Nili

Pamje panoramike, horizonti i Kajros, lumi Nil, Egjipt.

Nili (arabisht: النيل, transliterimi: an-Nīl) është një lum madhor që rrjedh për në veri në Afrikën verilindore. Ai derdhet në Detin Mesdhe. Nili është lumi më i gjatë në Afrikë dhe historikisht është konsideruar si lumi më i gjatë në botë,[1][2] megjithëse kjo është kundërshtuar nga kërkimet që sugjerojnë se lumi i Amazonës është pak më i gjatë.[3][4] Nga lumenjtë kryesorë të botës, Nili është një nga më të vegjlit, i matur me prurjen vjetore në metra kubë ujë.[5] Rreth 6.650 km i gjatë, pellgu i tij kullues mbulon 11 vende: Republikën Demokratike të Kongos, Tanzaninë, Burundin, Ruandën, Ugandën, Keninë, Etiopinë, Eritrenë, Sudanin e Jugut, Republikën e Sudanit dhe Egjiptin. Në veçanti, Nili është burimi kryesor i ujit të Egjiptit, Sudanit dhe Sudanit të Jugut.[6] Për më tepër, Nili është një lumë i rëndësishëm ekonomik, që mbështet bujqësinë dhe peshkimin.

Nili ka dy degë kryesore - Nilin e Bardhë dhe Nilin e Kaltër. Nili i Bardhë konsiderohet tradicionalisht si rrjedha e burimit. Megjithatë, Nili i Kaltër është burimi i shumicës së ujit të Nilit në rrjedhën e poshtme, që përmban 80% të ujit dhe të baltës. Nili i Bardhë është më i gjati dhe ngrihet në rajonin e Liqeneve të Mëdha. Fillon nga liqeni Viktoria dhe rrjedh përmes Ugandës dhe Sudanit të Jugut. Nili i Kaltër fillon nga liqenin Tana në Etiopi[7] dhe derdhet në Sudan nga juglindja. Të dy lumenjtë takohen në kryeqytetin sudanez, Hartum.[8]

Pjesa veriore e lumit rrjedh në veri pothuajse tërësisht përmes shkretëtirës Nubiane drejt Kajros dhe deltës së saj të madhe, ku lumi derdhet në Detin Mesdhe në Aleksandri. Qytetërimi egjiptian dhe mbretëritë sudaneze janë varur nga lumi dhe përmbytjet e tij vjetore që nga kohërat e lashta. Shumica e popullsisë dhe qyteteve të Egjiptit shtrihen përgjatë atyre pjesëve të luginës së Nilit në veri të Digës Aswan. Pothuajse të gjitha vendet kulturore dhe historike të Egjiptit të Lashtë u zhvilluan dhe gjenden përgjatë brigjeve të lumenjve. Nili është së bashku me lumin Rhône dhe Po, një nga tre lumenjtë mesdhetarë me shkarkimin më të madh ujor.[9]

Shiko edhe

Referime

  1. ^ "Nile River". Encyclopædia Britannica (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 29 prill 2015.
  2. ^ Liu, Shaochuang; Lu, P; Liu, D; Jin, P; Wang, W (1 mars 2009). "Pinpointing the sources and measuring the lengths of the principal rivers of the world". Int. J. Digital Earth (në anglisht). 2 (1): 80–87. Bibcode:2009IJDE....2...80L. doi:10.1080/17538940902746082. S2CID 27548511.
  3. ^ Amazon Longer Than Nile River, Scientists Say Arkivuar 15 gusht 2012 tek Wayback Machine
  4. ^ "How Long Is the Amazon River?". Encyclopedia Britannica (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 24 dhjetor 2018. Marrë më 24 dhjetor 2018.
  5. ^ Said, R (6 dhjetor 2012). The Geological Evolution of the River Nile (në anglisht). New York: Springer (publikuar 2012). fq. 4. ISBN 9781461258414. Marrë më 23 maj 2021 – nëpërmjet Google.
  6. ^ Elsanabary, Mohamed Helmy Mahmoud Moustafa (2012). Teleconnection, Modeling, Climate Anomalies Impact and Forecasting of Rainfall and Streamflow of the Upper Blue Nile River Basin (Tezë) (në anglisht). Kanada: Universtiteti i Albertës. doi:10.7939/R3377641M. hdl:10402/era.28151.
  7. ^ The river's outflow from that lake occurs at 12°02′09″N 37°15′53″E / 12.03583°N 37.26472°E / 12.03583; 37.26472
  8. ^ "What's the Blue Nile and the White Nile?". The Times of India (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 8 mars 2017. Marrë më 31 korrik 2017.
  9. ^ Margat, Jean F. (2004). Mediterranean Basin Water Atlas (në anglisht). UNESCO. fq. 4. ISBN 9782951718159. A basin of varied geometry: Area of the entire Mediterranean Basin, including the whole of the Nile Basin = 4,562,480 km2; Area of the 'conventional' Mediterranean Basin (i.e. counting only part of the Nile Basin in Egypt) = 1,836,480 km2 [...] There are few rivers with an abundant flow. Only three rivers have a mean discharge of more than 1000 m3/s: the Nile (at Aswan), the Rhône and the Po.