1768

Ovo je članak o godini 1768.
Milenijum: 2. milenijum
Vjekovi: 17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija: 1730-e  1740-e  1750-e  – 1760-e –  1770-e  1780-e  1790-e
Godine: 1765 1766 1767 – 1768 – 1769 1770 1771
Mali Trianon.
1768. po kalendarima
Gregorijanski 1768. (MDCCLXVIII)
Ab urbe condita 2521.
Islamski 1181–1182.
Iranski 1146–1147.
Hebrejski 5528–5529.
Bizantski 7276–7277.
Koptski 1484–1485.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat 1823–1824.
• Shaka Samvat 1690–1691.
• Kali Yuga 4869–4870.
Kineski
• Kontinualno 4404–4405.
• 60 godina Yang Zemlja Miš
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11768.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1768 (MDCCLXVIII) bila je prijestupna godina koja počinje u petak po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u utorak po julijanskom kalendaru.


Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

  • 10. 1. - Porodica Mozart je u Beču, do pred kraj godine. Trebala je biti izvedena Wolfgangova opera La finta semplice, međutim, ljubomorni kompozitori su proturili glasine da je nije napisao dečak. Cela afera je mogla pogoršati stav Marije Terezije prema Mozartu.
  • 16. 1. - Zaharije Orfelin izdao u Veneciji prvi srpski časopis, "Slavenoserbski magazin" - samo jedan broj, po ugledu na ruski "Ježemjesjačnija sočinjenija". Početak slavenosrpskog jezika.
  • početkom godine - Sultan izdaje ferman da se Crnogorci kazne a Šćepan Mali i bivši patrijarh Vasilije Jovanović-Brkić uhvate - pripreme traju cijelo ljeto.[1]
  • početkom godine - Treća kineska qingovska invazija Burme: zapovednik Ming Rui je došao na 45 km od Ave, glavnog burmanskog grada - ali daleko je od baze, druga kineska armija je zadržana kod Kaungtona, burmanska gerila nanosi gubitke, Mandžurci nisu navikli na klimu...
  • prvi meseci - "Mnogi meteži" u Srbiji, udareni ratni nameti na narod, počelo razoružavanje hrišćanske raje - u vezi s predstojećim ratom sa Rusijom.[2]
  • veljača, početkom - Vladika Sava Petrović Njegoš je obavešten iz Rusije da Šćepan Mali nije ruski car Petar III - obaveštava sve nahije, ali biće zatvoren do proleća. Šćepan zanosi ljude u Crnoj Gori i okolnim oblastima.[3][4]
  • 8. 2. - Protjerivanje jezuita iz vojvodstva Parma (glavni ministar Guillaume du Tillot), što izaziva papinu osudu.
  • 11. 2. - Massachusettski predstavnički dom izdaje cirkular u kojima se Townshendovi zakoni nazivaju neustavnim. Dom će biti raspušten nakon odbijanja da povuče cirkular, što će dovesti do nereda.
  • 24. 2. - Varšavski ugovor: Poljska-Litvanija praktično postaje ruski protektorat.
  • 29. 2. - U Poljsko-Litvanskoj Uniji plemići okupljeni u tzv. Barsku konfederaciju za odbranu nezavisnosti, dižu ustanak protiv kralja Stanislava II koji u pomoć poziva rusku vojsku.
  • mart - Bosanski paša se obraća vladici Savi i crnogorskim glavarima, traži da proteraju varalicu - ovi se dogovaraju da daju harač i taoce; turske pripreme počinju.[5] Srpska opština u Sarajevu je dala novac za "ljude koje ne obesiše o vratima", oslobađa svoje da ih ne vode u rat kao komordžije u rat na Crnu Goru.[6]
  • mart - Bitka kod Maymyoa: Burmanci su sasekli kinesku/mandžursku vojsku.
    • Pošto car Qianlong ne odustaje od osvajanja Burme, ovi povlače vojsku iz Sijama/Tajlanda, zbog čega ubrzo gube sve što su osvojili; Taksin na čelu Kraljevine Ajutaje ovih godina objedinjuje zemlju.
  • mart - Nakon proterivanja jezuita iz Nove Španije/Meksika prošle godine, njihove misije u Donjoj Kaliforniji preuzimaju franjevci na čelu sa Juníperom Serrom. Generalni inspektor Nove Španije José de Gálvez planira ekspediciju u Gornju Kaliforniju (dogodine).

April/Travanj – Jun/Lipanj

  • 2. 4. - Louis Antoine de Bougainville je stigao do Tahitija, nekih 10 meseci nakon što ga je otkrio Samuel Wallis.
  • 4. 4. - Philip Astley i supruga Patty Jones nastupaju nadomak Londona sa konjaničkom tačkom - začetak modernog cirkusa.
  • 5. 4. - Osnovana Njujorška trgovačka komora, prva takva institucija u Americi.
  • april - Njemački ljekar Johann Friedrich Struensee angažiran od strane danske vlade kako bi liječio mladog i mentalno nestabilnog kralja Christiana VII na njegovoj evropskoj turneji.
  • proljeće - Ruska carica Katarina II. naređuje poslaniku u Beču da savjetnik Merk otputuje u Crnu Goru s caričinom gramatom, kako bi samozvanac, Šćepan Mali, bio proteran iz Crne Gore.
  • proleće? - Kurtizana Jeanne Bécu postaje ljubavnica Louisa XV - u septembru postaje Madame du Barry i kraljeva metresa; zvanično je predstavljena na dvoru sledeće godine, plemstvo je ne prihvata.
  • april - jun - Josip II je na putovanju Temišvarskim Banatom.[7], kasnije će za caricu sastaviti memorandum o unapređenju oblasti.[8] Posjetio je i Slavoniju (npr. Vrbovu i Cernik) i dio Mađarske.
  • 10. 5. - Masakr na St George's Fields na jugu Londona: vojska puca u demonstrante koji su protestovali zbog zatvaranja poslanika Johna Wilkesa, koji je oštro kritikovao kralja - gine sedam ljudi. Ovog proleća i leta ima dosta štrajkova i nereda u Engleskoj zbog skupog hleba i malih plata.
  • 12. 5. - Napuljski kralj Ferdinand se, u okviru austro-španske alijanse, oženio austrijskom nadvojvotkinjom Marijom Karolinom, zamenom za njenu stariju sestru Mariju Jozefu, koja je umrla od boginja prošlog oktobra. M. K. će od 1775. praktično upravljati kraljevinom.
  • 15. 5. - Versajski sporazum: pošto su Đenovskoj republici na Korzici ostali samo utvrđeni obalni gradovi, dok ostatak drže pobunjenici pod Pasqualeom Paolijem i njegovom Korzikanskom Republikom, Đenovljani odlučuju da otok daju Francuskoj. Francusko osvajanje Korzike je dovršeno dogodine.
  • 17. 5. - Na Filipine je stigla naredba o proterivanju jezuita.
  • 27. 5. - Gottorpskim sporazumom se okončava veza između Hamburga i danskog Vojvodstva Holstein - dogodine postaje slobodni carski grad.
  • 6. 6. - U Desnoobalnoj Ukrajini izbija Koliivščina, ustanak hajdamaka protiv Barske Konfederacije, praćen masakrima nepravoslavnih (npr. u Umanu 24. 6.).
  • 8. 6. - Istoričar umetnosti Johann Joachim Winckelmann ubijen u Trstu.
  • 11. 6. - Kao odgovor na papinu politiku prema Parmi, Luj XV zauzima Avignon (do 1769) i Comtat (do 1774). Ferdinand Napuljski dva dana kasnije zauzima Benevento i Pontecorvo.
  • 20. 6. - Sukob u Poljskoj: zauzet je Bar u Podoliji, sedište Barske konfederacije, koji se povlače u Moldaviju.
Bougainvilleovo putovanje
  • 30. 6. - Moreplovac Bougainville je otkrio otok nazvan Bougainville, i Bouganvilleov prolaz.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

  • 14. 7. - Koliivšćina se iz Ukrajine prenosi i na grad Balta u osmanskoj oblasti Jedisan, što će dovesti do Rusko-turskog rata.
  • jul - Ruski savetnik Merk u Kotoru - sastao se sa Crnogorcima ali ovi "najpre veruju u Boga, pa u Petra III".
  • 25. 7. - Reskriptumom dozvoljeno Srbima da održe narodno-crkveni sabor (održan u maju 1769).[9]
Endeavour
  • 26. 8. - James Cook krenuo na prvu tihooceansku ekspediciju - prvi cilj je promatranje tranzita Venere sa Tahitija sljedećeg aprila, zatim potraga za navodnim južnim kontinentom.
  • avgust/septembar - Turci napadaju Crnu Goru iz tri pravca, Crnogorci, na čelu sa Šćepanom beže sa Ostroškog klanca. Stradali su Crmnica i Bjelopavlići, Šćepan se krije neko vreme,[5][10] a Turci se ipak moraju povući zbog lošeg vremena i ruskog rata. Mlečani zavode red u Mainama, Poborima i Brajićima, koji su bili uz Šćepana. U Sarajevu je proslavljena ova pobeda, na rusko ratište se ide u dobrom raspoloženju.[11][12]
  • 16. 9. - René-Nicolas de Maupeou, raniji predsednik pariskog parlamenta (suda) postavljen je za kancelara Francuske (formalno do 1790). Vodi borbu protiv "parlamenata" koju će izgubiti 1774.
  • 25. 9. - Vladar Kraljevstva Gorkha Prithvi Narayan Shah se krunisao za prvog kralja Nepala, pošto je osvojio Katmandu, glavni grad Kraljevstva Kantipur. Do kraja godine dovršava ujedinjenje zemlje (monarhija dinastije Šah traje do 2008).

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

  • 1. 10. - Geneza Američke revolucije: četiri britanske regimente stižu u Boston, u kome su neredi i napadi na carinske zvaničnike nakon raspuštanja Masačusetske skupštine - tenzije još više rastu u okupiranom gradu.
  • 6. 10. - Osmansko Carstvo, koristeći kao izgovor rusko vojno prisustvo u Poljskoj, odnosno kršenje odredbi Niškog mirovnog ugovora, objavljuje Rusiji novi rat.
    • Turska vlast propisala kupljenje oružja od raje u Rumeliji, uz novčanu naknadu. Mnogi spahije i janičari se nisu odazvali pozivu za rat, dezerteri će pljačkati i ubijati po selima.[13]
    • Razoružavanje raje je praćeno nasiljem i pojačanom emigracijom u susednu Austriju; na meti su sveštenici, kaluđeri i knezovi.[2]
    • Ulaskom u rat protiv Rusije, osmanska Porta još više gubi nadzor nad onim što se dešava u pokrajinama.[14]
    • Tokom rusko-turskog rata, u mletačku Dalmaciju dolazi "znatan broj" pravoslavnih iz Bosne, npr. četiri stotine u Skradin.[15]
  • 8. 10. - Bitka kod Borgoa u kojoj korzikanski pobunjenički vođa Pasquale Paoli nanosi poraz francuskim trupama koje su pokušale pacificirati otok.
  • 14. 10. - Britanski premijer William Pitt Stariji daje ostavku, nasleđuje ga Prvi lord Trezora vojvoda od Graftona (do 1770).
  • 17. 10. - Ugovor Hard Labour: Cherokeeji se odriču zemlje između pl. Allegheny i r. Ohio, skoro cela današnja Zapadna Virginia.
  • 29. 10. - Pobuna francuskih kreola protiv španske vlasti u Lujzijani: proteran je guverner Antonio de Ulloa. Španska vlast obnovljena sledećeg avgusta.
  • 5. 11. - Ugovor iz Fort Stanwixa: granica između Britanaca i Iroquisa je r. Ohio.
  • 5. 11. - Vaseljenski patrijarh Samuil je prinuđen na ostavku - poslat je na Svetu goru, vratiće se na tron 1773-74. Patrijarh do sledećeg aprila je Meletije II.
  • 10. 12. - Osnovana Kraljevska akademija umetnosti u Londonu, prvi predsednik je Joshua Reynolds.
  • 10. 12. - Prvo izdanje Encyclopædije Britannice ulazi u prodaju, neuvezani nastavci trotomnog dela se objavljuju do 1771. Konzervativni odgovor Škotskog prosvetiteljstva na Diderotovu francusku Encyclopédie.
  • 15. 12. - Decembarska kriza u Švedskoj: kralj Adolf Frederik nije potpisivao dokumenta, daje ostavku kako bi iznudio okupljanje Riksdaga.
  • 31. 12. - Constitutio Criminalis Theresiana: kazneni zakonik za austrijske zemlje (zamjenjuje ga Constitutio Criminalis Josephina 1787).

Kroz godinu

  • Kraljevsko vijeće u Hrvatskoj izdaje nalog i upute za nove porezne popise, radi provođenja novog sistema - Sabor se odupire ovom upletanju u poslove o kojima je ranije sam odlučivao. Inače, visina poreza po dimu je 45 forinti, a za dvije godine će biti 99 forinti i 6 krajcara.[16]
  • Crkve: izgrađena Saborna crkva u Pakracu; župna crkva u Velikom Trojstvu.
  • Odlučeno da se Kurzböckova štamparija u Beču podesi i za štampanje knjiga ćirilicom, na srpskom, ruskom i drugim jezicima (od 1770).[17]
  • U Gvozdanskom nastala rudarska bratimska blagajna.[18]
  • Dovršen Petit Trianon, znameniti dvorac koji je francuski kralj Louis XV dao izgraditi svojoj pokojnoj ljubavnici Madame de Pompadour.
  • Grčki hercegovački vladika Antim "pokušao otrovati jeromonaha trojičkog Nikodima".[19]
  • Emerik Pavić preveo na hrvatski "Flos medicinae iliti Cvit likarije", u Budimu je štampao i knjigu svojih pesama, nastavak Kačićevih "Ugodnih razgovora".[20]
  • Vid Došen: "Aždaja sedmoglava...".
  • Pesma "Šćepan Mali" u Njegoševom "Ogledalu srpskom II".[21]
  • Skopski nadbiskup Matija Masarek evidentira naseljevanja Arbanasa kod Janjeva.[22]
  • Štelerova morska krava, otkrivena 1741. na Komandorskim otocima, već je izumrla.
  • Joseph Wright of Derby: slika An Experiment on a Bird in the Air Pump.
  • Josephus Nicolaus Laurenti je dao kratak opis i latinsko ime ćovječje ribice, Proteus anguinus.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1768.

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1768.

Reference

  1. ↑ Historija n. J. II, 1272
  2. ↑ 2,0 2,1 Istorija s. n. IV-1, 351
  3. ↑ Historija n. J. II, 1270-71
  4. ↑ Istorija s. n. IV-1, 514
  5. ↑ 5,0 5,1 Istorija s. n. IV-1, 515
  6. ↑ Istorija s. n. IV-1, 477
  7. ↑ Derek Beales (30 April 1987). Joseph II: Volume 1, In the Shadow of Maria Theresa, 1741-1780. Cambridge University Press. str. 246–. ISBN 978-0-521-24240-0. 
  8. ↑ Historija n. J. II, 1168
  9. ↑ Istorija s. n. IV-1, 273
  10. ↑ sveti_petar_cetinjski-kratka_istorija_crne_gore. rastko.rs
  11. ↑ Istorija s. n. IV-1, 451
  12. ↑ Istorija s. n. IV-1, 513
  13. ↑ Historija n. J. II, 1306
  14. ↑ Istorija s. n. IV-1, 328
  15. ↑ Istorija s. n. IV-2, 13
  16. ↑ Historija n. J. II, 1091-2
  17. ↑ Historija n. J. II, 1192
  18. ↑ Historija n. J. II, 1082
  19. ↑ Istorija s. n. IV-1, 483
  20. ↑ Istorija s. n. IV-2, 127
  21. ↑ Ogledalo srpsko II. rastko.rs
  22. ↑ Knjiga o Kosovu. rastko.rs
Literatura
  • Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
  • Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)