Bakü

Koordinatlar: 40°24′N, 49°50′E

Bakü
Azerice: Bakı
Başkent & Büyükşehir
Üst: Bakü panoraması — Bakü İş Merkezi; Orta: Haydar Aliyev Sarayı - Bakü Bahçesi; Alt: Bakü Maiden Tower — Bakü Hükümet Binası — Azerbaycan TV Kulesi
Bakü arması
Arma
Azerbaycan üzerinde Bakü
Bakü
Bakü
Bakü'nün Azerbaycan'daki konumu
ÜlkeAzerbaycan Azerbaycan
BüyükşehirBakü
Alt idari birimler
Liste
Yüzölçümü
 • Toplam2.140 km²
Rakım-28 m
Nüfus
 (2020)[2]
 • Toplam>3,000,000[1]
Zaman dilimiUTC+04.00 (Azerbaycan zamanı)

Bakü (Azerice: Bakı), Azerbaycan'ın, Hazar Denizi'nin batı kıyısında yer alan başkentidir. Kafkasya’nın en büyük şehri, en önemli kültür ve ticaret merkezidir. Ülkenin en doğusundaki ve en önemli sanayi, ticaret ve kültür merkezi olmanın yanı sıra bir liman kenti olarak da önemlidir. Şehirde yaşayanların büyük çoğunluğunu Azerbaycanlılar oluşturur.

2006 yılında faaliyete geçen Bakü Tiflis Ceyhan Petrol Boru Hattı'nın (BTC) çıkış noktasıdır. Bakü Limanı, Hazar Denizi'nin en önemli limanıdır. Şehirde tiyatro, kütüphane, sinema ve diğer kültürel mekânlara sık rastlanır. Lonely Planet'in sıralamasına göre, Bakü, gece hayatı için dünyanın en önemli on gidilecek yerinden biridir.[3]

Azerbaycan ekonomisinin gelişmesiyle, 2000'li yılların başından itibaren şehrin dört bir köşesinde, birçok yeni alan inşa edilmiştir. Yeni altyapılarıyla (binalar, mahalleler, sokaklar, restoranlar ve diğer mağazalar) Bakü hızla değişmektedir.

Resmî istatistiklere göre 2023'teki Bakü şehir nüfusu 2.336.600'dür.[4] Kentin banliyöleri de dahil olduğu zaman şehrin toplam nüfusu yaklaşık 3.125.000 kişiye ulaşmaktadır,[5] yani Azerbaycan nüfusunun üçte biri bu şehirde yaşamaktadır. Bakü 2015 Avrupa Olimpiyat Oyunları'na ev sahipliği yapmıştır. 2017'de ise 2017 İslami Dayanışma Oyunları'na ev sahipliği yapmıştır. Hem de Formula 1'e ev sahipliği yapmaktadır.

Tarih

Kız Kalesi
Bakü’nün tarihî bölgesi Eski Şehir

Bakü'nün tarihi eski devirlere uzanır. Abşeron arazisinde bulunmuş arkeolojik buluntular buranın eski yaşama yeri olduğunu ispatlar. Pirallahı, Zığ Gölü etrafı, Şüvelan, Merdekan, Binegedi, Emircan ve benzeri yerlerde milattan önce 3-1’inci bin yıllara ait arkeolojik malzemeler bulunmuştur.

Bakü şehrinin ne zaman kurulduğu tam olarak bilinmemektedir. Bazı araştırıcılar Bakü'yü Kaytara (Kankara), Albana, Baruka v.b. ile özdeşleştirirler. Bakü'de bulunmuş 5-7. yüzyıllara ait Sasani hazinesi o devirde buranın yaşama yeri olduğunu gösterir. 5-6. yüzyıllarda Bakü, Bağavan ve Ateş-i Bakvan diye adlandırılır. Arap kaynaklarında (10. yüzyıl) "Bakuye", "Bakuh", "Baku", Rus kaynaklarında (15. yüzyıl) "Baka", Safeviler devri Farsça kaynaklarda "Badükübe" olarak geçiyor.

Coğrafya

İklim

Bakü'nün iklimi karasal iklimdir. Kışları soğuk ve yağmurlu veya kar yağışlıdır, yazları ise sıcak ve kuraktır. Fakat güney kısımlarında hava yazın serin, kışın ise ılık ve yağışlıdır. Bu nedenle güney bölümünün bir kısmı ormanlıktır.

Ay Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıl
Ortalama (°C) 3 3 6 11 17 22 25 25 21 16 11 6 13
Ortalama (°F) 37 37 42 51 62 71 77 77 69 60 51 42 55
Ortalama Yağış (cm) 3.6 2.0 2.0 2.0 1.3 0.8 0.3 0.8 2.0 3.3 3.0 3.3 23.9
Ortalama Yağış (in) 1.4 0.8 0.8 0.8 0.5 0.3 0.1 0.3 0.8 1.3 1.2 1.3 9.4
Kaynak: Weatherbase 23 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Siyaset

İdari Yapı

Bakü’nün 11 idari bölgesi (rayon) vardır. Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet İstatistik Komitesi verilerine göre bu bölgeler ve bilgileri şu şekildedir:[6]


Bölge
("Rayon") 		Nüfus
(13 Nisan 2009 Nüfus Sayımı) 		Alan
(km²) 		Nüfus Yoğunluğu
(km²) (01.01.2010)
Bakü şehri içindeki idari bölgeler:
Binegedi
(Binəqədi) 		238.000 170 1416
Karadağ
(Qaradağ) 		108.200 1080 101
Hazar
(Xəzər) 		169.100 400 426
Sebail
(Səbail) 		90.300 30 3040
Sabuncu
(Sabunçu) 		220.100 240 928
Surahanı
(Suraxanı) 		195.000 100 1967
Nerimanov
(Nərimanov) 		161.100 30 5417
Nesimi
(Nəsimi) 		208.300 10 20970
Nizami
(Nizami) 		178.100 20 8985
Hatai
(Xətai) 		245.200 30 8277
Yasamal
(Yasamal) 		232.100 20 11680

Demografi

Bakü şehrinin resmî şehir nüfusu 2.092.400'dür (2011)[2], metropoliten nüfusu ise 3.000.000'dur.[5] Bakü nüfusunun % 90'ını Azeriler oluşturur. Diğer milletler ise Ruslar % 5,3, Tatarlar %1,2, Lezgiler %1,2, Ukraynalılar %1 ve Yahudiler %0,3[5]

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılması'ndan önce, 1970'lerde şehir nüfusunun çoğunluğu Azerilerden oluştu ve oranları hızla arttı. Tüm diğer milletlerin sayıları ise çok önceden azalmaya başlamıştı ve bu azalma, dağılma ve bağımsızlık döneminde çok hızlandı ve devam etmektedir. 1988 ve 1994 arasındaki Karabağ Savaşı dolayısıyla artan gerilim yüzünden,1990'da Ermenilerin hemen hemen hepsi şehri terk etti.

Kafkasya'daki üç başkent arasında, Bakü en yüksek nüfusa sahip şehirdir ve nüfusu Tiflis ve Erivan'ın toplamından fazladır.

Nüfus

Yıl Azeriler % Ruslar % Ermeniler % Yahudiler % Diğer % Toplam
1886[7] 37.530 43,3 21.390 24,7 24.490 28,3 391 0,5 2.810 3,2 86.611
1897[8] 40.341 36 37.399 33,4 19.099 17,1 3.369 3 11.696 10,5 111.904
1926[9] 118.737 26,2 167.373 36,9 76.656 16,9 19.589 4,3 70.978 15,7 453.333
1939[10] 215.482 27,4 343.064 43,6 118.650 15,1 31.050 3,9 79.377 10,1 787.623
1959[11] 211.372 32,9 223.242 34,7 137.111 21,3 24.057 3,7 56.725 8,7 652.507
1970[12] 586.052 46,3 351.090 27,7 207.464 16,4 29.716 2,3 88.193 6,9 1.262.515
1979[13] 530.556 52,4 229.873 22,7 167.226 16,5 22.916 2,3 62.865 6,2 1.013.436
1999[14] 1.574.252 88 119.371 6,7 378 0,02 5.164 0,3 89.689 5 1.788.854
2009[15] 1.848.107 90,3 108.525 5,3 104 0 6.056 0,6 83.023 4,1 2.045.815

Dil

Nüfusun çoğunluğun anadili Azerice'dir. Rusçayı Rus azınlık anadil olarak, Azeriler ikinci dil olarak, diğer etnik kökenli Azerbaycanlılarsa ikinci ya da üçüncü dil olarak konuşur.

Din

Bakü'de halkın %94'ü Müslümandır (çoğunluğu Şii Caferi).[16][17] Halkın geri kalanı ise (yaklaşık %4'ü) Hristiyan’dır (çoğunluğu Rus Ortodoks Kilisesi, Gürcü Ortodoks Kilisesi ve Malakan). Çok küçük bir bölümü ise Yahudidir (çoğunluğu Aşkenaz ve Dağ Yahudisi).[18][19]

Ekonomi

Bakü şehri, Kafkasya'nın en büyük şehridir. Eski zamanlar ekonomisinde petrol ve tuz esas yer tutardı. Arap seyyahı Ebu Dülefin'in (10. asır) bildirdiğine göre, Bakü'deki iki petrol kaynağından yılda takriben 720 bin dirhem gelir elde ediliyordu. Feodal ilişkilerinin, ticaret ve sanatkârlığın gelişimi şehrin ilerlemesine imkân veriyordu. Uluslararası ticaret yolları sınırında olan Bakü Doğu ve Batı ülkeleri arasındaki ticarette başlıca öneme sahipti. Bakü'ye Hazar, Slav, Bizans, Çin, Irak, Suriye, Cenova, Venedik, İran, Hindistan tacirleri geliyordu. Bakü'den İran, Irak ve sair ülkelere petrol ihraç ediliyordu.

9. asrın ikinci yarısında Abbasiler hilafetinin zayıflaması ve merkezi hâkimiyetten uzaklaşma meyillerinin kuvvetlenmesi hilafete tabi ülkelerde bağımsız devletlerin kurulmasına sebep oldu. Bu devletlerden biri de Şirvanşahlar Devleti'ydi.

Bakü gece görünümü
Bakü gece görünümü

Ulaşım

Metro

Ana madde: Bakü metrosu

Bakü metrosu (Azerice: Bakı Metropoliteni) 25 istasyona sahip 34,6 kilometre uzunluğunda iki hat içermektedir. Bu istasyonların 25 giriş lobisi bulunmaktadır. İstasyonların yedisi büyük derinliktedir. Bakü metrosu, Kafkasya'nın en uzun, en çok istasyona sahip olan ve en kalabalık metrosudur. Metroda merdiven kısmının toplam uzunluğu 4000 metreden fazla olan beş tür 39 yürüyen merdiven yapılmıştır. Tünel yapımlarının toplam uzunluğu 17,1 kilometreden fazladır. Bakü metrosunun diğerlerinden seçilme özelliği, onun hatlarının tepelik bölgede bulunan kentin birbiriyle kesişen rölyefe göre yapılmıştır, burada %60 ve %40’binlik eğimliliği ve küçük yarıçaplı birçok eğrinin mevcut olmasıdır.

Şehrin kuzey batıdasında yeni bir hat (Hat 3) ve 8 yeni istasyon da inşaat halindedir Daha uzun vadeli projelerin içerisinde iki yeni metro hattının inşaat edilmesi vardır ve ve metro ağının Haydar Aliyev Uluslararası Havalimanı'na da bağlanması planlanmaktadır.

Otobüs ve minibüs

Bakü belediye otobüsleri.

1928 yılında otobüs hatları açıldı ve şehirde hizmet etmeye başladı. Şehrin her mahallesinde otobüs hatları vardır.

2010 yılına göre, Bakü 310 otobüs hattına sahiptir ve minibüsler bu hatları da kullanır, şehirde 1.130 belediye otobüsü ve 3.300 minibüs hizmet etmektedir, ek olarak 1.496 adet otobüs satın alıp hitmete sokulması ve 664 otobüs durağı kurulması planlanmaktadır.[20]

Şehirde dolaşan belediye otobüslere ek olarak şehir kenarında bulunan Bakü Uluslararası Otobüs Terminalinden, hem Azerbaycan'ın her şehri hem de yurt dışında birçok şehirlere (örneğin, Tiflis, Tahran, Tebriz, Kars, Astrahan, Volgograd, Moskova) giden otobüsler seferleri yapılır. Dünya'nın en büyük otobüs terminallerinden bir olan Bakü Uluslararası Otobüs Terminali, her gün 20.000 yolcuya, yurt içi ve uluslararası rotalar boyunca çevresinde hizmet verip, her gün 950 otobüs hareket eder. Terminal 4 katlıdır ve 14 yürüyen merdiven ve 10 asansör işlemektedir. Ayrıca 93 yataklı bir otel, 700 araçlık kapalı otopark, 800 mağazalı bir alışveriş merkezi, 500 kişilik kantin, banka, sağlık merkezi, posta ofisi ve VIP bekleme odası bulunmaktadır. Ayrıca istasyon danışmanı'nın ofisi ve otobüs şoförleri için dinlenme odaları da bulunmaktadır. Terminal kendi elektrik enerjisini 35 kV'lık yardımcı elektrik santrali ve beş transformatör ile sağlar.[21]

Troleybüs

1941 yılında troleybüs hatları açıldı ve şehirde hizmet etmeye başladı. 1989 yılında troleybüs sisteminin, 110 km'si şebeke hatlarında olmak üzere, toplam 300 km yol uzunluğuna ve 32 hatta sahipti ve 359 troleybüs hizmetdeydi. Fakat 1999 yılına gelindiğinde hat sayısı 5'e düşmüştü ve troleybüs sayısı da 65'e inmişti. 30 Haziran 2006'da son troleybüs seferleri yapıldı ve sona erdirildi. Tüm troleybüs hatları tamamıyla söküldü.[22][23]

Tramvay

Bakü şehir merkezinde tramvaylar.

1889'de Bakü'nün şehir ulaşımı için Bakü'de atlı tramvay hatları inşa edilmişti. Fakat atlı tramvaylar başkentinin yoğun ulaşım ihtiyaçlarını karşılıyamadı. 1903'te Bakü'de elektrik tramvay hatlarının bağlanması konusunda Şehir Dumasına teklif geldi. Bu önerinin gerçekleşmesi 20 yıl sonra oldu. Ancak, 1922 yılında Bakü Sovyeti projeyi gerçekleştirebildi. Şehirde elektrikli tramvay hatlarının inşasına başlandı. Önce gerekli malzeme olmadığından, raylar Rusya'nın birkaç fabrikasında sipariş edildi. Şehirde ilk kez Şubat 8, 1924 elektrikli tramvay kullanıma açıldı. Bu Tramvay hatları şehrin tren istasyonlarına da bağlandı. 1966 yılında tramvay yollarının uzunluğu 102,5 km'ye ulaşmıştı.[24]

1924'ten beri Bakü'de servis yapan tramvay, 2004'te son yolculuğunu yapmıştır ve istasyonlar ile hatlar söküldü. Tramvay hatları sökülmüş olsa bile, 2012'de Bakü'de yeniden tramvay hatlarının inşa edilmesine ve tramvayın tekrar hizmete konulmasına kara verildi. Fakat bu yeni tramvay hatları, eskiden tramvay hatlarının yer aldığı ana kavşaklara yerleştirilmeyip, sahil boyunca inşa edilecek.[25]

Füniküler

Bakü füniküler istasyonu.

Bakü füniküleri, 5 Mayıs, 1960'ta da hizmete açılmıştır. SSCB zamanında füniküler trenleri özel siparişle Ukrayna'nın Harkiv kentinde hazırlanarak Bakü'ye getirilmiştir. Bakü fünikülerin 2 istasyonu vardır: bunlar "Behram Gür" ve "Şehitler Hiyabanı" istasyonları. İstasyonlar arası mesafe 455 metredir. Toplam 2 vagonu olan fünikülerler, saniyede 2,5 metre hızla hareket ederek bir istasyondan diğerine 4 dakikaya ulaşıyor. Vaqonlararası bekleme süresi 10 dakika ve gidi-geliş ücreti ise 20 kepik olmuştur. Füniküler saatte ortalama 2 bin yolcu taşıma olanağına sahiptir.[26]

1980'li yılların sonlarında kötü durumunda olduğu için geçici olarak kapatılmıştır ve büyük bir onarımdan sonra 2001 yılının sonunda yeniden kullanıma açılmıştır.[27] Bakü füniküleri 2001'de ve 2007'de iki kez esaslı tekrar tamir edilmiştir. 2007 yılındaki onarımdan sonra vagonların hareketi sırasında oluşan gürültü en aza indirilmiştir. 2011 yılının Nisan ayında itibaren ise vagonlar ve istasyonlar yenilenerek, 23 Mayıs 2012'de yeniden hizmete sunulmuştur.[28]

Demiryolu Ulaşımı

Bakü Garı

Bakü Garı, Bakü'nün tek merkez garıdır ve hem ülkenin ve ayrıca şehrin tüm banliyö tren istasyonların ana demiryolu terminalidir. Bakü Garı çok faaldir ve yerel (banliyö), ulusal ve uluslararası tren seferleri yapılır. Bakü Garı, 28 May metro istasyonu ile metro ağına bağlanır.

Bakü Garından, Rusya (Bakü-Moskova, Bakü-Sankt-Peterburg, Bakü-Rostov, Bakü-Tyumen, Bakü-Mahaçkala), Ukrayna (Bakü-Kiyev, Bakü-Harkiv), Gürcistan (Bakü-Tiflis) yönlerinde uluslararası tren seferleri ve Bakü-Köçerli-Balaken, Bakü-Astara-Horadiz, Bakü-Kazah-Böyük-Kesik, Bakü-Ağstafa, Bakü-Gence, Bakü-Mingeçevir, Bakü-Astara yönlerinde ulusal tren seferleri yapılmaktadır.[29]

Azerbaycan topraklarının Ermeni işgali neticesinde savaş halinde olduğu Ermenistan'la ve Ermenistan üzerinden Azerbaycan'nın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ne ve İran'a (ve ters yönde), Bakü'den doğru giden herhangi bir tren seferi yoktur. İran ile tren seferleri bu yüzden Nahçıvan ile sınırlıdır. İki ülkeyi doğrudan bağlayan yeni bir ağın inşa edilmesi için, şu anda bir proje üzerinde düşünülmektedir.[30]

Bakü-Tiflis-Kars demiryolu'nun açılmasıyla, Bakü'den, Gürcistan'ın Tiflis ve Ahılkelek şehirleri üzerinden, Türkiye'nin Kars şehrine ve diğer Türk şehirlerine tren seferleri ile ulaşmak mümkün olacaktır.

Deniz Ulaşımı

Bakü Deniz Garı

Azerbaycan'ın su ulaşımında, Azerbaycan Devlet Hazar Deniz Gemiciliği ve Bakü Deniz Ticaret Limanı büyük bir öneme sahiptir.[31]

Su ulaşımı, Azerbaycan'ın ve Hazar Denizi'nin en büyük limanı olan Bakü'den başlamaktadır. Bakü'den Rusya'nın Astrahan ve Mahaçkale limanlarına, Kazakistan'nın Aktau limanına, Türkmenistan'nın Türkmenbaşı limanına ve İran'ın Bender-i Enzeli limanına ulaşılır. Azerbaycan'dan, Hazar Denizi'nden, İdil Nehri, Volga-Don Kanalı, Don Nehri üzerinden Azak Denizi'ne ve dünya okyanuslarına açılmak mümkündür; ya da İdil Nehri, Volga-Baltık Suyolu, üzerinden de Baltık Denizi'ne ve dünya okyanuslarına da açılmak mümkündür.[31]

Bakü metro garı

Bakü Deniz Garı, 1970 yılında açılmıştır. Yenilenen garda, Kazakistan, Türkmenistan ve Rusya'ya seyahat eden gemi ve feribot seferleri düzenlenmektedir. Ayrıca dünya'nın ilk petrol platformu ve yüzen bir şehir olan Petrol Taşlarına, petrol işçileri için seferler yapılır. Garda 120 kişilik yemek, 400 kişilik konferans salonu, misafir ve diğer hizmet odaları bulunmaktadır.[31]

Hava Ulaşımı

Ana madde: Haydar Aliyev Uluslararası Havalimanı

Bakü'nün uluslararası havalimanı, şehir merkezinden yaklaşık 25 kilometre doğuda bulunan Haydar Aliyev Havalimanı'dır.[32] Bu havalimanı, Azerbaycan Hava Yolları şirketinin merkezidir.[33]

Bakü Sumqayıt hız treni

Haydar Aliyev Uluslararası Havalimanı'nın (Heydər Əliyev adına beynəlxalq aeroport) eski adı "Binə Uluslararası Havalimanı" idi.[32] Bu havalimanı 1998'in başından Haziran 1999'a kadar restore edildi. Bu restorasyonun iki bölümü vardı. İlk bölüm, kuzey terminali oluşturan iki alanın inşaatı (Mart 1999'da bitti) ve ikinci bölüm, yönetim ve hava trafiği merkezi olarak Azerbaycan Hava Yolları tarafından kullanılan bir merkezî alanın inşaat edilmesi ve güney terminali oluşturan geri kalan iki alanın inşaatıdır (bu bölüm aynı senede Haziran ayında bitti) içerdi.[32]

Haydar Aliyev Havalimanı, Azerbaycan'nın ana havalimanı olması yanı sıra ve bütün Kafkasya bölgesinin en büyük ve en işlek havalimanıdır ve uçuş merkezdir. Günümüzde, Almanya, Avusturya, Belarus, Birleşik Arap Emirlikleri, Birleşik Krallık, Çekya, Çin, Fransa, Hollanda, Gürcistan, İsrail, İran, Katar, Kazakistan, Letonya, Lübnan, Özbekistan, Rusya, Türkiye, Ukrayna, Ürdün gibi ülkelere giden ve bu ülkelerden gelen birçok uçuş vardır.[34]

Bundan dolayı öngörülen yıllık yaklaşık 3 milyon yolcu kapasiteli 53,000m2 yolcu terminali tasarlanmıştır ve yapımına 2011'de başlanmıştır ve 2013'te açılması hedeflenmiştir.[35] Ayrıca inşaatına başlanılan yeni terminalin tasarımıyla uyuşması için, 2012'de eski terminalin dışı ve içi tamamıyla yenilenmiştir ve yeni bir pist daha açıldı.[36]

Eğitim

Bakü, ülkenin başkenti olması dışında aynı zamanda ülkenin eğitim merkezidir. Okulların hepsi Azerbaycan'ın Millî Eğitim Bakanlığı (Millî Təhsil Nazirliyi) tarafından idare edilmektedir. Ayrıca arasında üniversiteler (universitet) ve akademilerin (akademiya) bulunduğu 38 tane yükseköğretim mekânı bulunmaktadır.[37]

Devlet Üniversiteleri

Vakıf Üniversiteleri

Azerbaycan'da eğitim, tüm diğer Türk devlet ve topluluklarına göre ileri düzeyde sayılabilir. 1991 yılı istatistiksel verilerine göre 4.775 okulda 1.503.000 öğrenci okumaktadır. Bugün okul sayısı 5.000'e, öğrenci sayısı 1.600.000'e ulaşmıştır.

Azerbaycan'da 6.500 kültür tesisi, 4.605 kütüphane, 125 müze, 125 müzik okulu, 43 halk tiyatro salonu, 3.680 kültür evi bulunmaktadır. Okuma yazma oranı %99,5'tir.

Bakü-Azerbaycan Devlet Üniversitesi ve bağlı enstitüleri bütün Uygulamalı Matematik ve Ekonomik Sibernetik, Kimya, Jeoloji, Biyoloji, Tarih, Filoloji, İlahiyat, Coğrafya, Gazetecilik, Hukuk, Mekanik ve Matematik, Fizik, Felsefe, Sosyal Bilimler ve Psikoloji, Kütüphane Çalışmaları, Uygulamalı Matematik Bilimsel Araştırma Enstitüsü, Doğu Çalışmaları, kollarında eğitim-öğretim yapmaktadır.

Özel ve devlet olmak üzere toplam 49 tane kanuni üniversite mevcuttur ve bu üniversiteler de birçok Türk ve yabancı öğrenciye eğitim vermekle birlikte eski Doğu Bloku ülkeler arasında kaliteli eğitim veren ülkeler arasında sayılmaktadır.

Azerbaycan üniversiteleri iyi eğitim vermesinin yanı sıra yabancı öğrenciler tarafından maddi anlamda tercih sebebi olabiliyor.

Bakü’nün eski yerleşim bölgesi olan Eski Şehir’deki Şirvanşahlar Sarayı

Kültür ve eğlence

Bakü, Azerbaycan'ın kültür merkezidir. Ülkenin ilk operası, ilk ulusal tiyatrosu ve ilk millî kütüphanesi bu kentte açılmıştır. Bakü, çok sayıda müze, tiyatro, konser salonu, kütüphane, sanat galerisi ve sinema salonlarına ev sahipliği yapar.[38]

Müzeler ve kütüphaneler

Azerbaycan Ulusal Güzel Sanatlar Müzesi, Azerbaycan Ulusal Tarih Müzesi, Azerbaycan Ulusal Edebiyat Müzesi, Azerbaycan Halı Müzesi, Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, Bakü Modern Sanat Müzesi, Azerbaycan İstiklal Müzesi, Azerbaycan Müzik Kültürü Devlet Müzesi, Azerbaycan Devlet Din Tarihi Müzesi, Azerbaycan Devlet Tarım Müzesi, Azerbaycan Jeoloji Müzesi Bakü'de bulunan başlıca müzelerdendir.[38]

1920 yılında kurulan Azerbaycan Ulusal Tarih Müzesi, Bakü'deki en büyük müzedir. İçerişehir'de yer alan bu müze, iki ayrı bölümden oluşur. İlki, Azerbaycan’ın en eski dönemlerinden itibaren elde edilen arkeolojik ve etnografik malzemelerin sergilendiği Millî Müze; diğeri ise ünlü petrol zenginlerinden Hacı Zeynelabidin’in yaşadığı ev ve mekanlar. Arkeolojik malzemeler Manna, Med, Skif, Atropatene, Albanlar, Hürremiler, Şırvanşahlar, Selçuklular, İldenizliler, Safeviler dönemlerine aittir. Bunlardan başka Azerbaycan coğrafyasından derlenmiş değerli etnografik malzemer de bulunur.[38][39]

Azerbaycan Millî Kütüphanesi, 4 milyon 513 bin tane, başta kitap olmak üzere, basılı ürün bulunmaktadır. Antik Çağ ve Orta Çağ'dan kalma birçok eski el yazısı ve birçok Kitab-ı Mukaddes de içermektedir ve Millî Kütüphane hakkında bir müze de bulunmaktadır. Şehrin merkezinde, Xaqani Caddesi'nin üstünde yer alır ve halka açıktır.[38][40]

Diğer başlıca kütüphaneler, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İşleri Müdürlüğünü Kütüphanesi, Azerbaycan Millî Bilimler Akademisinin Merkezi Bilim Kütüphanesi, Bakü Devlet Üniversitesi Bilim Kütüphanesi, Cumhuriyet Bilim-Teknik Kütüphanesi, Azerbaycan Devlet Cumhuriyet Bilimsel Tıbbi Kütüphanesi, Cumhuriyet Bilim-Pedagoji Kütüphanesi, Azerbaycan Cumhuriyeti Tarım Bilimi Kütüphanesi, Firudinbey Köçerli adına Azerbaycan Devlet Çocuk Kütüphanesi, Cafer Cabbarlı adına Cumhuriyet Gençler Kütüphanesi ve Azerbaycan Tıp Üniversitesi Kütüphanesi.[38]

1915-1971 tarihleri arasında yaşamış Azeri heykeltıraş ve ressam Fuad Abdurrahmanov adına bir hatıra müzesi bulunmaktadır.

Sinemalar, tiyatrolar, opera ve konser salonları

Devlet Akademik Millî Dram Tiyatrosu

Bakü, ülkenin en önemli tiyatro kentidir. Devlet Akademik Millî Dram Tiyatrosu, Devlet Müzikal Komedi Tiyatrosu, Devlet Kukla Tiyatrosu, Devlet Genç Seyirciler Tiyatrosu ve Devlet Rus Dram Tiyatrosu kentin başlıca tiyatrolarıdır.[38]

Bakü Devlet Filarmonik Salonu ve Azerbaycan Devlet Akademik Opera ve Bale Tiyatrosu'na ev sahipliği yapmaktadır. Bakü Caz Merkezi, Haydar Aliyev Sarayı, Shakhriyar Bakü Kültür Merkezi ve Bakü Müzik Akademisi Büyük Salonu, kentin en faal konser mekanlarındandır.[38]

Absheron Sanat Galerisi, Giz Galasy Galerisi, Gala Sanat Galerisi ve Smirnova Sanat Galerisi, Bakü'nün önemli sanat merkezlerindendir.[38]

Başkent, aynı zamanda önemli kültürel etkinliklere ev sahipliği yapar. Bu faaliyetlerden biri olan Bakü Uluslararası Caz Festivali, kentin önemli caz müziği birikimini yansıtan en iyi etkinliklerdendir.[38]

Bakü şehri birçok sinemaya sahiptir ve bunlardan biri de meşhur Nizami sinemasıdır. Bakü'de sinemalarda filmlerin büyük çoğunluğu Azerice dublajlıdır ve daha seyrek olarak da Rusça veya İngilizce dublajlıdır ve bazı sinemalarda filmler bu iki dilin altyazılarıyla gösterilmektedir.

Ünlü Azeri drama yazarı, senaryocusu ve film yönetmeni Rüstem İbrahimbeyov tarafından kurulan Bakü Uluslararası Film Festivali 1998'den beri her yıl düzenlenmektedir.[41]

Eğlence ve alışveriş

Bakü Hayvanat Bahçesi

Bakü, çok çeşitli eğlence alternatifleri sunan bir kenttir. Bakü Hayvanat Bahçesi 1928 yılında, Sovyetler Birliği döneminde kuruldu. Bakü Hayvanat Bahçesinde hem Dünya'nın çeşitli yerlerinde bulunan, hem de Azerbaycan'ın faunasına ait olan yaygın bulunan ve soyu tükenmekte olan hayvan türlerini barındırır. Hayvanat bahçesinde yaklaşık 1.193 hayvan ve 168 tür bulunmaktadır.[42]

Bakü'nün merkezinde yer alan Fıskiye Meydanı, kentin en iyi alışveriş alanıdır. Meydan ve etrafındaki araçlara kapalı olan alışveriş caddeleri, çok sayıda lüks alışveriş mekanlarına ev sahipliği yapar. Nizami Caddesi, kentin en önemli alışveriş caddesidir. Bu yayalara ayrılmış alışveriş merkezi, her kategoriden dükkâna sahiptir. Bakü'de çeşitli alışveriş merkezleri vardır; ve en ünlü iki alışveriş merkezleri Park Bulvar, 28 Mall, Metropark, Aygun City, Af Mall'dır.[43][44] Burada otantik halılar, elektronik eşyalar ve mücevherler satılıyor. Hediyelik eşya dükkânlarının büyük çoğunluğu, kentin tarihi bölümü olan İçerişehir'de toplanmıştır.

Bakü Bulvarı, Bakü Körfezi boyunca ve uzunluğu 3 kilometre 750 metreden oluşan sahil yolu ve açık hava alanıdır Azerbaycan'ın ayrı ayrı bölgelerinden ve Avrupa'dan çeşitli ülkelerinden ender bitkiler getirilerek parka dönüştürülmüştür. Bulvarda “Mirvari”, “Bahar” kafeleri, Samed Vurgun adına açık hava sineması, “Venedik” küçük su kenti ve çok sayıda farklı dinlenme alanları yapılmıştır. Sahilden Neftçiler Caddesine kadar bazı yerlerin genişliği 350 metre, bazı yerlerin genişliği ise 500 metredir.[45]

Sahilde, Millî Park yer alır ve parkın içinde Devlet Bayrağı Meydanı yer alır ve bu meydanda dev bir Azerbaycan bayrağının dalgalandığı dünyanın en yüksek bayrak direği bulunmaktadır. 2012 Eurovision Şarkı Yarışması için inşa edilen Baku Crystal Hall yanındadır.[45]

Turizm

Azerbaycan'da turizm her yıl biraz daha gelişmektedir ve bundan en çok yararlanan da Bakü'dür, çünkü Bakü Azerbaycan turizminin ana merkezidir ve ülkenin otelleri, restoranları, barları ve gece kulüplerinin çoğu Bakü'de bulunmaktadır. Belediye, şehirde birçok geliştirme çalışması yapmaktadır; ve bu sayede zaman geçtikçe şehrin altyapısı hızla gelişmektedir. Bakü'de yapılan 2012 Eurovision Şarkı Yarışması kapsamında inşaatlar özellikle çoğalıp hızlanmıştır.[46]

Spor

Ana maddeler: Azerbaycan Premier Ligi ve Azerbaycan Kuboku
Şefa Stadı

Bakü'de başta futbol ve futbol stadyumları olmak üzere, tüm diğer spor faaliyetlerine ve tesislerine çok sayıda yatırım yapılmaktadır.[47] Bağımsızlık ilanı ve UEFA'nın Azerbaycan'ı kendi kontenjanına almasının ardından bu ülkede futbola olan ilgi artmıştır. Bakü'de yedi futbol kulübü bulunmaktadır; bunların beşi birinci ligde, geri kalan ikisi ise ikinci ligde oynamaktadır. Ayrıca Ermeni işgali altında bulunan Ağdam kentinin birinci ligde oynayan futbol takımı Karabağ'ın ve diğer işgal edilmiş Azeri kentlerinin futbol takımlarının geçici merkezleri de Bakü'de bulunmaktadır.

Özellikle son 5 yıl içerisinde hem kurulan spor kulüp sayısında hem de tesisleşme faaliyetlerinde hızlı bir gelişme yaşanmıştır. Birçok spor çeşidi için, örneğin boks, judo, karate, buz pateni salonları, basketbol, voleybol, hentbol, tenis kortları içeren, birçok spor kompleksleri vardır.[47]

Bakü Olimpiyat Stadyumu

Azerbaycan uzun zamandır satranç yarışı tablolarının zirvesindedir ve satranç Azerbaycan'ın millî sporlarındandır.[48] Azerbaycan Satranç Federasyonu'nun merkezi Bakü'de bulunmaktadır. Ayrıca şehrin dört bir köşesinde birçok satranç kulübü vardır ve okullarda da satranç dersleri verilir. 2007'de Dünya Satranç Federasyonu Grand Prix turneleri Bakü'de yapıldı.[48]

Bakü'den Teymur Recebov, Şehriyar Memmedyarov ve Vügar Heşimov dünyanın tanınmış satranç oyuncuları arasındadır.[48] FIDE'nin listesinde Teymur Recebov, Şehriyar Memmedyarov ve Vügar Heşimov dünyanın en güçlü 20 satranç oyuncusu arasında yer almaktadır.[48] 2007 yılı sonunda erkek takımı Yunanistan'ın Girit adasında düzenlenmiş Avrupa Şampiyonluk yarışmasında Azerbaycan’a bronz madalya ile dönmüştür.[48]

Mevcut stadyumlar

Tevfik Behramov Stadyumu

Bakü'de sekiz büyük stadyum bulunmaktadır. Bakü'nün en büyük stadyumu olan Tevfik Behramov Stadyumu ayrıca Azerbaycan'ın da en büyük stadyumudur. Bakü'de son yapılan stadyum ise 2011 yılında açılan Dalga Arena'dır. Ayrıca bu stadyumların bazılarında, spor faaliyetleri futbol ile sınırlı kalmayıp, atletizm gibi diğer spor dallarına da ev sahipliği yapar.

Sayı Stadyum Kapasite Takım
1 Tevfik Behramov Stadyumu 30,000
Neftçi, Bakı
2 Tevfik İsmailov Stadyumu 15,000
Neftçi ISM
3 Şefa Stadı 7,535
Şamahı, Bakılı Bakü
4 Dalga Arena 6,500
Ravan Bakü
5 İsmet Gayibov Stadyumu 5,000
Neftci Bakü
6 AZAL Stadyumu 3,000
AZAL PFC Bakü
7 MOIK Stadyumu 3,000
MOIK Bakü
8 Zabrat Stadyumu 3,000
Yok

Yapılacak stadyumlar

Bakü Olimpiyat Stadyumu'nun inşaatı başlamıştır. Diğer ikisi proje aşamasındadır.

Stadyum Kapasite Kulüp
Bakü Olimpiyat Stadyumu 65,000 Azerbaycan millî futbol takımı
Sekizinci Kilometre İlçe Stadyumu 12,000 Belirsiz
Bayil Stadyumu 3,000 Belirsiz

Kardeş şehirler

Bakü'nün 17 şehirle kardeş şehir antlaşması[49][50] ve 14 şehirle ile de "partner şehir" antlaşması[51] vardır.

Partner şehirler

Bakü görüntüleri

  • Eski Görüntüler
  • Bakü, 1796
    Bakü, 1796
  • Aleksander Nevski Rus Ortodoks Katedrali
    Aleksander Nevski Rus Ortodoks Katedrali
  • Minare
    Minare
  • Bibi Heybet Camii
    Bibi Heybet Camii
  • Ticaret Koleji
    Ticaret Koleji
  • Mariinski Kadın Lisesi
    Mariinski Kadın Lisesi
  • İstiqlaliyyat Caddesindeki Mirzabeyov apartmanı
    İstiqlaliyyat Caddesindeki Mirzabeyov apartmanı
  • Bakü Demiryolu İstasyonu
    Bakü Demiryolu İstasyonu
  • Bakü'de bir Lutheryan Kilisesi, 1900
    Bakü'de bir Lutheryan Kilisesi, 1900
  • Bakü'de bir yangından sonra sokak görüntüleri, 1904
    Bakü'de bir yangından sonra sokak görüntüleri, 1904
  • Azeri-Ermeni Katliamları (1905-1907) sırasında bir Azeri kurban, 1905
    Azeri-Ermeni Katliamları (1905-1907) sırasında bir Azeri kurban, 1905
  • Bakü Baha'ileri, 1910
    Bakü Baha'ileri, 1910
  • Budagovski Ermeni Kilisesi, 1911
    Budagovski Ermeni Kilisesi, 1911
  • Azerbaycan Devlet Kukla Tiyatrosu'nun 1912'de sinema olarak kullanıldığı dönem.
    Azerbaycan Devlet Kukla Tiyatrosu'nun 1912'de sinema olarak kullanıldığı dönem.
  • 26 Komiser Anıtı alanı 1920
    26 Komiser Anıtı alanı 1920
  • Sovyet kadın işçiler silah kullanmayı öğrenirken, Bakü, 1929
    Sovyet kadın işçiler silah kullanmayı öğrenirken, Bakü, 1929
  • Bakü'deki Baha'iler, 1934
    Bakü'deki Baha'iler, 1934


  • Çağdaş Görüntüler
  • Geceleyin Bakü
    Geceleyin Bakü
  • Azerbaycan Devlet Filarmoni Salonu
    Azerbaycan Devlet Filarmoni Salonu
  • Eski Şehir surları
    Eski Şehir surları
  • Bakü panoraması
    Bakü panoraması
  • İçerişehir
    İçerişehir
  • Şirvanşahlar Sarayı'nın gece görünümü
    Şirvanşahlar Sarayı'nın gece görünümü
  • Bakü şehir trafiği
    Bakü şehir trafiği
  • Bakü’de yat kulübü
    Bakü’de yat kulübü
  • Raşid Behbudov Caddesi
    Raşid Behbudov Caddesi
  • Şehir merkezinde Nizami Sokağı
    Şehir merkezinde Nizami Sokağı
  • Azerbaycan Devlet Akademik Opera ve Bale Tiyatrosu
    Azerbaycan Devlet Akademik Opera ve Bale Tiyatrosu
  • Azerbaycan Devlet Filarmoni Salonu
    Azerbaycan Devlet Filarmoni Salonu
  • Bakü’de gece
    Bakü’de gece
  • Bibi Heybet Camii
    Bibi Heybet Camii
  • Kız Kalesi’nden şehrin görünümü
    Kız Kalesi’nden şehrin görünümü
  • Bir mimari yapı
    Bir mimari yapı
  • Bahçe
    Bahçe
  • Mikâil Arhangel Kilisesi
    Mikâil Arhangel Kilisesi

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2020. 
  2. ^ a b (Azerice) Bakı şəhəri 7 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bakı Şəhər Statistika İdarəsi
  3. ^ (İngilizce) Travel Picks: Top 10 cities to party the night away Reuters, 13 Kasım 2009 23 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ "Bakı Şəhər Statistika idarəsi". 6 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2023. 
  5. ^ a b c (Azerice) Azərbaycanda turizm və onun təbliğində kitabxanaların rolü 5 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ Demografi verileri 24 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet İstatistik Komitesi - 04.12.2010 tarihinde erişildi. (İngilizce)
  7. ^ (Rusça) Свод статистических данных о населении Закавказского края, извлечённых из посемейных списков 1886 года, г. Тифлис, 1893
  8. ^ (Rusça) Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. – г. Баку 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. ^ (Rusça) Всесоюзная перепись населения 1926 года, т. 14, Закавказская СФСР, г. Москва, 1929
  10. ^ Soviet 1939 census
  11. ^ Soviet 1959 census
  12. ^ Soviet 1970 census
  13. ^ Soviet 1979 census
  14. ^ "Ethnic composition of Azerbaijan 1999". 19 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2012. 
  15. ^ "Ethnic composition of Azerbaijan 2009". 3 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2012. 
  16. ^ "Administrative Department of the President of the Republic of Azerbaijan - Presidential Library - Religion" (PDF). 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  17. ^ "Azerbaijan". Background Note (İngilizce). U.S. Department of State. Mart 2009. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Religion: Muslim 93.4% (majority Shi'a) 
  18. ^ "www.jewishagency.com Demography/World+Jewish+Population+2002 Azerbaycan Yahudi Nüfusu". 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  19. ^ "American Jewish Year, Kitap 2002". 29 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  20. ^ (Rusça) Aze.az - В Баку будет сокращено число автобусных маршрутов 14 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  21. ^ (Azerice) ArCon - Bakı Beynəlxalq Avtovoğzalı. 4 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  22. ^ (İngilizce) Trolleymotion.ch - Trolleybus city: Baku 29 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  23. ^ (Azerice) Gündəlik Bakı - Qara Şəhərdə tramvay xəttinin çəkilməsi planlaşdırılır 20 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  24. ^ (Azerice) Bakı tramvayı 9 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  25. ^ (İngilizce) News.Az – Trams to Return to Baku 29 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  26. ^ (Azerice) Bakı funikulyorunun rəngi dəyişdirilir. 28 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  27. ^ (Azerice) Bakı Funikulyoru yenə də qəzalı vəziyyətdədir. 16 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  28. ^ (Azerice) Bakı funikulyoru yenidən qurulur. 23 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  29. ^ "Azerbaijans.com – Ulaştırma – Demiryolu ulaşımı". 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2012. 
  30. ^ (İngilizce) Logistics.ru - News > 9 Şubat 2011 - Russia, Iran, Azerbaijan sign agt on cooperation in railway projects 16 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  31. ^ a b c "Azerbaijans.com – Ulaştırma – Su ulaşımı". 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2012. 
  32. ^ a b c (İngilizce) havalimani-technology.com[ölü/kırık bağlantı] - Heydar Aliyev International Havalimani
  33. ^ Flightglobal 29 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Maintenance Directory - Company Details of Azerbaijan Airlines (İngilizce)
  34. ^ (İngilizce) Airport.az 24 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  35. ^ "Arup - Heydar Aliyev International Airport". 31 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  36. ^ (İngilizce) OANA - Azerbaijan's President inaugurates new runway at Heydar Aliyev International Airport 14 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  37. ^ Bakucity.az - Bakı şəhərində ali təhsil ocaqları 21 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Azerice)
  38. ^ a b c d e f g h i "Azerbaijans.com – Bakü – Başkentin kültür merkezleri". 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  39. ^ "Millî Azərbaycan Tarix Muzeyi". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  40. ^ "Azərbaycan Millî Kitabxanası". 18 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  41. ^ Azembassy.it[ölü/kırık bağlantı]
  42. ^ "Azerbaijans.com – Bakü – Hayvanat bahçesi". 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  43. ^ "Bakucitylife.com – AF Mall". 18 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  44. ^ "Park Bulvar". 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  45. ^ a b "Azerbaijans.com – Bakü – Yeni bulvar". 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  46. ^ "Azerbaijans.com – Turizm – Azerbaycan'da turizm hakkında". 21 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  47. ^ a b "Azerbaijans.com - Spor - İdman tarihi". 4 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  48. ^ a b c d e "Azerbaijans.com – Spor – Satranç". 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  49. ^ "Bakının qardaşlaşdığı şəhərlər - SİYAHI". modern.az (Azerice). Modern.az. 16 Şubat 2016. 21 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 
  50. ^ "Intercity cooperation". ljubljana.si. Mestna občina Ljubljana. 30 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 
  51. ^ (İngilizce) Azerbaijan.az Executive Power of the Baku City 25 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  52. ^ "İzmir'in kardeş kentleri". 27 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İzmir Büyükşehir Belediyesi. 28 Haziran 2012 tarihinde erişildi.

Dış bağlantılar