Pasportlar

Soat yoʻnalishi boʻyicha, yuqoridan chapdan: Gollandiyaning oddiy, Nepal diplomatik, Xitoyning xizmat va Polshaning oddiy pasportlari

Pasport — bu inson shaxsini tasdqilashi uchun hukumat tomonidan joriy qilingan rasmiy sayohat hujjati. Bu pasport egasiga xorijga sayohat qilish va chet eldalik paytida konsullik yordamidan foydalanish imkonini beradi. Hujjat uning egasining shaxsini va fuqaroligini tasdiqlaydi. [1] Standart pasportlarda to‘liq ismi-sharifi, fotosurati, tug‘ilgan joyi va sanasi, imzosi, pasportning amal qilish muddati kabi maʼlumotlarni oʻz ichiga olgan boʻladi. Pasportlar odatda milliy hukumatlar tomonidan beriladigan boʻlsa-da, ayrim submilliy hukumatlar [lower-alpha 1] oʻz chegaralarida yashovchi boshqa davlat fuqarolariga pasport berishga vakolatli.

Koʻpgina davlatlarda pasportlar mikrochipni oʻz ichiga olgan biometrik pasportlardan foydalanganlar (yoki berishni rejalashtirmoqda), bu ularni mashinada oʻqish mumkin va qalbakilashtirishni qiyinlashtiradi. [2] -, 2019-yil(2019-Expression error: Unrecognized word "january".-00) holatiga koʻra , 150 dan ortiq yurisdiksiyada elektron pasportlar berilgan. [3] Avvalroq chiqarilgan biometrik boʻlmagan mashina oʻqiy oladigan pasportlar esa tegishli amal qilish muddati tugagunga qadar amal qiladi.

  • Arabic papyrus with an exit permit, dated January 24, 722 AD, pointing to the regulation of travel activities. From Hermopolis Magna, Egypt
    Sayohat faoliyatini tartibga solish uchun yaratilgan 722 yil 24 yanvarda chiqish ruxsatnomasi bo'lgan arab papirusi. Hermopolis Magnadan, Misr
  • First Japanese passport, issued in 1866
    Birinchi yapon pasporti 1866-yilda chiqarilgan
  • Italiya pasporti, 1872-yilda chiqarilgan
    Italiya pasporti, 1872-yilda chiqarilgan
  • Chinese passport from the Qing Dynasty, 24th Year of the Guangxu Reign, 1898
    Qing sulolasidan olingan Xitoy pasporti, Guangxu hukmronligining 24- yili, 1898 yil
  • An Ottoman passport (passavant) issued to Russian subject dated July 24, 1900
    1900 yil 24 iyulda ruslarga berilgan Usmonli pasporti (passavant)
  • WW2 Spanish official passport issued in late 1944 and used during the last 6 months of the war by an official being sent to Berlin
    Ikkinchi Jahon urushi Ispaniya rasmiy pasporti 1944 yil oxirida chiqarilgan va urushning so'nggi 6 oyi davomida Berlinga jo'natilgan amaldor tomonidan ishlatilgan.

Turlari

Dunyo boʻylab hukumatlar turli maqsadlar uchun turli xil pasportlar chiqaradilar. Eng keng tarqalgan nav — bu individual fuqarolarga beriladigan oddiy pasportlar. Ilgari ayrim davlatlarda jamoaviy pasportlar [lower-alpha 2] yoki oilaviy pasportlardan ham foydalanishgan. [lower-alpha 3] Bugungi kunga kelib pasportlar guruhlarga emas, balki individual yaʼni yakka sayohatchilarga beriladi. Fuqarolarga milliy hukumatlar tomonidan beriladigan odatiy pasportlardan tashqari, muayyan sharoitlarda hukumatlar tomonidan boshqa turdagi turli-xil pasportlar ham mavjud.

Jismoniy shaxslarga odatda faqat bitta pasportga ega boʻlish ruxsat berilgan boʻlsa-da, ayrim hukumatlar fuqarolarga bir nechta oddiy pasportga ega boʻlishga ruxsat beradi. [lower-alpha 4] Jismoniy shaxslar bir vaqtning oʻzida oddiy pasport va rasmiy yoki diplomatik pasportga ega boʻlishlari mumkin.

Favqulodda pasportlar

  Favqulodda vaziyat pasportlari — (shuningdek, vaqtinchalik pasportlar deb ataladi) pasportlari yoʻqolgan, oʻgʻirlangan yoki umuman yoʻq boʻlgan va almashtirish uchun vaqtlari boʻlmagan, masalan, chet elga chiqqan va bir necha kun ichida vataniga uchib ketishi kerak boʻlgan shaxslarga beriladi. Ushbu pasportlar juda qisqa muddatga moʻljallangan, masalan, vatanga qaytish uchun bir tomonlama boʻlib, ularning amal qilish muddati oddiy pasportlarga qaraganda ancha qisqaroq boʻladi. Shu maqsadda Laissez-passer ham ishlatiladi. [6] Buning oʻziga xos jihati shundaki, Birlashgan Qirollik Hamdoʻstlikka aʼzo boʻlmagan mamlakatlarda pasportini yoʻqotgan ayrim Hamdoʻstlik davlatlarining fuqarolariga favqulodda pasportlar beradi, ularning davlati diplomatik yoki konsullik vakolatxonasiga ega boʻlmagan holatda ham.

Diplomatik va rasmiy pasportlar

 

  • Diplomatik pasportlar: Odatda akkreditatsiyadan oʻtgan diplomatlar, yuqori darajali konsullik xodimlari, davlat yoki hukumat rahbarlari hamda tashqi ishlar vazirligining yuqori lavozimli xodimlariga beriladi. Diplomatik pasportga ega boʻlgan shaxslar chegara nazorati tekshiruvlaridan eng yuqori darajadagi immunitetga ega.
  • Rasmiy (yoki xizmat) pasportlar: Diplomatik pasport olish huquqiga ega boʻlmagan davlat ishlari boʻyicha sayohat qilayotgan oliy mansabdor shaxslarga beriladi. Rasmiy pasport egalari, odatda, chegara nazorati tekshiruvlaridan oʻtgan bir xil immunitetga ega. Amerika Qoʻshma Shtatlarida rasmiy va xizmat pasportlari ikki xil toifadagi pasport boʻlib, rasmiy pasportlar yuqori lavozimli amaldorlarga, xizmat pasportlari esa davlat pudratchilariga beriladi.
  • Jamoatchilik bilan aloqalar pasportlari: davlat kompaniyalarida yuqori lavozimlarni egallagan Xitoy fuqarolariga beriladi. Davlat ishlari pasportlari odatda oʻz egalarini chegara nazorat punktlarida tintuv qilishdan ozod qilish huquqini bermasa-da, ular asosan Afrika va Osiyodagi bir qancha mamlakatlarda yanada erkin viza siyosatiga boʻysunadi (qarang: Xitoy fuqarolari uchun viza talablari).

Havolalar

Pasport soʻzining maʼnosi

  1. ↑ „Definition of PASSPORT“ (en). www.merriam-webster.com. Qaraldi: 2021-yil 14-iyul.
  2. ↑ Cane, P. The New Oxford Companion to Law. London: Oxford University Press, 2008. ISBN 9780199290543. 
  3. ↑ „The electronic passport in 2021 and beyond“. Thales Group.
  4. ↑ „Collective (group) passports“. GOV.UK. Government Digital Service. Qaraldi: 2021-yil 13-noyabr.
  5. ↑ „Passports for children“. Canada.CA. Government of Canada. Qaraldi: 2015-yil 6-dekabr.
  6. ↑ „Guidance ECB08: What are acceptable travel documents for entry clearance“. Qaraldi: 2015-yil 19-mart.

Manbalarni koʻrib chiqish

  1. ↑ The local governments of most inhabited British Overseas Territories issue passports to British Overseas Territories citizens resident holding belonger status in the territory concerned, while the Chinese Special Administrative Regions of Hong Kong and Macau issue passports to Chinese citizens holding permanent residence in the region concerned. Additionally, the British territories of Gibraltar, Jersey, Guernsey, and the Isle of Man are permitted to issue passports identifying their bearers as full British citizens.
  2. ↑ These were issued to defined groups for travel together to particular destinations, such as a group of school children on a school trip. As of 2021, collective passports are still issued by the United Kingdom for field-trips to certain countries within the Schengen Area.[4]
  3. ↑ Family passports were typically issued to one passport holder, who may travel alone or with other family members included in the passport. A family member not listed as the passport holder could not use the passport for travel without the passport holder. These passports are essentially obsolete as most countries; including all the EU states, Canada, the United States, and the United Kingdom; require each traveller to have their own passport.[5]
  4. ↑ This may apply, for example, to people who travel a lot on business, and may need to have, say, a passport to travel on while another is awaiting a visa for another country. The UK for example may issue a second passport if the applicant can show a need and supporting documentation, such as a letter from an employer.