Grigori Raspoetin

Grigori Raspoetin
Gebore
Grigori Jefimowitsj Raspoetin
(Григорий Ефимович Распутин)

10 Januarie 1869
Pokrofskoje, Siberië
Sterf30 Desember 1916
Sint Petersburg
NasionaliteitRussies
EggenootPraskowija Fjodorowna Doebrowina
KindersDmitri (1897), Maria (1898), Warwara (1900)

Grigori Jefimowitsj Raspoetin (of Grigori Jefimowitsj Nowi) (Russies: Григо́рий Ефи́мович Распу́тин / Григо́рий Ефи́мович Но́вый) (Prokofskoje, 10 Januarie 1869 – Sint Petersburg, 30 Desember 1916) was ’n Russiese lekeprediker uit die distrik Tjoemen in Siberië. Hy word ook soms die "Mal Monnik" genoem, maar die naam is misleidend omdat hy nie ’n monnik was nie. Hy het ’n belangrike rol gespeel aan die hof van die laaste tsaar van Rusland, Nikolaas II, en het daardeur ’n indirekte invloed gehad op die uiteindelike val van die tsaar en Keiserlike Rusland.

Vandag word Raspoetin beskou as enigiets van ’n geloofsgeneser, siener en profeet tot ’n losbandige godsdienstige kwaksalwer en konkelaar. Hy was waarskynlik ietsie van alles, maar dis moeilik om sy ware persoonlikheid vas te pen omdat staaltjies oor sy lewe dikwels geskoei is op twyfelagtige herinneringe, hoorsê en legendes.

Vroeë lewe

Toe hy sowat agttien was, het Raspoetin drie maande lank in ’n klooster gewoon, waarskynlik as boetedoening vir diefstal. Daar het hy in die godsdiens begin belangstel. Daar was talle bewerings tot aan die einde van sy lewe dat hy lid was van ’n sekte met die naam Chlisti (Geselbroeders), wie se passievolle dienste geëindig het in fisieke uitputting. Dit het gelei tot gissings dat godsdienstige en seksuele ekstase deel van hul dienste uitmaak. Raspoetin se betrokkenheid by die Chlisti kon egter nooit bewys word nie.

Rasputin het in 1889 getrou met Praskowija Fjodorowna Doebrowina en hulle het drie kinders gehad: Dmitri, Maria en Warwara. In 1901 het hy sy tuisdorp verlaat as ’n strannik (of godsdienstige swerwer). In 1903 kom hy in Sint Petersburg aan waar hy geleidelik ’n reputasie verwerf as ’n starets (of heilige man) met geneeskrag en profetiese kragte.

Invloed

Keiserin Aleksandra het geglo hy kan haar seun, die tsarewitsj Aleksei wat aan hemofilie (bloeiersiekte) gely het, gesond maak. Aleksei het die siekte van sy ma oorgeërf. Sy was die kleindogter van koningin Victoria, ’n draer van die siekte. (Draers het nie self die siekte nie, maar kan dit aan hulle kinders oordra.)

Daar was al talle gissings oor hoe Raspoetin ’n helende uitwerking op die tsarewitsj gehad het aangesien die siekte destyds nie behandelbaar was nie. Dit lyk egter of hy wel direk of indirek die seun se gesondheid beïnvloed het. Die tsaar en tsaritsa het hom beskou as ’n man van God en ’n profeet. Enigiemand wat ’n oudiënsie met die keiserlike egpaar wou hê, moes deur Raspoetin werk en dit het tot groot ongelukkigheid gelei.

Rasputin was gou ’n omstrede figuur en hy is betrek by die politieke stryd tussen monargiste, antimonargiste, revolusionêre en ander politieke magte. Hy is deur baie vooraanstaande mense beskuldig van verskeie misdade, van ’n losbandige sekslewe (onder meer die verkragting van ’n non) tot die onbehoorlike politieke oorheersing van die keiserlike familie.

Tydens die Eerste Wêreldoorlog het Raspoetin weer eens in die spervuur beland weens beskuldigings van onpatriotiese beïnvloeding aan die Russiese hof. Die ongewilde tsaritsa was boonop Duitsgebore en sy is daarvan verdink dat sy ’n spioen vir die Duitsers was.

Nadat die tsaar onder Raspoetin en die tsaritsa se invloed bevel van die Russiese leër oorgeneem het en dus dikwels aan die front was, het Raspoetin se invloed oor die tsaritsa verder toegeneem. Hy het gou haar vertroueling en persoonlike raadgewer geword en haar ook oorreed om sekere regeringsampte te vul met kandidate wat hy met die hand uitgesoek het. Om nog meer mag te kry, het Raspoetin met hoëklasvroue geslaap in ruil vir politieke gunsies, soos die bevordering van hul mans. Intussen het Rusland se ekonomie ’n groot knou gekry tydens die oorlog en baie mense het die skuld gegee aan Aleksandra en Raspoetin weens sy invloed op haar. Raspoetin het onwetend tot sy eie ongewildheid bygedra deur graag te spog oor sy vermoë om die tsaar en tsaritsa te beïnvloed.

Moord

Prins Feliks Joesoepof en sy vrou, prinses Irina Aleksandrowna, 1913

Deur sy groot mag aan die hof en op die Russiese politiek is Raspoetin al hoe meer deur veral die Russiese adel gewantrou. In die nag van 28 op 29 Desember 1916 word hy deur ’n groep adellikes, onder andere prins Feliks Joesoepof en groothertog Dmitri Pawlowitsj (een van die min Romanofs wat die slagting van die familie deur die kommuniste vrygespring het) na die Joesoepofs se Moika-paleis gelok waar hy vermoor is. Oor die moord word baie gespekuleer. Die mees aanvaarde weergawe is dat Joesoepof vir Raspoetin na sy paleis genooi het vir ’n partytjie. Een van die gaste moes genoeg sianied in sy eet- en drinkgoed gooi om ’n paar mense dood te maak. Raspoetin het egter nie gesterf nie, maar hy het wel sleg gevoel en het na buite gegaan, waar Joesoepof hom geskiet het. Daarna is sy liggaam in die Newarivier gegooi. Dit het egter agterna geblyk dat hy in daardie stadium steeds nie dood was nie, aangesien met ’n lykskouing water in sy longe gevind is, wat daarop dui dat hy verdrink het.

Die tsaritsa het hom daarna in Tsarskoje Selo laat begrawe. Na die Februarie-revolusie het ’n groep werkers egter sy oorskot opgegrawe en in die nabygeleë woud verbrand.

Die naam

Die naam Raspoetin beteken nie "losbandig" in Russies soos dikwels beweer word nie, al is daar ’n baie soortgelyke Russiese byvoeglike naamwoord, raspoetni (распу́тный), met dié betekenis asook ’n ooreenstemmende selfstandige naamwoord, raspoetnik (распу́тник). Rasputin is nie ’n ongewone Russiese van nie en het nie ’n gure betekenis nie. Die geloofwaardigste verduideliking is dat dit ’n standaard-van is wat afgelei is van die ou Slawiese van Rasputa (Rasputko).

Raspoetin het volgens baie bronne glo probeer om sy van te laat verander na die minder opvallende Nowi (Новый, Russies vir "nuut"). Dis egter ’n groot geskilpunt.

Boeke

  • Fuhrmann, Joseph T. Rasputin: A Life. New York, 1990.
  • Radzinsky, Edvard, Rasputin: The Last Word. London, 2000.

Eksterne skakels