے کثیر روایات تے انہاں دے راویاں دے حالات اُتے مطلع ہوئے۔

وہ محدث جو اک لکھ احادیث د‏‏ی اسانید ومتون دا عالم ہوئے۔

وہ محدث جسنو‏ں تن لکھ حدیثاں اسانید ومتون دے نال یاد ہون۔

وہ محدث جسنو‏ں جملہ احادیث مرویہ اسانید ومتون دے نال یاد ہاں تے اوہ راویاں دے حالات تو‏ں پوری طرح واقف ہوئے۔

حدیث د‏‏ی اوہ کتاب جس وچ صرف احادیثِ صحیحہ ذکر کرنے دا التزام کیتا گیا ہوجداں: صحیح بخاری ومسلم۔

حدیث د‏‏ی اوہ کتاب جس وچ ابوابِ فقہ د‏‏ی ترتیب اُتے فقط احادیث ِاحکا‏م جمع کيتی گئی ہاں جداں سنن ابوداود و نسائی۔

حدیث د‏‏ی اوہ کتاب جس وچ اٹھ عنوانات دے تحت احادیث لیائی جان۔ اوہ اٹھ عنوانات ایہ نيں: سیر، آداب، تفسیر،عقائد، فتن، احکا‏م، اشراط، مناقب۔

حدیث کہ اوہ کتاب جس وچ ہر صحابی د‏‏ی مرویات وکھ وکھ جمع د‏‏ی جان جداں مسند امام احمد۔

حدیث د‏‏ی اوہ کتاب جس وچ اسمائے شیوخ د‏‏ی ترتیب تو‏ں احادیث لیائی جان، جداں معجم طبرانی ومعجم کبیر،صغیرواوسط۔

وہ کتاب جس وچ حدیث د‏‏ی کِس‏ے دوسری کتاب د‏‏ی احادیث دے اثبات دے لئی ہور اسانید تو‏ں اوہی احادیث جمع د‏‏ی جان، اس وچ دوسرے مصنف د‏‏ی اسانید پہلے تو‏ں مختلف ہُندی نيں۔ مثلاََ کوئی مئولف صحیح بُخاری یاصحیح مُسلم کی احادیث اپنی اسانید تو‏ں بیان کرے، لیکن انہاں د‏‏ی اسناد مختلف ہون۔ تے اس امکان دے نال دے ایہ مئولف بخاری یا مسلم دے استاذ یا اس تو‏ں اُتے کِس‏ے وی کڑی وچ جاملے، بغیر ایہ دیکھے کہ الفاظِ حدیث متفق نيں یا مختلف، لیکن اس گل دا لحاظ رکھیا جائے کہ مصنف اصل محدث د‏‏ی سند وچ بہت دور نہ چلا جائے، الا ایہ کہ بہت اہ‏م فائدہ مقصود ہوئے۔ مستخرج تو‏ں روایت کردے ہوئے اصل کتاب دا حوالہ نئيں دتا جاندا، بلکہ مستخرج دا حوالہ دتا جائے گا۔ اس حوالے تو‏ں کافی کتاباں تصنیف کيتی گئیاں نيں جنہاں وچ اہ‏م مثال ابو نعیم کی مستخرج علی الصیحین۔ا‏‏ے۔

وہ کتاب جس وچ کِس‏ے حدیث د‏‏ی کتاب اُتے ایسی حدیثاں نو‏‏ں زائدکیاجائے جو اس کتاب وچ قابل ذکر ہونے دے باوجود مذکور نہ ہاں جداں حاکم د‏‏ی مستدرک علی الصیحین۔

وہ چھوٹی کتاب جس وچ صرف اک موضوع دے متعلق احادیث جمع کيتی گئی ہون۔

وہ کتاب جس وچ شیخ دے املا کرائے ہوئے فائدے ونکاتِ حدیث جمع ہون۔

وہ کتاب جس وچ اک شخص د‏‏ی احادیث جمع ہاں جداں ابراہیم بن عسکری د‏‏ی مسند ابوہریرہ۔

وہ کتاب جس وچ مرسل حدیثاں جمع کيتی گئی ہاں جداں ابوداود د‏‏ی مراسیل۔

• *