5. vijek pne.

Milenijum:	1. milenijum pne.
Vjekovi:	6. vijek pne. • 5. vijek pne. • 4. vijek pne.
Decenije:	490-e pne. 480-e pne. 470-e pne. 460-e pne. 450-e pne.; 440-e pne. 430-e pne. 420-e pne. 410-e pne. 400-e pne.
Kategorije:	Rođenja – Smrti ; Nastanci – Prestanci

5. vijek pne. je započeo na prvi dan 500. pne. a završio na posljednji dan 401. pne.

Pregled

5. vijek pne. je karakterističan po tome što ga je na području Grčke i Mediterana došlo do procvata helenske civilizacije, odnosno brojnih novih dostignuća na polju kulture, umjetnosti, književnosti i filozofije na kojima se temelji današnja zapadna civilizacija.

Vijek je započeo kada se Perzijsko Carstvo u svom širenju na zapad sukobilo s grčkim polisima. Sukob je započeo kao jonski ustanak a potom prerastao u duge grčko-perzijske ratove u kojima je Grčka uspjela očuvati svoju nezavisnost. Među grčkim polisima je najveće bogatstvo i politički uticaj stekla Atena koja postaje glavno kulturno središte antičkog svijeta, u kojem u to vrijeme počinje tzv. klasični period. Atenska politička hegemonija je, s druge strane, izazvala reakciju drugih polisa kao što su Korint i Sparta, te je druga polovica vijeka obilježena dugotrajnim peloponeskim ratom koji je završio atenskim porazom, odnosno završetkom zlatnog doba Atene.

Srbija

U periodu 525 - 480. pne. kod Dardanaca i Tribala se prvi put javljaju proizvodi iz grčkog sveta što vodi helenizaciji elite. U isto vreme je uspostavljena i veza Tribala i Skita. Tribali su u naglom usponu od kraja 6. veka, o čemu svedoči nakit i grčki luksuz. Zanemaruju zemljoradnju i bave se pljačkaškim ratovanjem (najpoznatiji je upad u Trakiju oko 424. pne. kada je poginuo i tamošnji kralj Sitalk).

Na prelazu 6. u 5. vek nastala je dardanska^[1] (glasinačka?) kneževska humka ispod dan. Petrove crkve u Novom Pazaru

Nasuprot tome Glasinačka kultura (Autarijati, zahvata i jugozapadnu Srbiju) je konzervativna, kao i ona Ilira u užem smislu u jugozapadnoj Metohiji. Zajednice u dan. Vojvodini su nerazvijene i slične posavskoj kulturi Donja Dolina i oltenijskoj Feriđile^[2].

Događaji

499. pne. - Počinje jonski ustanak, a s njim i grčko-perzijski ratovi.
494. pne. - Bitka kod Lade i gušenje jonskog ustanka.
492. pne. - Prva neuspjela invazija Perzijanaca na Grčku.
490. pne. - Maratonska bitka kojim je zaustavljena druga perzijska invazija Grčke.
480. pne. - Perzijski kralj Kserkso prodire u Grčku, ali je zaustavljen u bitci kod Salamine.
479. pne. - Bitka kod Plateje kojom je slomljena perzijska invazija Grčke.
477. pne. - Osnovan Delski savez.
449. pne. - Kalijin mir.
432. pne. - Počinje peloponeski rat.
430. pne. - Atenska kuga.
424. pne. (pribl.) - Tribali upali u Trakiju, u okršaju s njima poginuo kralj Sitalk^[2].
413. pne. - Propast sicilijanske ekspedicije.
404. pne. - Završava peloponeski rat.
400. pne. - Pohod Deset hiljada.

Izumi, pronalasci i otkrića

Lijevano željezo se prvi put koristi u kineskom Kraljevstvu Wu zahvaljujući pronalasku visokih peći, te se počinje širiti za izradu oružja i poljoprivrednih alata u Zaraćenim državama.
Sljedbenici kineskog filozofa Mozija prvi koriste trebuše.
Grci pronalaze sidro.
Grci počinju koristiti čekrke za izradu i tovarenje brodova.
Grci pronalaze linearnu perepsektivu.
Grci usavršavaju metode lijevanja bronce.
Kineski hidralički inženjer Ximen Bao (西門豹) uvodi veliki sistem irigacijskih kanala koje je dao napraviti za Markiza Wena od Weija (文侯) (445. pne.–396. pne.).
Kineski filozof Li Kui piše Knjigu Zakona (Fajing, 法经) 407. pne., koji je poslužio kao osnova zakonodavstva dinastije Qin i dinastije Han.

Decenije i godine

500-e pne.	509. pne.	508. pne.	507. pne.	506. pne.	505. pne.	504. pne.	503. pne.	502. pne.	501. pne.	500. pne.
490-e pne.	499. pne.	498. pne.	497. pne.	496. pne.	495. pne.	494. pne.	493. pne.	492. pne.	491. pne.	490. pne.
480-e pne.	489. pne.	488. pne.	487. pne.	486. pne.	485. pne.	484. pne.	483. pne.	482. pne.	481. pne.	480. pne.
470-e pne.	479. pne.	478. pne.	477. pne.	476. pne.	475. pne.	474. pne.	473. pne.	472. pne.	471. pne.	470. pne.
460-e pne.	469. pne.	468. pne.	467. pne.	466. pne.	465. pne.	464. pne.	463. pne.	462. pne.	461. pne.	460. pne.
450-e pne.	459. pne.	458. pne.	457. pne.	456. pne.	455. pne.	454. pne.	453. pne.	452. pne.	451. pne.	450. pne.
440-e pne.	449. pne.	448. pne.	447. pne.	446. pne.	445. pne.	444. pne.	443. pne.	442. pne.	441. pne.	440. pne.
430-e pne.	439. pne.	438. pne.	437. pne.	436. pne.	435. pne.	434. pne.	433. pne.	432. pne.	431. pne.	430. pne.
420-e pne.	429. pne.	428. pne.	427. pne.	426. pne.	425. pne.	424. pne.	423. pne.	422. pne.	421. pne.	420. pne.
410-e pne.	419. pne.	418. pne.	417. pne.	416. pne.	415. pne.	414. pne.	413. pne.	412. pne.	411. pne.	410. pne.
400-e pne.	409. pne.	408. pne.	407. pne.	406. pne.	405. pne.	404. pne.	403. pne.	402. pne.	401. pne.	400. pne.
390-e pne.	399. pne.	398. pne.	397. pne.	396. pne.	395. pne.	394. pne.	393. pne.	392. pne.	391. pne.	390. pne.

Milenijum	Vijek
4. pne.:	40. pne.	39. pne.	38. pne.	37. pne.	36. pne.	35. pne.	34. pne.	33. pne.	32. pne.	31. pne.
3. pne.:	30. pne.	29. pne.	28. pne.	27. pne.	26. pne.	25. pne.	24. pne.	23. pne.	22. pne.	21. pne.
2. pne.:	20. pne.	19. pne.	18. pne.	17. pne.	16. pne.	15. pne.	14. pne.	13. pne.	12. pne.	11. pne.
1. pne.:	10. pne.	9. pne.	8. pne.	7. pne.	6. pne.	5. pne.	4. pne.	3. pne.	2. pne.	1. pne.
1.:	1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.	10.
2.:	11.	12.	13.	14.	15.	16.	17.	18.	19.	20.
3.:	21.	22.	23.	24.	25.	26.	27.	28.	29.	30.
4.:	31.	32.	33.	34.	35.	36.	37.	38.	39.	40.

Reference

↑ Istorija srpskog naroda, Prva knjiga - Od najstarijih vremena do Maričke bitke (1371), SKZ Beograd 1981, str. 63
↑ ^2,0 ^2,1 Dragoslav Srejović, Kulture gvozdenog doba na tlu Srbije, rastko.rs

[1] Istorija srpskog naroda, Prva knjiga - Od najstarijih vremena do Maričke bitke (1371), SKZ Beograd 1981, str. 63

[dsgd-2] 2,0 ^2,1 Dragoslav Srejović, Kulture gvozdenog doba na tlu Srbije, rastko.rs

[1]

[2]