Hâng-lia̍t-sek
Hâng-lia̍t-sek (Hàn-jī: 行列式, Eng-gí: determinant) sī sò͘-ha̍k tiong ê chi̍t ê koan-sò͘, kā chi̍t ê ê sù-hong hâng-lia̍t iàⁿ-siā chò chi̍t ê sûn-liōng, piáu-sī chò he̍k-chiá sī .
Hâng-lia̍t-sek ē-tàng khoàⁿ-chò sī iú-hiòng biān-chek ia̍h-sī thé-chek ê khài-liām tī it-poaⁿ ê Euclide khong-kan lāi thui-kóng. He̍k-chiá kóng, tī chhù-goân ê Euclide khong-kan lāi, hâng-lia̍t-sek só͘ biâu-su̍t ê sī chi̍t ê sòaⁿ-sèng piàn-oāⁿ tùi "thé-chek" só͘ chō-sêng ê éng-hióng. Bô-lūn sī tī sòaⁿ-sèng tāi-sò͘, to-hāng-sek lí-lūn, ia̍h-sī tī bî-chek-hun-ha̍k tiong, hâng-lia̍t-sek chò-ûi ki-pún ê sò͘-ha̍k kang-kū, lóng ū tiōng-iàu ê èng-iōng.
Hâng-lia̍t-sek ê khài-liām siōng-chá chhut-hiān chāi kái-koat sòaⁿ-sèng hong-têng-cho͘ ê kòe-têng tiong. 17 sè-kí bóe-kî, tī Seki Takakazu hām Gottfried Leibniz kok-chū ê tù-chok tiong í-keng sú-iōng hâng-lia̍t-sek lâi khak-tēng sòaⁿ-sèng hông-têng-cho͘ kái ê kò-sò͘ kap hêng-sek. 18 sè-kí khai-sí, hâng-lia̍t-sek khai-sí chò-ûi to̍k-li̍p ê sò͘-ha̍k khài-liām pī gián-kiù. 19 sè-kí í-āu, hâng-lia̍t-sek lí-lūn chìn-chi̍t-pō͘ tit-tio̍h hoat-tián kap oân-siān. Hâng-lia̍t khài-liām ê ín-ji̍p hō͘ koh-khah chē iú-koan hâng-lia̍t-sek ê sèng-chit pī hoat-hiān. Hâng-lia̍t-sek tī chē-chē léng-he̍k lóng ta̍uh-ta̍uh hián-sī chhut tiōng-iàu ê ì-gī kap chok-iōng, chhut-hiān liáu kî-thaⁿ léng-he̍k ê hâng-lia̍t-sek tēng-gī.
|
---|
| Liân-li̍p sòaⁿ-sèng hong-têng-sek |
- Gauss siau-tû-hoat
- Kramer kong-sek
- Gauss–Seidel hong-hoat
- Jacobi hong-hoat
| |
---|
| Hiòng-liōng |
- Sòaⁿ-sèng to̍k-li̍p
- Sòaⁿ-sèng cho͘-ha̍p
- Hiòng-liōng tâu-iáⁿ
- Ki-té
- Siang-tùi ki-té
|
---|
| Hiòng-liōng khong-kan |
- Siang-tùi khong-kan
- Chú-khong-kan
- Hu̍t khong-kan
- Kò͘-iú khong-kan
- Kong-gī kò͘-iú khong-kan
- Sòaⁿ-sèng thí-khui
- Hâng khong-kan
- Lia̍t khong-kan
- Chhù-goân
|
---|
| Lāi-chek khong-kan |
- Tiám-chek
- Cauchy–Schwarz put-téng-sek
- Ti̍t-kau
- Chèng-kui ti̍t-kau
- Chèng-kui ti̍t-kau ki-té
- Gram–Schmidt hong-hoat
- Ti̍t-kau pó͘ khong-kan
|
---|
| Hâng-lia̍t Sòaⁿ-sèng siá-siōng | Ián-sǹg |
- Sêng-hoat
- Choán-tì
- Kiōng-tam choán-tì
- Ge̍k hâng-lia̍t
- Sarrus hong-hoat
- Ki-pún piàn-hêng
- Tùi-kak-hòa
- Hun-kái
- LU
- QR
- Cholesky
- Schur
- Te̍k-ì-ta̍t
- Kò͘-iú-ta̍t
|
---|
| Siōng-sò͘ |
- Hâng-lia̍t-sek
- Jiah
- Kai-sò͘
- Kò͘-iú-ta̍t
- Kò͘-iú hâng-lia̍t-sek
- Chòe-sió to-hāng-sek
- Put-piàn in-chú
- sè-hâng-lia̍t-sek
|
---|
| Lūi-pia̍t | |
---|
|
---|
| Hâng-lia̍t-sek |
- Laplace tián-khui
- Î-in-chú hâng-lia̍t
- Vandermonde hâng-lia̍t-sek
- Chiong-kiat-sek
- Cauchy-Binet kong-sek
|
---|
| To-goân sòaⁿ-sèng tāi-sò͘ |
- Chhe-chek
- Gōa-chek
- Kronecker chek
- Ti̍t-chek
- Gōa tāi-sò͘
- Tùi-thīn tāi-sò͘
- Tiuⁿ-liōng tāi-sò͘
|
---|
| Hâng-lia̍t-sek hâm-sò͘ |
- Hâng-lia̍t ê chí-sò͘
- Hâng-lia̍t ê tùi-sò͘
- Hâng-lia̍t ê pêng-hong-kin
|
---|
| Kî-thaⁿ |
- Sûn-liōng
- Cayley-Hamilton tēng-lí
- Perron–Frobenius tēng-lí
- Schur pó͘ hâng-lia̍t
- Sylvester koàn-sèng tēng-lí
|
---|
| |
|